مشکلات چشمی
بر اثر این بیماری چشم شما خشک ، ملتهب و آسیب پذیر میگردد . در بعضی از افراد نور بسیار شدیدی که باعث ناراحتی چشم میگردد مشاهده میشود و در بعضی دیگر خشکی و چسبناکی چشم را به همراه دارد. بیماران از احساس وجود شن و سنگریزه زیر پلک ها شکایت دارند.
مشکلات مربوط به دهان و حلق ( گلو )
این بیماری همچنین باعث خشکی و در بعضی از مواقع زخم شدن دهان میگردد ، که میتواند باعث احساس چسبناکی دهان و گلوی شما گردد. همچنین میتواند باعث سخت شدن عمل بلع ( قورت دادن غذا ) و یا تغییر در ذائقه و حس چشایی شما گردد. صدای شما گرفته و یا ضعیف میشود و در بعضی افراد نیز باعث ایجاد سرفه های خشک میشود.
بطور ویژه خشکی شدید دهان میتواند باعث مشکلات دیگر مربوط به دهان ازجمله عفونتهای قارچی و یا برفک دهان ، مزه بد دهان و یا افزایش پوسیدگی دندانها گردد. غدد ترشح کننده بزاق دهان دردناک و یا متورم میشوند.
خستگی مفرط
خستگی مفرط هم یکی دیگر از علائم عمومی و مشترک این بیماری میباشد که حتی با استراحت و خواب شبانه نیز برطرف نخواهد شد . که باعث افسردگی در بعضی از افراد نیز خواهد شد.

دردها و ناراحتی های بدنی
به دلیل التهابات بوجود آمده مفاصل شما دردناک و متورم میگردد ، بطوریکه بعضی از افراد به درد متناوب و حساسیت و ترد شدن نواحی مختلف بدن دچار میشوند. اما مشکلات مفصلی در این وضعیت آنچنان که در بیماریهایی مانند روماتوئید آرتریت حاد و شدید میباشد نیست .

علائم دیگر
این بیماری ممکن است خشکی در سایر نقاط بدن را به دنبال داشته باشد ، از جمله :

• لوله گوارشی ، که باعث سخت شدن عمل بلع غذا میگردد.
• روده ، که باعث علائمی شبیه به سندرم تحریک پذیری روده میگردد. (دردهای شکمی )
• مشکلات رحمی ، که باعث ناخوش آیند شدن مقاربتهای جنسی میگردد.
• پوست ، که باعث خارش در پوست و حساسیت غیر معمول در برابر نور شدید آفتاب میگردد.
• معابر تنفسی ، که باعث حساسیت و تحریک پذیری در مقابل گرد و خاک و دود سیگار میگردد.

سایر مشکلات و عوارض بوجود آمده بواسطه این بیماری شامل موارد زیر میگردد:

تب
سرد و آبی شدن رنگ انگشتان ( عارضه رینود )
سردردهای شدید
تورم غدد لنفاوی در ناحیه گردن ، زیر بغلها و کشاله ران
شدید تر شدن علائم دوران یائسگی
بوجود آمدن مشکلات برای سیستم عصبی بدن مانند ضعف و بی حسی
التهاب رگها و عروق خونی یا واسکولیت در موارد شدید این بیماری ایجاد می شود.
درد در ناحیه سینه و یا تنگی نفس
مشکلات کلیوی و کبدی که شایع نیستند.

-سندرم شوگرن اولیه - حالتی که بیماری به تنهایی اتفاق می افتد و شیوع آن ۰.۵ تا ۱ درصد می باشد.
-سندرم شوگرن ثانویه – حالتی است که بیماری به همراه سایر بیماریهای روماتیسمی مثل روماتوئید آرتریت ، لوپوس و یا اسکلرودرما ظاهر میشود. شیوع آن در این بیماری ها حدود ۳۰ درصد است.
شیوع این بیماری در زنان میانسال و نیز مردان بیشتر است.

