بهداشت جنسی در بیماران روماتیسمی

بیماری روماتیسمی همه جوانب زندگی، از جمله عملکرد جنسی را تحت تاثیر قرار می دهند.

سازمان بهداشت جهانی، بهداشت جنسی را به عنوان احساس خوب عاطفی،بدنی، ذهنی و اجتماعی در ارتباط با روابط جنسی و نه فقط فقدان بیماری، اختلال عملکرد یا درد تعریف کرده است در حالی که سکسوالیتی جنبه پیچیده ای از زندگی انسان بوده و فراتر از یک عمل جنسی به تنهایی است.
عملکرد جنسی طبیعی شامل فعالیت جنسی با انتقال از فاز تحریک تا ریلکسیشن بدون مشکل بوده با احساس لذت، کامیابی و رضایت همراه است. سکسوالیتی برای افراد سالم و بیمار مهم بوده و بخش مهمی از زندگی فرد است.
بیماری روماتیسمی همه جوانب زندگی، از جمله عملکرد جنسی را تحت تاثیر قرار می دهند.
دلائل اختلال عملکرد جنسی متعدد بوده وشامل عوامل مربوط به بیماری و درمان است. این فاکتورها شامل: درد، خستگی،خشکی، اختلال عملکرد، افسردگی، اضطراب، تصور منفی از بدن، کاهش میل جنسی، عدم توازن هورمونی و درمانهای دارویی است. ثابت شده است که لمس و احساس خوشایند آن در هنگام روابط جنسی با افزایش ترشح انورفینها و سایر آنزیمها و پروتئین ها همراه است که می تواند شدت درد ناشی از بیماری های التهابی را کم کند.

آرتریت روماتوئید(RA)

RA بیماری اتوایمیون التهابی مزمن است که با تخریب پیشرونده مفاصل ناشی از التهاب مزمن سینویال همراه است. بیماری روماتوئید با درجات متفاوتی از ناتوانی همراه بوده و نهایتأ تأثیر عمیقی بر زندگی اجتماعی، اقتصادی، روانی و جنبه های جنسی بیمار می گذارد.
در مطالعات مختلف درصد بیماران مبتلا به بیماری روماتوئید که مشکلات جنسی پیدا می کنند از 31-76 درصد متغیر است. دو زمینه اصلی مشکلات جنسی در RA اشکال در انجام مقاربت جنسی و کاهش میل و رضایت جنسی است.
دیس پارونی به خاطر خشکی واژن در ثانویه و درد مفصلی و خستگی طی مقاربت و اشکال در گرفتن پوزیشن مناسب وقتی حرکت هیپ یا زانو محدود شده از دیگر تظاهرات نا توانی جنسی در بیماران مبتلا به RA است. موارد اخیر در 50-61درصد بیماران RA دیده شده است.
از طرف دیگر کاهش میل جنسی در 50-60 درصد بیماران RA و کاهش دفعات مقاربت در 73 درصد بیماران و افزایش ناسازگاری در تبادلات جنسی و کاهش رضایت جنسی در مقایسه با زمان قبل از بیماری دیده شده است.
گوتوینگر و همکارانش دیدند که خشکی صبحگاهی در زنان مبتلا به RA نقش مهمی در ناتوانی دارد. زنان مبتلا به RA با خشکی صبحگاهی طولانی، نگرانی بیشتری در مورد تصویر بدن و تجربه نارضایتی جنسی بیشتری نسبت به کسانی که خشکی صبحگاهی کمتری دارند، داشتند .
داروهائی مثل متوترکسات و ناپروکسن سبب اثر بر انزال و کاهش ارگاسم می شوند.
در مطالعه کارلسون و همکارانش بیماران با RA اولیه نسبت به بیماران با RA مزمن به طور کلی رضایت کمتری از زندگی خود داشتند، این افراد از فعالیت های زندگی، کار و روابط جنسی راضی نبودند. این احساس نارضایتی در زنان کمتر بود. در مطالعه ماجرویتز و همکارانش هرچه ناتوانی عملکردی بالاتر بود نارضایتی جنسی برای بیماران و همسرانشان بیشتر بود.
به طور خلاصه، مطالعات کافی در مورد مقایسه عملکرد جنسی بین بیماران RA و افراد سالم وجود ندارد. گرچه مشکلات عملکرد جنسی بیشتری در بیماران RA دیده شده است. در این بیماران کاهش عملکرد و میل جنسی بیشتر به علت درد و افسردگی می باشد.

