• درد شکمی یا کرامپ و گرفتگی روده
• احساس نفخ
• گازهای روده ای
• اسهال یا یبوست و گاهی وجود حالات متناوبی از هر دوی آن ها
• وجود مخاط در مدفوع

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

• خونریزی مقعد
• درد شکمی که شب ها خودش را نشان می دهد
• کاهش وزن

عوارض بیماری روده تحریک پذیر

• غذا: برخی از افراد دریافته اند که با خوردن برخی غذاها علائم سندرم روده تحریک پذیر در آن ها تشدید می شود، دامنه وسیعی از غذاها بعنوان محرک شناخته شده اند از جمله شکلات، ادویه جات، چربی ها، میوه ها، لوبیاها، کلم، گل کلم، کلم بروکلی،شیر، نوشیدنی های گازدار و الکل. تحقیقات بیشتری به منظور شناخت دقیق تر نقش آلرژی غذایی و یا عدم تحمل غذایی در سندرم روده تحریک پذیر مورد نیاز است.
• استرس: چنان چه مبتلا به سندرم روده ی تحریک پذیر هستید حتماً متوجه شده اید که علائم بیماری تان در طول وقایع استرس زا مانند هفته اول کار جدید بیشتر می شود. استرس علائم بیماری شما را تشدید می کند ولی علت ایجاد کننده آن ها نیست.
• هورمون: از آن جایی که شانس ابتلاء در زنان دو برابر است محققان بر این باور هستند که تغییرات هورمونی در این بیماری نقش دارند. بسیاری از زنان اظهار می نمایند که در نزدیکی دوران قاعدگی خود و یا در طول این دوران علائم بیماری آن ها تشدید می یابد.
• بیماری های دیگر: گاهی اوقات بیماری های دیگری مانند ابتلا به اسهال عفونی(گاستروانتریت یا آنفولانزای معده) یا وجود بیش از اندازه باکتری ها در روده (تکثیر بیش از حد باکتری ها) می تواند محرک IBS  گردد.

عوامل خطرساز

• سن: IBS در افراد زیر 45 سال بیشتر دیده می شود
• جنس: IBS در زنان دو برابر مردان است
• سابقه خانوادگی: اگر عضوی از خانواده IBS داشته باشد احتمال ابتلای دیگر اعضا بیشتر می شود
• مشکلات روحی: اضطراب، افسردگی، اختلال شخصیتی و سابقه سوءاستفاده جنسی در دوران کودکی و در زنان خشونت خانگی شانس ابتلا را بالا می برند

معیارهای تشخیص

1. معیار رم (Rome criteria): برطبق این معیار باید پیش از اینکه پزشک IBS را در شما تشخیص دهد، علائم خاص را داشته باشید. مهم ترین این علائم درد و ناراحتی شکمی است که حداقل در سه ماه گذشته سه روز از یک ماه طول کشیده باشد و با دو یا چند مورد از این موارد در ارتباط باشد: با اجابت مزاج بهبود یابد، تناوب اجابت مزاج یا درجه غلظت مدفوع متغیر باشد.
2. معیار منینگ (Manning criteria): این معیار بر درد ناشی از اجابت مزاج، داشتن حرکات روده ای ناقص، وجود مخاط در مدفوع و تغییرات در قوام مدفوع تمرکز دارد. هرچه علائم بیشتری در بیمار دیده شود شانس تشخیص IBS بالاتر می رود.

• ابتلاء جدید بعد از سن 50 سالگی
• کاهش وزن بدون علت
• خونریزی از مقعد
• تب
• تهوع یا استفراغ عودکننده
• درد شکمی که بعد از اجابت مزاج نیز به طور کامل برطرف نشود یا شب ها بروز کند
• اسهال مداوم یا اسهالی که شما را از خواب بیدار می کند
• کم خونی ناشی از فقر آهن

