تصلب شرایین چیست و چگونه درمان می شود؟

تصلب شرایین یا آرتریواسکلروز زمانی رخ می دهد که رگ های خونی حامل اکسیژن و مواد غذایی که از قلب به سرتاسر بدن می روند (سرخرگ ها) ضخیم و سخت شوند و جریان خون به سمت بافت های مختلف کاهش یابد. آترواسکلروز نوع خاصی از آرتریواسکلروز است.

سرخرگ ها در بدن وظیفه رساندن اکسیژن و مواد مغذی از قلب به سایر قسمت های بدن را بر عهده دارند. سرخرگ های سالم انعطاف پذیرند و حالت کشسانی دارند اما، با گذشت زمان دیواره سرخرگ‌ها می‌توانند ضخیم و سخت شوند؛ وضعیتی که معمولاً تصلب شرایین –آرتریواسکلروز- نامیده می‌شود. در این بیماری جریان خون به سمت اندام ها و بافت ها محدود می شود و مشکلات زیادی را برای بیمار ایجاد می کند.

آترواسکلروز نوع خاصی از آرتریواسکلروز است، اما گاهی اوقات این دو عبارت به جای هم استفاده می شوند. آترواسکلروز به تجمع پلاک ها -چربی، کلسترول و مواد دیگر- در جدار داخلی سرخرگ ها می گویند که موجب محدود شدن جریان خون می شود. ممکن است این پلاک ها بشکنند و عامل ایجاد لخته های خونی شوند. با وجود اینکه آترواسکلروز اغلب یک مشکل قلبی در نظر گرفته می شود، اما می تواند هر کدام از سرخرگ های بدن را درگیر کند. این بیماری قابل درمان و پیشگیری است.

علائم تصلب شرایین

تصلب شرایین به تدریج پیشرفت می کند. آترواسکلروز خفیف معمولا هیچ علامتی ندارد و معمولا تا زمانی که سرخرگ آنچنان تنگ و مسدود نشود که نتواند خون را به حد کافی به اندام ها و بافت ها برساند، فرد متوجه علامت خاصی نمی شود. گاهی اوقات لخته خون کاملا جریان خون را مسدود می کند یا اینکه از قسمت اصلی خود جدا و عامل حمله قلبی یا سکته مغزی می شود.

علائم آترواسکلروز متوسط تا شدید به این بستگی دارد که کدام سرخرگ درگیر شده است. به عنوان مثال:

● اگر عروق قلبی دچار آترواسکلروز شده باشند، علائمی مانند درد قفسه سینه یا فشار قفسه سینه (آنژین) را مشاهده خواهید کرد.

● اگر عروقی که به مغز می روند دچار آترواسکلروز شده باشند، ممکن است علائم و نشانه هایی مثل بی حسی ناگهانی یا ضعف بازو و پا، اشکال در صحبت کردن یا لکنت زبان، نابینایی موقت در یک چشم، یا افتادگی عضلات صورت را مشاهده کنید. این علائم نشان از حمله ایسکمیک گذرا دارند که اگر درمان نشوند، می توانند تا ایجاد سکته مغزی پیش بروند.

● اگر آترواسکلروز عروق بازو و پا را درگیر کند، ممکن است نشانه های بیماری عروق محیطی را مشاهده کنید، به عنوان مثال درد پا به هنگام راه رفتن (لنگش)

● اگر سرخرگ هایی که به سمت کلیه می روند، دچار آترواسکلروز شوند، دچار نارسایی کلیوی یا فشار خون بالا خواهید شد.

درمان تصلب شرایین

اغلب اوقات بهترین راه درمان آترواسکلروز، تغییر سبک زندگی است. به عنوان مثال پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش کردن راه های درمانی مطلوبی محسوب می شوند. گاهی اوقات دارو یا اعمال جراحی خاص نیز تجویز می شود.

داروهای آترواسکلروز

داروهای متعددی هستند که می توانند عوارض آترواسکلروز را کند یا عکس کنند. در زیر به تعدادی از آنها اشاره می شود:

● داروهای کلسترول خون: کاهش شدید لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول بد، می تواند تجمع رسوبات چربی در عروق را کند، متوقف یا حتی عکس کند. تقویت لیپوپروتئین با چگالی بالا (LDL) یا کلسترول خوب نیز می تواند به بهبود این روند کمک کند.

پزشک از میان داروهای متعدد کلسترول خون دارویی که مناسب حال شماست انتخاب می کند. از جمله این دارو ها می توان استاتین ها و فیبرات ها را نام برد. استاتین ها علاوه بر کاهش کلسترول تاثیرات جانبی دیگری مثل تثبیت جداره عروق قلبی و پیشگیری از آترواسکلروز را نیز به همراه دارند.

● داروهای ضد پلاکت: داروهایی مانند آسپرین احتمال تجمع پلاکت در عروق تنگ شده را کاهش می دهند و از تشکیل بیشتر لخته های خونی و انسداد بیشتر عروق جلوگیری می کنند.