اسپوندیلیت آنکیلوزانت (AS)

اسپوندیلیت آنکیلوزانت بیماری سیستمیک التهابی مزمن است که به طور اولیه مفاصل محوری را درگیر می کند. اختصاصی ترین یافته ساکروایلئیت است که با درگیری کل ستون مهره ها، لگن و کمربند شانه همراه است. درد (به خصوص در پشت)، خشکی و محدودیت حرکت اصلی ترین شکایات در AS است.
سکسوالیتی در بیماران AS کمتر مطالعه شده است. همانند بیماران RA بیماران AS به علت مشکلات جسمی ناشی از بیماری و استرس عاطفی همراه، در برابر مشکلات جنسی آسیب پذیر هستند.
در مطالعات انجام شده، بیماران AS در انگیزه جنسی نسبت به افراد سالم تفاوتی نداشتند. در مطالعه دیگری بیماران AS اختلال عملکرد نعوظ، کاهش ارگاسم، کاهش رضایت مقاربت جنسی در مقایسه با گروه کنترل سالم داشتند که از نظر آماری معنی دار بود در حالی که میل جنسی به طور معنی داری پائین تر نبود. در این مطالعه ارتباط بین اختلال عملکرد نعوظ و طول مدت خشکی صبحگاهی وجود داشت.
به طور خلاصه اثر AS در عملکرد جنسی مورد اختلاف نظر است، بعضی مطالعات اختلافی بین بیماران AS و افراد سالم پیدا نکرده اند. گرچه بعضی مطالعات نشان داده اند که بیماران AS اختلال عملکرد جنسی مثل اختلال نعوظ و کاهش میل جنسی دارند. مشابه بیماران RA درد وافسردگی می تواند فاکتورهای اصلی دخیل در عملکرد جنسی باشد.
درAS به دلیل التهاب هیپ ها و مفاصل و ستون مهره، مقاربت می تواند دردناک باشد که توصیه می شود از آنالژریک ها و ضد دردها حداقل چند ساعت قبل از مقاربت استفاده شود.

سندرم شوگرن

سندرم شوگرن بیماری اتوایمیون با سیر مزمن است که غدد اگزوکرین را درگیر کرده و سبب خشکی مخاط ها، واژینیت آتروفیک و ژنژیویت می شود. علت شوگرن ناشناخته است گرچه عواملی نظیر ژنتیک، هورمون و محیط مثل عفونت را دخیل می دانند. در بیماران شوگرن شیوع مقاربت دردناک به خاطر دیس پارونی بالاتر است و به خاطر خشکی دهان بوسیدن مشکل و بدون لذت می باشد. در یک مطالعه دیس پارونی در 61 درصد شوگرن اولیه و 39 درصد زنان در گروه کنترل دیده شد. خشکی واژن در 52 درصد بیماران و 33 درصد گروه کنترل دیده شد. برعکس در مطالعه دیگری باروری، مقاربت و فعالیت های جنسی در بیماران شوگرن تفاوتی با افراد سالم نداشت. گرچه نیمی از بیماران علت مشخصی برای دیس پارونی (تروما یا التهاب) داشتند که مربوط به شوگرن اولیه نبود. استرس بیماری مزمن مزید بر علت بوده و سبب کاهش رطوبت واژن می شود . به طور خلاصه در بیماران شوگرن اختلال عملکرد جنسی به علت خشکی واژن و دهان بوده که سبب دیس پارونی و اشکال در بوسیدن می شود.

لوپوس اریتماتو سیستمیک (SLE)

SLE بیماری اتوایمیون مولتی سیستم و اختلال بافت همبند با تظاهرات کلینیکی وسیع می باشد. تظاهرات بیماری از خستگی، راش پوستی، آرترالژی تا درگیری سیستم عصبی مرکزی، نفریت، پنومونیت و بیماری قلبی متغیر می باشد. لوپوس همه جوانب زندگی همچنین عملکرد جنسی را تحت تأ ثیر قرار می دهد. گرچه اثر SLE بر عملکرد جنسی کمتر مطالعه شده است.
به طور خلاصه اثر SLE بر عملکرد جنسی کمتر مطالعه شده است. زنان مبتلا به لوپوس به خاطر درد و ناراحتی واژینال طی مقاربت فعالیت جنسی کمتری دارند و در مردان شیوع ناتوانی جنسی بیشتر دیده شده است. بر خلاف آرتریت روماتوئید که تصور ذهنی از بدن نقش در سردی و نا توانی جنسی می شود و در زنان مبتلا به لوپوس این مسئله کمتر مطرح بوده ونقش مهمی را ایفا نمی کند.