آزمایش های اضافی

تست های تصویربرداری

• سیگموئیدوسکوپی: این تست قسمت پایینی کولون(سیگمویید) را به وسیله یک لوله نورانی قابل انعطاف به نام سیگموئیدوسکوپ، بررسی می کند.
• کولونوسکوپی: در برخی موارد بخصوص اگر 50 سال یا بیشتر سن داشته باشید یا علائمی از یک بیماری جدی تر در شما وجود داشته باشد، پزشک این تست را انجام می دهد. در این تست به وسیله یک لوله کوچک قابل انعطاف کل طول کولون را مورد بررسی قرار می دهند.
• سی تی اسکن: سی تی اسکن تصاویری را با کمک اشعهX از ارگان های درونی بدن بر روی صفحه کامپیوتر تولید می کند. سی تی اسکن شکم و لگن به پزشک کمک می کند که دیگر علل احتمالی علائم شما را رد کند و بتواند علت اصلی را تشخیص دهد.

آزمایشات بالینی

• آزمایش عدم تحمل لاکتوز: لاکتاز آنزیمی است که برای هضم قند موجود در لبنیات به آن نیاز دارید. چنان چه بدن شما این آنزیم را تولید نکند شما به علائمی مشابه علائم سندرم روده تحریک پذیر دچار خواهید شد مانند درد شکمی، اسهال و نفخ. برای این که پزشک متوجه شود علت علائم شما عدم تحمل لاکتوز است دستور تست را خواهد داد و یا از شما می خواهد شیر و محصولات شیر را به مدت چندین هفته از برنامه ی غذایی خود حذف کنید.
• آزمایش تنفس: برای تشخیص بیماری به نام رشد بیش از حد باکتریها در روده این آزمایش انجام می شود. در این بیماری باکتریهای کلون بیش از حد رشد کرده و وارد روده کوچک می شوند و باعث نفخ، ناراحتی شکم و اسهال می گردند. این بیماری در بین کسانی که جراحی روده داشتند یا دیابت دارند یا سایر بیماریهایی که هضم را آهسته می کند بیشتر دیده می شود.
• آزمایش خون: بیماری سلیاک حساسیت به پروتئین گندم، جو و چاودار است که منجر به ظهور علائمی شبیه به علائم سندرم روده تحریک پذیر می شود. آزمایش خون به تشخیص احتمال این بیماری کمک می کند.
• آزمایش مدفوع: اگر اسهال مزمن داشته باشید برای کشف باکتری یا انگل در مدفوع این آزمایش انجام می شود.

تغییر عادات غذایی

• محدود کردن غذاهای نفاخ: چنان چه از نفخ رنج می برید و مقادیر زیادی گاز از روده شما عبور می کند، پزشک شما توصیه خواهد کرد که برخی مواد غذایی را از برنامه خود حذف کنید موادی مانند نوشیدنی های گازدار، سبزیجات به ویژه کلم، گل کلم و بروکلی و میوه های خام.
• محدود کردن گلوتن: برخی مبتلایان به IBS می گویند با توقف مصرف گلوتن (گندم، جو و چاودار) علائم اسهال آنها بهبود می یابد. این توصیه هنوز مورد بحث است شواهد درمورد آن کافی نیست.
• محدود کردن فودمپ ها (FODMAPs): برخی افراد به انواع خاصی از کربوهیدرات ها مثل فروکتوز، فروکتان، لاکتوز و غیره که FODMAP نامیده می شوند حساسند. فودمپ ها در برخی دانه ها، سبزیجات، میوه ها و محصولات لبنی پیدا می شوند. ممکن است با رژیم غذایی سخت گیرانه فودمپ (بدون هیچ گونه غذای حاوی فودمپ) بتوانید از علائم سندرم روده تحریک پذیر خلاص شوید و سپس غذاهای فودمپ را یکی یکی به رژیم خود بیفزایید و کشف کنید به کدامیک از آنها حساسیت دارید.