● داروهای مسدود کننده بتا: این داروها که معمولا برای بیماری عروق کرونر مصرف می شوند، ضربان قلب و فشار خون را کاهش می دهند، فشار وارده به قلب را کم می کنند و غالبا نشانه هایی مانند درد قفسه سینه را تخفیف می دهند. مسدود کننده های بتا خطر حمله قلبی و مشکلات ضربان قلب را کاهش می دهند.

● مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE): این داروها با کاهش فشار خون و ارائه اثرات مثبت روی عروق قلبی، به کند شدن پیشرفت آترواسکلروز کمک می کنند. مهار کننده های ACE می توانند خطر عود حمله قلبی را نیز کاهش دهند.

● مسدود کننده های کانال کلسیم: این دارو فشار خون را کم می کند و گاهی برای درمان آنژین مصرف می شود.

● داروهای ادرار آور (دیورتیک ها): فشار خون بالا یکی از اصلی ترین خطر های آترو اسکلروز است. دیورتیک ها آن را کاهش می دهند.

● داروهای دیگر: ممکن است پزشک برای کنترل عامل خطر ساز خاصی مثل دیابت، داروی مشخصی تجویز نماید. گاهی اوقات این داروها برای درمان علائم آترواسکلروز مثل پا درد در حین ورزش تجویز می شوند.

اعمال جراحی

گاهی اوقات برای درمان آترواسکلروز نیاز به درمان های تهاجمی تری است. اگر انسداد یا علائم شدیدی داشته باشید که بقای بافت های ماهیچه ای یا پوستی مورد تهدید واقع شود، احتمالا باید تحت یکی از اعمال جراحی زیر قرار بگیرید.

● آنژیوپلاستی و استنت گذاری

● اندآرترکتومی

● درمان با فیبرینولیتیک

● جراحی بای پس

طب جایگزین

به نظر می رسد برخی غذاها و مکمل های گیاهی می توانند به کاهش کلسترول و فشار خون بالا کمک کنند. این دو، اصلی ترین عوامل خطرساز آترواسکلروز هستند. می توانید با تایید پزشک از مکمل ها یا مواد غذایی زیر استفاده کنید:

آلفا لینولنیک اسید (ALA)، جو، بتا سیتوسترول (در مکمل های خوراکی و برخی مارگارین ها)، چای سیاه، اسفرزه، کلسیم، کاکائو، کو آنزیم Q10، روغن ماهی، اسید فولیک، سیر، چای سبز، سبوس جو دوسر، ویتامین C

پیش از اضافه کردن هر کدام از این مکمل ها به فرآیند درمان خود، با پزشک مشورت کنید. برخی مکمل ها می توانند با داروی مصرفی تداخل ایجاد کرده و عوارض جانبی سختی به جا بگذارند.

همچنین می توانید از تکنیک های ریلکسیشن، مثل یوگا یا تنفس عمیق بهره بگیرید تا استرستان کم شود و به آرامش برسید. این تمرینات فشار خون را موقت کاهش می دهند و خطر ابتلا به آترواسکلروز را کم می کنند.

سبک زندگی و مراقبت خانگی

تغییر در سبک زندگی می تواند در پیشگیری یا کند کردن سرعت پیشرفت آترواسکلروز موثر باشد.

● سیگار را ترک کنید: سیگار و دخانیات دارای تنباکو به عروق آسیب می زنند.

● بیشتر روز های هفته ورزش کنید: ورزش منظم اکسیژن رسانی به ماهیچه ها را بیشتر می کند. فعالیت جسمی، گردش خون را افزایش داده و موجب ایجاد رگ های خونی جدید می شود. این رگ ها می توانند در اطراف ناحیه انسداد، نقش یک میان بر طبیعی (عروق متوازی) را برای گردش خون بازی کنند. ورزش به کاهش فشار خون و پایین آمدن خطر دیابت کمک می کند. سعی کنید در بیشتر روز های هفته حدقل 30 دقیقه ورزش کنید. اگر نمی توانید در یک مرتبه این کار را انجام دهید آن را به وعده های 10 دقیقه ای تقسیم کنید. می توانید بجای آسانسور از پله استفاده کنید، پس از صرف ناهار کمی راه بروید، یا به هنگام تماشای تلویزیون دراز نشست یا حرکات کششی انجام دهید.

● غذای سالم بخورید: غذایی که برای قلب مناسب است متشکل از میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی های غیر اشباع مثل روغن زیتون است. همچنین باید کربوهیدرات های تصفیه شده، شکر، چربی اشباع و سدیم را کاهش دهید. این کار به کنترل وزن، فشار خون، کلسترول و قند خون کمک می کند.

● وزن خود را کم کنید تا به وزن سالم برسید: کم کردن 2.5 تا 4.5 کیلو از وزن خطر فشار خون و کلسترول بالا را کاهش می دهد.

● استرس خود را کنترل کنید: تا جایی که می توانید استرس خود را کاهش دهید. از روش هایی مثل تنفس عمیق یا ریلکسیشن ماهیچه ها برای کاهش استرس بهره ببرید./