• سندرم سیکا (حالتیکه غدد مربوط به ترشح اشک چشم و بزاق دهان کمتر فعالیت میکنند و توانایی ترشح را دارند).
• وضعیتهای دیگری غیر از سندرم شوگرن ، مثل سارکوئیدوزین، که میتواند باعث آسیب به غدد ترشح کننده اشک چشم و بزاق دهان شود.
• بعضی از داروها مانند آنتی هیستامین ها و بعضی از داروهای ضد افسردگی مانند آمی تریپتلین و یا نورتریپتلین.
• التهاب غدد ترشح کننده چربی در پلک چشم (بلفاریتیز) که باعث تبخیر بیش از اندازه اشک چشم میشود.

چه آزمایشاتی برای تشخیص این بیماری سودمند میباشد؟

آزمایشات و معایناتی که میتواند در این زمینه مفید باشد به قرار زیر است:

اندازه گیری میزان تولید اشک توسط چشم :از یک کاغذ استریل شده که قابلیت جذب آب را دارد برای اندازه گیری مقدار اشک چشم استفاده میکنند . به این آزمایش شیرمر گفته میشود. این کاغذ را در گوشه چشم و در بالای پلک پایینی قرار میدهند. این عمل کمی ناراحت کننده است و باعث سرازیر شدن اشک چشم شده و کاغذ را خیس میکند . مقدار آبی که در زمان 5 دقیقه جذب کاغذ شده و آنرا خیس میکند اندازه میگیرند و این آزمایش به دکتر شما میگوید که آیا مقدار اشک تولید شده توسط چشم کافی میباشد یا خیر. معمولا اگر میزان مرطوب شدن کاغذ در طی ۵ دقیقه کمتر از ۵ میلی متر باشد، میزان ترشح اشک کم است.

معاینات چشم: این معاینه بدین صورت میباشد که چشم پزشک رنگ مخصوصی را ( فلورسین و یا لیزامین سبز رنگ ) را در چشم شما قرار میدهد و سپس با استفاده از یک ابزار مخصوص چشم پزشکی چشم شما را معاینه میکند. این عمل امکان بررسی و دیدن مایع روی سطح هر چشم را امکان پذیر میسازد. اگر چشم شما به اندازه کافی از این مایع نداشته باشد ، میتواند نشانه ای از ابتلا به سندرم شوگرن باشد.

میزان بزاق تولید شده در دهان : برای این منظور از شما خواسته میشود که در مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر آب دهان خود را درون ظرفی بریزید . مقدار بزاق ایجاد شده با این کار اندازه گیری میشود. چنانچه میزان ترشح بزاق دهان کمتر از ۱.۵ میلی لیتر باشد، ترشح ناکافی است.

تصویر برداری با اشعه X از غدد ترشح کننده بزاق و مجاری آن ( سیالوگرافی ) : با استفاده از تزریق ماده حاجب به غدد و مجاری ترشح کننده بزاق که قابلیت نمایش آن در عکسهای رادیولوژی را دارد ، پزشکان میتوانند با این عمل به چگونگی عملکرد این غدد پی ببرند.

اسکن های دیگر : اسکن های فراصوت (سونوگرافی ) و مخصوصاً اسکن بواسطه طنین های مغناطیسی (MRI) نیز در خصوص بررسی و اسکن غدد بکار میرود.

آزمایشات خون : افرادی که مبتلا به سندرم شوگرن هستند معمولاً دارای مقدار زیادی از پادتن در خون خود میباشند. که مقدار آنرا میتوان با آزمایش خون اندازه گیری کرد. وجود مقادیر بالای پادتن در خون میتواند باعث غلظت بیش از حد خون شود و بوسیله آزمایش ، میزان رسوب گلبول های قرمز(ESR) قابل اندازه گیری میباشد. آزمایش ESR میتواند سرعت سلولهای خونی و گلبول های قرمز خون که در رگها رسوب کرده اند را اندازه گیری نماید. همچنین غلظت خون ، سرعت و تحرک آنها و بیشترین حد آنها را نیز اندازه گیری نماید.
بیماران مبتلا به سندرم شوگرن معمولاً دارای سطح بالایی از ESR صرفنظر ازداشتن احساس بیماری و یا داشتن احساس خوب میباشند بر خلاف افرادی که مبتلا به سایر وضعیتها مثل لوپوس و روماتوئید آرتریت هستند. آزمایش ESRراه مناسبی برای تعیین میزان فعالیت بیماری شما نمیباشد ، بنابر این سایر آزمایشات مانند واکنش C پروتئین     ( CRP ) به نسبت آزمایش بهتری میباشد ، به این دلیل که این حالت فقط در زمانی که سندرم شوگرن دارای بیشترین فعالیت است بیشتر میشود.
دو پادتن مهمی که در این رابطه وجود دارند پادتن های ، Anti RO و Anti LA میباشند . Anti RO در ۷۵ درصد و Anti LA در ۶۰ درصد مبتلایان به سندرم شوگرن اولیه وجود دارند و همچنین این حالت در بیماران مبتلا به لوپوس نیز مشاهده میشود. اگر در خون شما وجود پادتن های Anti RO و Anti LA ثابت شده و همچنین دارای خشکی چشم و دهان نیز میباشید به احتمال فراوان دچار سندرم شوگرن هستید.