دارو درمانی

•  مکمل فیبر: دریافت مکمل فیبر مانند پسیلیوم(متاموسیل) یا متیل سلولوز(سیتروسل) همراه با مایعات به کنترل یبوست کمک می کنند. فیبر استخراج شده از غذاها در مقایسه با مکمل فیبر ممکن است باعث نفخ بیشتر شود. اگر علائم با این درمان بهبود پیدا نکرد ملین اسمزی مانند شیر منیزمی یا پلی اتول گلیسول تجویز می شود.
• داروهای ضد اسهال: داروهای بدون نیاز به نسخه ای مانند لپرامید به کنترل اسهال کمک می کنند. در برخی بیماران داروهای جمع کننده های اسیدهای صفراوی مثل کلستیرامین، کلستیپول یا کلسولام موثرترند اما می توانند ایجاد نفخ کنند.
• داروهای آنتی کولی نرژیک و داروهای ضد اسپاسم: این داروها مثل هیوسیامین و دی سیکلومین به تسکین گرفتگی دردناک روده کمک می کنند. این داروها گاه در افرادی که خملات اسهال دارند بکار می رود اما ممکن است یبوست را بدتر کنند و منجر به دیگر علائم مانند اشکال در ادرار کردن گردند. مصرف این داروها در افراد مبتلا به آب سیاه باید با احتیاط باشد.
• داروهای ضد افسردگی: چنان چه علائم شما شامل درد یا افسردگی باشد، پزشک داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و یا داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین(SSRI) را تجویز خواهد کرد. این داروها در کنار مهار فعالیت نورون هایی که روده ها را کنترل می نمایند، به درمان افسردگی نیز کمک می کنند. چنان چه شما مبتلا به اسهال و درد شکمی بدون افسردگی هستید، پزشک پیشنهاد داروی ضعیف تری از ضد افسردگی های سه حلقه ای را خواهد داد؛ دارویی مانند ایمی پرامین و آمی تریپتیلین. عوارض جانبی این داروها شامل خواب آلودگی و یبوست می باشد. تجویز داروهای SSRIs مانند فلوکستین یا پاروکستین در صورت ابتلاء شما به افسردگی و درد و یبوست، کمک کننده هستند.
• آنتی بیوتیک ها: برخی از افرادی که علائم بیماری آن ها به دلیل رشد بیش از حد باکتری ها در روده شان است درمان آنتی بیوتیکی در آن ها موثر است. در برخی بیماران با علائم اسهال مصرف ریفاکسیمین موثر واقع شده است اما تحقیقات بیشتری باید انجام شود.
• مشاوره: چنانچه داروهای ضدافسردگی کارساز نباشند می توان از مشاوره به منظور درمان استرس تشدید کننده علائم بهره برد.

داروهای مخصوص درمان IBS

1. آلوسترون: این دارو یک آنتاگونیست گیرنده عصبی است که در جهت استراحت دادن به کولون و کند کردن حرکت مدفوع در طول لوله پایین رونده طراحی شده است. این دارو بعد از تجویز نسخه اصلی آن از بازار فروش جمع آوری شد چرا که با عوارض جدی و وخیمی مرتبط می شد. سازمان غذا و دارو(FDA) با ایجاد یک سری محدودیت اجازه فروش دوباره این دارو را صادر کرده است. این دارو تنها توسط پزشک در موارد شدید اسهال ناشی از سندرم و در زنانی که به درمان های دیگر پاسخ نداده اند تجویز می شود. اثر بخشی درمان با این دارو برای استفاده در آقایان ثابت نشده است. به طور کلی آلوسترون را تنها زمانی باید استفاده کرد که درمان های معمول جوابگو نباشند. به علاوه این دارو به دلیل عوارض جانبی اش تنها باید توسط متخصص گوارشی با تخصص IBS تجویز گردد.
2.  لوبیپرستون: این دارو برای مصرف در زنان بالای 18 سال مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر(IBS) همراه با یبوست به تایید رسیده است. تاثیر گذاری آن در مردان به اثبات نرسیده است. لوبیپرستون فعال کننده کانال کلرید است که دوبار در روز دریافت می شود. مکانیسم اثر آن از طریق افزایش ترشح مایعات به درون روده کوچک است که منجر به تسهیل انتقال مدفوع خواهد شد. عوارض جانبی معمول عبارت هستند از تهوع، اسهال و درد شکمی.