اسکلروز سیستمیک (ssc)

اسکلروز سیستمیک بیماری اتوایمیون مزمن همراه با اختلالات عروق خونی و فیبروز است که اغلب با واسکولوپاتی ارگان های متعدد مثل پوست، ریه ها، دستگاه گوارش، قلب و کلیه ها همراه است. مشخصه اسکلرودرمی تغییرات میکرو واسکولار، اختلال سیستم ایمنی و رسوبات فراوان کلاژن است. از تظاهرات شایع آن که اغلب نادیده گرفته می شود، اختلال نعوظ است. شیوع اختلال نعوظ در مطالعات مختلف از 12-81 درصد گزارش شده است. اثبات شده که اختلال نعوظ (erectile dysfunction) در مردان مبتلا شایع و جزء اولین تظاهرات می باشد. علت آن وجود تغییرات فیبروتیک به خصوص در corporal body می باشد که باعث بروز این پدیده در مردان می شود. فاکتورهای متعدد واسکولار، فیبروتیک و نوروزنیک در پاتوژنز اختلال نعوظ دخیل شناخته شده است.
در مطالعه ای درگیری دستگاه ژنیتال در زنان و متعاقبا اثر آن بر قاعدگی و جوانب جنسی در اسکلرودرمی بررسی شد. در این مطالعه خشکی واژن، اولسرها و دیس پارونی در اسکلرودرمی شایع تر از گروه کنترل بود. بیش از نیمی از بیماران اسکلرودرمی، کاهش تعداد و شدت و هیجان ارگاسم داشتند در مقایسه با گروه کنترل که کمتر از 20 درصد بودند.
سفتی پوست، رفلاکس و سوزش سر دل، ضعف عضلانی اثرات نامطلوبی در روابط جنسی در اسکلروز سیستمیک دارد. سرانجام پدیده رینود می تواند زبان و نوک پستان ها را درگیر کند. اسکلروز و زخم های نوک انگشتان ممکن است با لمس و تحریک قبل از عمل جنسی تداخل ایجاد کند. گاهی مقاربت به علت تنگی واژن با مشکل مواجه می شود.

فیبرومیالژی

فیبرومیالژی اختلال بسیار شایع با شیوع 2-4 درصد جمعیت بوده و حدود 85-90 درصد از بیماران مبتلا به فیبرومیالژی درد کل بدن، خشکی، خستگی و اختلال خواب شایع ترین شکایات هستند. گرچه بیماران فیبرومیالژی همچنین ممکن است از احساس تورم بافت نرم و بی حسی شکایت داشته باشند، افسردگی و اختلال خلق و خوی نقش مهمی در ایجاد فیبرومیالژی دارند.
افسردگی یکی از اختلالات عاطفی است که به طور شایع در زنان فیبرومیالژی دیده شده و منجر به اختلال عملکرد جنسی می شود. سایر فاکتورهای دخیل در عملکرد جنسی شامل مثانه تحریک پذیر، درد ولو، اسپاسم های دردناک واژن و نقاط دردناک میوفاسیال می باشد. آستانه پایین درد در این افراد بالاترین درد در هنگام مقاربت می باشد.
همچنین استفاده از داروهای ضد افسردگی مانند Zoloft Paxil می تواند میل جنسی را کم کند. درد عمقی عضلانی و احساس خشکی عضلات و مفاصل می تواند با استفاده از کمپرس آب گرم قبل از تماس جنسی به طور موقتی درد و اسپاسم عضلانی را کاهش دهد. به طور خلاصه اصولأ اختلال عملکرد جنسی در بیماران فیبرومیالژی،همراه با افسردگی بوده و با کاهش میل جنسی تظاهر می یابد. گرچه شکایات مختص فیبرومیالژی مثل درد ژنرالیزه، خشکی، خستگی و اختلال خواب واختلال عملکرد جنسی نقش دارند.

درمان

یکی از مهمترین مسائل در مورد اختلال عملکرد جنسی همراه با بیماری های روماتیسمی این است که به طور معمول توسط پزشک یا بهداشتیار در مورد عملکرد جنسی پرسیده نمی شود و همچنین عملکرد جنسی جزو پرسش نامه های ارزیابی عملکرد فانکشنال یا کیفیت زندگی نیست.
بعد از برقراری ارتباط مناسب با بیماری، درمان بر اساس شکایات ویژه بیمار است گرچه برخی توصیه های کلی وجود دارد:

در مورد مشکلات احتمالی در مسائل جنسی، اصولا در مورد ترس بیمار در ایجاد درد و ناراحتی هنگام مقاربت با همسر بیمار صحبت شود.
به کار بردن داروهای آنالژژیک، شل کننده های عضلانی و گرما قبل از رابطه جنسی به منظور کاهش درد
به کارگیری ژل های نرم کننده و یا ژل های استروژنی برای واژن های خشک
ریلکسیشن و استراحت قبل از مقاربت
استفاده از داروهای ضد افسردگی در صورت وجود آن
با توجه به مصرف استروئید و داروهای ایمونوساپرسیو، بهتر است همیشه در مورد انتقال عفونت های STD به خصوص AIDS و همچنین حاملگی های ناخواسته توجه لازم به عمل آید.
استفاده از هورمون های جنسی در صورت کمبود و یا اختلال ترشحی و استفاده از داروهای افزایش میل جنسی و افزایش Erection زیر نظر پزشک متخصص
به کار بردن روش های جایگزین جهت روابط جنسی
آموزش پوزیشن های مناسب حین مقاربت که می تواند کمک مهمی برای افراد مبتلا به بیماری های مفصلی باشد./