نمونه برداری از بافت زنده لب : در صورتیکه بعد از چندین آزمایش وضعیت بیماری شما هنوز بطور مطمئن تشخیص داده نشده باشد ، از آزمایش میکروسکپی بافت زنده لبها استفده میشود. بدین منظور چندین غده بزاقی کوچک با استفاده از بی حسی موضعی از لب شما برداشته شده و زیر میکروسکوپ تحت آزمایش قرار میگیرد. آزمایشات تخصصی بعدی نیز در صورت نیاز و یا تورم غدد لنفاوی ( در گردن ، زیر بغل ها و یا کشاله ران ) انجام میشود و در صورت وجود عوارض در سینه ، کلیه ها ، کبد و سیستم عصبی این آزماشات صورت میپذیرد.

درمانهای مربوط به چشم

برای رفع خشکی چشم ، زخم ها و تحریک پذیری آنها میتوانید کارهای زیر را انجام دهید:
۱- برای این کار میتوانید از قطره های روان کننده ( چرب کننده ) چشم مانند اشکهای مصنوعی چندین بار در طول روز استفاده نمایید.
۲- در صورت نیاز به استفاده از قطره های چشمی بیش از ۶ بار در روز ، باید از قطره هایی استفاده نمایید که دارای مواد نگهدارنده نباشند ، زیرا استفاده مکرر از قطره های چشمی که در ترکیب خود دارای مواد نگهدارنده میباشند باعث افزایش خشکی چشم و حساسیت خواهد شد .
۳- برای خشکی های شدید چشمی نیز شما میتوانید از پمادهای چشمی مانند سیکلوسپورین و یا قطره های چشمی مناسب استفاده نمایید.

اگر عوامل مخاطی چشم باعث خشکی چشم باشند ، موارد زیر بکار خواهد آمد:
۱- قطره چشمی مخاطی در این موارد مفید خواهد بود .
۲- اگر درهنگام برخاستن از خواب دچار خشکی و سفت شدن چشم میشوید میتوانید از پمادهای پایه پارافین مانند لاکریلوب در هنگام خواب استفاده نمایید.
اگر چشم شما دارای زخم قرنیه و یا عفونت میباشد نباید از هیچیک از این راههای برشمرده شده در بالا برای درمان استفاده نمایید و باید با یک متخصص و چشم پزشک در این رابطه مشورت نمایید. در بعضی از مواقع نیز پزشکان متخصص چشم راه انسداد نقطه ای را پیشنهاد میکنند . بدین منظور در گوشه چشم و در کنار مجرای اشک و زیر پلک از یک مانع و مسدود کننده استفاده مینمایند تا به کاهش ریزش اشک از سطح چشم شما گردد.این کار در زمانی مناسب میباشد که غدد تولید کننده اشک شروع به تولید اشک میکنند تا اشک بوجود آمده در چشم باقی مانده و به بیرون از چشم نرود و یا ریزش آن کمتر شود.
در صورتیکه سندرم شوگرن شما در حالت شدید آن باشد و چشم قادر به تولید اشک مناسب و کافی نباشد ، این راه حل یعنی انسداد نقطه ای راه حل مناسبی نمیباشد و کمکی به شما نخواهد کرد. به همین دلیل مسدود کننده های موقتی در محل مخصوص قرارداده میشود و اگر مفید بود از مسدود کننده های دائمی استفاده خواهد شد.