توصیه های غذایی برای مبتلایان به روده تحریک پذیر

• درمان با فیبر را امتحان کنید: زمانی که شما دچار سندرم روده تحریک پذیر هستید، فیبر می تواند یک راه حل باشد. اگر چه فیبر به از بین رفتن یبوست کمک می کند، ولی می تواند تولید گاز کرده و درد شکمی را تشدید کند. بهترین راه کار این است که به تدریج در طول چندین هفته، مقادیر فیبر دریافتی را در برنامه غذایی خود افزایش دهید. مواد غذایی غنی از فیبر عبارت هستند از نان و غلات سبوس دار، میوه ها، سبزیجات و حبوبات. چنان چه علائم این سندرم در شما همچنان وجود داشت و یا تشدید شد، با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است به مشاوره با یک کارشناس تغذیه نیاز پیدا کنید. برخی از افراد با کاهش مصرف فیبر غذایی و در عوض دریافت مکمل فیبر بهتر نتیجه می گیرند، در واقع در این حالت گاز و نفخ کمتری ایجاد می شود. چنان چه مکمل فیبر(مانند پسیلیوم یا سیتروسل) دریافت می کنید، حتماً مصرف آن را به  صورت تدریجی شروع کرده و روزانه مقادیر فراوانی آب بنوشید تا تولید گاز، نفخ و یبوست را به حداقل برسانید. چنان چه فهمیدید دریافت فیبر به درمان علائم سندرم روده تحریک پذیر(IBS) در شما کمک می کند، برای کسب بهترین نتایج آن را به صورت منظم مصرف نمایید.
• از مصرف غذاهای مشکل زا و محرک اجتناب نمایید: اگر غذایی علائم بیماری شما را تشدید می سازد، آن را مصرف نکنید که معمول ترین آن ها عبارت هستند از: الکل، شکلات، نوشیدنی های حاوی کافئین مانند قهوه و سودا، داروهای حاوی کافئین، لبنیات، شیرین کننده مصنوعی مانند سوربیتول و مانیتول. چنان چه نفخ مشکل شماست، غذاهایی را که این مشکل را تشدید می سازند، از برنامه غذایی خود حذف کنید که عبارت هستند از حبوبات، کلم، گل کلم و بروکلی. غذاهای چرب نیز در برخی از افراد ایجاد ناراحتی می کنند. جویدن آدامس و یا نوشیدن مایعات از طریق نی باعث بلعیدن هوا و در نتیجه تولید گاز بیشتری می شوند.
• در زمان ها و فواصل منظم غذا بخورید: هیچ یک از وعده های غذایی را حذف نکنید. سعی کنید هر روز در زمان های مشخصی، وعده های غذایی خود را صرف کنید تا به عملکرد منظم روده های خود کمک کنید. چنانچه دچار اسهال هستید، خوردن وعده های غذایی کم حجم با تعداد بیشتر برایتان بهتر است، ولی اگر دچار یبوست هستید، خوردن مقادیر زیادی غذاهای پُرفیبر، در حرکت غذا در طول روده ها به شما کمک خواهد کرد.
• مراقب محصولات لبنی باشید: اگر عدم تحمل لاکتوز دارید، سعی کنید ماست را جایگزین شیر کنید و یا از محصولات حاوی آنزیم لاکتاز استفاده کنید تا به هضم و شکستن قند لاکتوز در بدن  شما کمک کند. مصرف مقادیر کم محصولات لبنی و یا مصرف آن ها با دیگر غذاها نیز می تواند کمک کننده باشد. در برخی موارد نیاز است تا به طور کامل لبنیات را از برنامه غذایی خود حذف کنید. در این گونه مواقع حتماً مقادیر کافی پروتئین، کلسیم و ویتامین های گروه B  را از دیگر منابع غذایی دریافت نمایید.
• مقادیر فراوانی مایعات بنوشید: آب بهترین انتخاب است. الکل و نوشیدنی های حاوی کافئین، روده شما را تحریک می کنند و اسهال را تشدید می کنند. نوشیدنی های کربناته نیز تولید گاز می کنند.
• به طور منظم ورزش کنید: ورزش به درمان افسردگی و استرس کمک کرده و منجر به بروز انقباضات طبیعی در روده های شما می شود و باعث می شود که شما احساس بهتری نسبت به خود داشته باشید. چنان چه قبلاً فرد بی تحرکی بوده اید، به آهستگی شروع کنید و به تدریج مدت زمان ورزش خود را افزایش دهید. چنان چه مبتلا به بیماری های دیگری نیز هستید، قبل از شروع هر نوع برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
• از داروهای ضد اسهال با احتیاط استفاده کنید: چنان چه از داروهای بدون نیاز به نسخه مانند ایمودیوم و یا کاپکتات استفاده می کنید، سعی کنید از کمترین دوز آن ها استفاده نمایید. ایمودیوم را 20 تا 30 دقیقه قبل از غذاخورن دریافت کنید، به ویژه وقتی که می دانید غذایی که می خواهید مصرف کنید می تواند منجر به اسهال در شما شود. استفاده های طولانی مدت از این داروها در صورتی که به طور مقتضی دریافت نشوند، مشکل زا خواهد بود. مطالب ذکر شده در مورد لاکساتیو(laxatives) نیز صحت دارد. هر نوع سوالی در رابطه با این داروها دارید با پزشک خود و یا یک داروساز در میان بگذارید.

درمان های سنتی

• طب سوزنی: اگر چه نتایج ضد و نقیضی در رابطه با اثرات طب سوزنی بر علائم سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد، ولی بسیاری از افراد برای کاهش گرفتگی های عضلانی و بهبود عملکرد روده ای از آن استفاده می کنند.
• گیاه درمانی: نعناع یک گیاه ضد اسپاسم طبیعی است که منجر به استراحت راحتی صاف در روده ها می شود. نعناع دارای اثرات درمانی کوتاه مدت بر علائم سندرم روده تحریک پذیر(IBS) است، ولی نتایج مطالعات در رابطه با اثرات درمانی آن متناقض هستند. این احتمال وجود دارد که نعناع سوزش معده را تشدید کند. قبل از دریافت هر نوع گیاه دارویی ، با پزشک خود مشورت کنید تا احتمال تداخل آن با داروهای دریافتی شما را بررسی کند.
• پروبیوتیک ها: پروبیوتیک ها، باکتری های مفیدی هستند که به طور طبیعی در روده زندگی می کنند و در برخی غذاها مانند ماست و یا در مکمل های غذایی نیز یافت می شوند. گفته شده که افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، مقادیر کافی از باکتری های مفید را در بدن شان ندارند؛ لذا افزودن آن ها به برنامه غذایی شان در تخفیف علائم بیماری موثر است. برخی مطالعات دریافته اند که پروبیوتیک ها منجر به کاهش علائمی از سندرم روده تحریک پذیر(IBS)  مانند درد شکمی و نفخ می شوند. البته مطالعات بیشتری در این مورد لازم است.

پیشگیری

• مشاوره: در بسیاری از موارد، مشاوره با یک روانشناس یا روانپزشک می تواند در کاهش استرس به شما کمک کند. او این کار را با بررسی پاسخ های شما به وقایع مختلف و سپس کار کردن با شما به منظور تعدیل یا تغییر آن پاسخ ها انجام می دهد.
• تمرین های کسب آرامش تدریجی: این تمرین ها به آرام کردن تک تک ماهیچه های بدن کمک می کنند. ابتدا با انقباض ماهیچه های کف پای تان شروع کنید و بعد با تمرکز و به آرامی تمام تنش های موجود را بیرون کنید. بعد نوبت به انقباض و ریلکس کردن ماهیچه های پشت پا می رسد. تمرین را تا آرام کردن تمام ماهیچه های بدن از جمله ماهیچه های چشم و ماهیچه های سر ادامه دهید.
• تنفس عمیق: بیشتر بزرگسالان از ناحیه قفسه سینه خود نفس می کشند، ولی اگر از دیافراگم خود (ماهیچه ای که قفسه سینه را از شکم جدا می کند)، نفس بکشید، آرام تر خواهید بود. اگر در زمان دم اجازه دهید، شکم به خوبی منقبض شود، در هنگام بازدم خودش به طور طبیعی منبسط خواهد شد. تنفس عمیق می تواند در استراحت ماهیچه های شکمی کمک کند که به فعالیت طبیعی تر روده ای منجر خواهد شد.