درمانهای مربوط به دهان و حلق (گلو)

برای رفع خشکی دهان راه حل های زیر پیشنهاد میگردد:

۱- بوجود آورنده های مصنوعی بزاق و یا ژلهای بیواکسترا میتواند مناسب باشد.
۲- اگر دندانهای شما طبیعی میباشید ، اسپری های دهانی حاوی فلوراید پیشنهاد میگردد .
۳- شما میتوانید از قرصهای پیلوکارپین یا سالاژن برای تحریک بافتها و غدد ترشح کننده بزاق برای هرچه بیشتر شدن بزاق دهان استفاده نمایید . گرچه این قرصها دارای عوارض جانبی از جمله تعرق ، عصبانی شدن ، تغییر در عادات روده ای و همچنین تکرر ادرار میگردند. این عوارض بعد از مدتی برطرف میگردند و برای کاهش این عوارض همچنین میتوانید با دوزهای پایین تر شروع کنید و تدریجاً دوز آنها را افزایش دهید.
۴- اگر خشکی دهان شما در حد زیاد و شدید میباشد و باعث مشکلات دیگر برای شما از جمله عفونتهای قارچی و سرفه های خشک میشود ، ممکن است پزشک شما پیشنهاد درمانهای ضد قارچی و برطرف کننده قارچ مانند نیستاتین را بنماید.
۵- شوینده های دهانی دارای کلروهگزیدین ، یا شوینده های دارای فلوراید و استفاده از خمیر دندانهای با غلظت بالای فلوراید میتواند به بهداشت دهان و دندان و جلوگیری از پوسیدگی دندان ها کمک نماید. همچنین استفاده از آدامس های بدون قند و سایر مراقبتهای دهان و دندان نیز مفید فایده میباشد.
 

درمان زخم های دهان

۱- پمادهای دهانی آدکورتیل (Add cortile) میتواند برای زخم های دهانی مناسب باشد.
۲- دهان شویه ها و یا اسپری های دهانی میتواند به کاهش ناراحتی ها و زخمهای دهانی کمک شایانی کند.
۳- اگر زخم های دهان شما باعث چسبناکی دهان و گلوی شما شده است ، استفاده ازدهان شویه های رقیق شده کلروهگزیدین به شما کمک خواهد کرد. علاوه بر این شما میتوانید از یک دهان شویه که با ترکیب یک قاشق چای خوری نمک ، یک قاشق چای خوری بکینگ پودر و 1 لیتر آب تهیه شده باشد برای شستشوی دهان و قرقره کردن استفاده نمایید.
اگر غدد ترشح کننده بزاق شما دردناک میباشد با پزشک معالج خود مشورت نمایید تا از عفونتها و عوارض بعدی جلوگیری شود. اگر غدد بزاقی دچار عفونت نباشند برای شما یک دوره کوتاه کورتیکوستروئید به نام پردنیزولون تجویز خواهد شد.

دیگر معالجات

درد و حساسیت مفاصل

۱- مسکن هایی مانند پاراستامول و یا داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب مانند ایبوپروفن میتواند در این زمینه موثر باشد.
۲- اگر مفاصل شما ملتهب شده باشد ، پزشک معالج شما ممکن است تزریق عضلانی استروئید (دپومدرون ) را برای شما تجویز کند و یا برای درمان مقطعی و رهایی از درد دوره کوتاه مدت استفاده از قرصهای استروئیدی را پیشنهاد مینمایند.
۳- هیدروکسی کلروکوئین نیز میتواند برای دوره های درمانی طولانی مدت ( از ۶ ماه تا چند سال ) استفاده گردد.

خستگی مفرط ، بی حالی ، دشواری در ایجاد تمرکز

۱- پزشک معالج شما برای بررسی عملکرد غدد تیروئید برای شما آزمایش خون تجویز خواهد کرد و به بررسی ارگانهای داخلی برای تشخیص ابتلا شما به بیماریهای روده ای خواهد پرداخت .
۲- هیدروکسی کلروکوئین به تسکین درهای مفصلی و رفع خستگی آنها کمک خواهد کرد.
۳- تغییر سبک زندگی و قراردادن تمرینات بدنی روزانه و پیاده روی در فعالیتهای روزانه مفید فایده خواهد بود.
تب :پزشک معالج شما میخواهد که از مشکلات جدی برای شما مثل عفونت ، مشکلات تیروئیدی و یا از تومورهای لنفاوی جلوگیری کند.

عارضه رینود

در این مواقع باید خودتان به کمک خودتان بیایید ، مثل پوشیدن یک جفت جوراب اضافه که باعث گرم شدن رگها میگردد و در صورت نیاز پزشک شما داروهایی مانند نیفدیپین را برای باز شدن رگها تجویز میکند.

سردردهای میگرنی

در این خصوص مسکن ها و داروهای ضد میگرنی موثر خواهند بود.

علائم تشدید یائسگی

در این خصوص روش درمانی جایگزینی هورمون ( HRT ) در صورت نیاز مناسب میباشد ، اما با توجه به عوارض جانبی آن قبل از اقدام با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
اگر شما مبتلا به حالت حاد و شدید این بیماری باشید و یا سیستم عصبی پیرامونی شما تحت تاثیر قرار گرفته باشد نیازمند استفاده از داروهای زیر هستید:

۱. قرصهای استروئیدی با دوز بالا
۲. سیکلوفسفامید
۳. قرص های مسکن شامل گاباپنتین یا پرگابالین برای دردهای عصبی
۴. ریتوکسیمب در موارد مقاوم به درمان توصیه می شود.
۵. مایکوفنولیت
اکثریت افراد مبتلا به این بیماری به این داروها نیازی پیدا نمی کنند زیرا این بیماری بیشتر چشم و دهان آنرا تحت تاثیر قرار میدهد.
بر اثر این بیماری ممکن است یک ناهنجاری کمی در کبد شما بوجود بیاورد اما این حالت در تمامی افراد مشترک نیست و شاید نیاز به درمان خاصی نیز نداشته باشد اما بررسی منظم اعضای بدن نباید فراموش گردد. اما اگر این حالت در شما پیشرفت کرد و اصطلاحاً به سیروز کبدی دچار شدید حتماً با یک متخصص کبد مشورت نموده و درمان آنرا شروع کنید.
ریه شما نیز ممکن است دچار حالتی شود که بافت آن آسیب دیده و باعث تنگی نفس ، سرفه خشک و درد در سینه گردد. در این حالت شما باید به پزشک متخصص مراجعه نموده تا درمانهای لازم صورت پذیرد و یا از قرصهای استروئیدی برای رفع آن برای شما تجویز نماید.
 

کمک به خود

۱- استفاده از عینک آفتابی و یا عینک هایی که دارای محافظ جانبی برای حفظ رطوبت چشم باشند.
۲- پلک ها و ناحیه دور آنها را برای تراوش و ترشح هرچه بیشتر چربی و روغن های روان کننده که از غدد داخل پلک ترشح میشوند تمیز نگه دارید .
۳- از لنزهای مصنوعی و آرایشی استفاده نکنید چون باعث ایجاد ناراحتی و حتی خشکی چشم شما میشود.
۴- اگر نور زیاد و شدید چشم شما را اذیت میکند از عینکهای رنگی استفاده نمایید.
۵- رطوبت هوا را در خانه خود افزایش دهید. اینکار میتواند باعث کم شدن خشکی چشم و سرفه های خشک شما شود. برای اینکار میتوانید از دستگاههای بخور ، استفاده از گیاهان آپارتمانی با برگهای پهن و یا از یک کاسه آب استفاده نمایید.
۶- از صابونهای آرایشی و قوی استفاده نکنید ، چون باعث خشکی و خارش پوست میشود. استفاده از کرم های پایه آب و نرم کننده ها میتواند مفید باشد.
۷- اگر پوست شما نسبت به نور خورشید حساس است و یا در آفتاب جوش میزند از کرم های ضد آفتاب ( با فاکتور 15 و یا بالاتر ) استفاده نمایید.
۸- اگر دارای سابقه عارضه رینود میباشید از دستکش و پوشش های گرم استفاده نمایید . تمرینات بدنی نیز به افزایش گردش خون شما کمک میکند ، اما از سیگار کشیدن خودداری کنید چون برای گردش خون بسیار مضر است.
۹- مراقبتهای بهداشتی دهان و دندان در هنگام پیداشدن علائم دهانی این بیماری توصیه میشود.
۱۰- فقط در صورت نیاز واقعی از آنتی بیوتیک ها استفاده نمایید چون در این بیماری عوارض جانبی آنها بسیار بالا میرود. و در صورت داشتن علائم دهانی سندرم شوگرن حتماً مراقبتهای کامل و روزانه دهان و دندان را بکار بندید و بررسی های منظم رادر برنامه خود داشته باشید.

تمرینات بدنی

شما باید تمرینات بدنی را برای تحرک کافی اعضای بدنتان انجام دهید ، مخصوصاً اگر علائم بیماری در مفاصل شما دیده شود. شما باید بین تمرینات بدنی و استراحت کردن توازن و تعادل برقرار کنید مخصوصاً اگر از خستگی مفرط رنج میبرید. در این زمینه یک فیزیوتراپیست میتواند راهنمایی های موثری را برای انجام مناسب تمرینات بدنی به شما پیشنهاد نماید تا سطح حرکتی مفاصل شما را بصورت منظم بالا ببرد.

رژیم غذایی و تغذیه

برای افراد مبتلا به سندرم شوگرن رژیم غذایی خاصی پیشنهاد نمیشود ، اما اضافه کردن مقدار فیبر در وعده های غذایی برای افرادی که دارای دردهای شکمی و مشکلات روده ای میباشند مناسب است. برای کاهش مشکلات دهان و دندان نیز سعی کنید از غذاها و نوشیدنی های شیرین استفاده ننمایید.
به یاد داشته باشید مصرف نوشیدنی های الکلی ، چای و سایر نوشیدنی های حاوی کافئین باعث از دست رفتن آب بدن میگردد. مزمزه کردن آب و نوشیدن آب به اندازه کم در دفعات زیاد و مکیدن قطعات کوچک یخ میتواند به کاهش ناراحتی های مربوط به خشکی دهان کمک نماید.
 

درمان های مکمل

برطرف شدن سندرم شوگرن بواسطه استفاده از داروهای مکمل بطور علمی ثابت نشده است . اما استفاده از بعضی روشها و داروهای مکمل میتواند به بهبود بیماری کمک نماید.
اگر شما دارای عارضه رینود هم می باشید ، استفاده از ویتامینها میتواند به بهبودی شما کمک نماید. استفاده از ویتامینهای E و C در دوزهای بالا ، روغن گل پامچال ، روغن ماهی و زنجبیل و جینکوبیلوبا نیز میتواند موثر باشد. اگر بعد از ۳ ماه با استفاده از ویتامینها در شما بهبودی حاصل نشد باید نسبت به قطع مصرف آنها اقدام نمایید و قبل از هر کار دیگری با پزشک متخصص خود مشورت نمایید.
 

افراد مبتلا به سندرم شوگرن در طول دوران بارداری و بعد از آن دچار مشکلات بیشتری که قبل از این دوران داشته اند نخواهند شد . در حدود ۲ درصد از زنانی که در بدن خود دارای پادتن های Anti RO و Anti LA میباشند این پادتن ها را در دوران بارداری به بدن نوزاد منتقل میکنند و باعث علائم بیماری در نوزاد بعد از تولد میشوند. این علائم که میتواند وجود جوش و یا خارش پوست و یا غیر عادی بودن آزمایش های خونی نوزاد باشد بعد از مدت چند هفته و یا چند ماه از بین خواهد رفت. اما در بعضی مواقع باعث آسیب به قلب نوزاد و یا کندی تپش قلب میشود.
به یاد داشته باشید که ۹۸ درصد از مادرانی که دارای پادتن های Anti RO و Anti LA در بدن خود میباشند برای باردار شدن و یا در دوران بارداری مشکل خاصی نخواهند داشت ، اما لازم است افرادی که از وجود چنین پادتن هایی در بدن خود آگاه میباشند این نکته را به پزشک متخصص خود ( متخصص زنان و زایمان ) متذکر شده تا کنترل و بررسی بیشتری برای جنین در دران بارداری برای جلوگیری از مشکلات تپش قلب صورت پذیرد.