• یکی از چشم ها به داخل یا خارج منحرف است
• عدم هماهنگی چشم ها با هم
• درک عمقی ضعیف
• بستن یا کوچک کردن یک چشم برای بهتر دیدن
• کج کردن سر در هنگام نگاه کردن
• نتیجه غیر عادی آزمایش غربالگری بینایی

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم

عوارض

• عدم تعادل ماهیچه چشم (استرابیسم): شایع ترین علت تنبلی چشم عدم تعادل ماهیچه هایی است که موقعیت چشم ها را مشخص می کنند. این عدم تعادل می تواند باعث انحراف چشم ها به داخل یا خارج شود و از هماهنگ شدن آن ممانعت به عمل می آورد.
• تفاوت بین وضوح دو چشم (آنیزومتروپی انکساری): تفاوت فاحش بین دو نمره چشم که اغلب ناشی از دوربینی و گاهی در اثر نزدیک بینی یا عیوب سطح چشم (آستیگماتیسم) است، ممکن است منجر به تنبلی چشم شود. معمولا برای اصلاح این عیوب انکساری از عینک یا لنز تماسی استفاده می شود. در برخی کودکان تنبلی چشم ناشی از وجود استرابیسم و عیوب انکساری است.
• محرومیت: هر مشکلی که برای یک چشم به وجود آید (مثل وجود ناحیه ای تار در عدسی: آب مروارید) می تواند کودک را از داشتن دید واضح محروم کند. آمبلیوپی خفیف اغلب به آمبلیوپی بسیار شدید منجر می شود.

عوامل خطر ساز

• تولد نوزاد نارس
• کوچکی سایز نوزاد
• سابقه خانوادگی تنبلی چشم
• اختلالات رشدی

• خردسالانی که توانایی صحبت ندارند: یک دستگاه بزرگنمایی نوری برای تشخیص آب مروارید استفاده می شود. آزمایش های دیگر می تواند توانایی نوزاد یا خردسال را در خیره شدن و دنبال کردن اشیای متحرک، مورد ارزیابی قرار دهد.
• کودکان 3 ساله و بزرگتر: آزمایش هایی که با استفاده از تصاویر یا حروف انجام می گیرد می تواند توانایی بصری کودک را ارزیابی کند. برای بررسی هر چشم، چشم دیگر پوشانده می شود.

غربالگری تشخیص را آسان کرده است

تنبلی چشم ناشی از عیوب انکساری مشکلی است که والدین متوجه آن نمی‌شوند، ولی امروزه در مراکز بهداشتی معاینات دوره‌ای چشم یا غربالگری انجام می‎شود و از طریق معاینه می‌توان به وجود تنبلی چشم در کودک پی برد.

غربالگری روش بسیار خوبی برای سنجش بینایی کودکان است. اولین معاینه در همان بدوتولد توسط متخصص کودکان انجام می‌گیرد. معاینه دیگر در 4 تا 6 سالگی کودک خواهد بود. البته بهتر است این معاینه در 4 سالگی انجام شود. والدین هم باید دقت کنند اگر کودک دچار هرگونه مشکل چشمی است یا احتمال می‌دهند ممکن است مشکل چشمی برای او پیش آید، حتما زودتر به متخصص چشم مراجعه کنند. تقریبا همه کودکان دارای فرم‌های معاینه هستند که از سوی مراکز بهداشت داده می‌شود. اولین معاینه چشم کودک در 4 سالگی و نوبت‌های بعدی معاینه در 5 و 6 سالگی است.

• ابزار اصلاحی دید: عینک یا لنز می توانند مشکلاتی از قبیل نزدیک بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم را که منجر به تنبلی چشم می شود، اصلاح نماید.

• پچ یا پوشش چشم: درمان تنبلی چشم، بستن چشم سالم کودک است، به این دلیل که کودک چشمی که دچار تنبلی است را بیشتر فعال کند. زمانی که عیب انکساری وجود دارد، عینک هم تجویز می‌شود چون بستن چشم به‌تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند. درمان کودک تا 9 سالگی باید ادامه یابد. گاهی کودک در 4 سالگی دچار تنبلی چشم می‌شود و با تمهیدات درمانی تا 6 سالگی بهبود می‌یابد، اما درمان بستن چشم برحسب شدت آن تعیین می‌شود. معمولا ابتدای تشخیص تنبلی چشم، ممکن است پزشک توصیه کند چشم سالم کودک 6 ساعت در روز بسته بماند، ولی پس از بهبود زمان بستن چشم کاهش می‌یابد. همچنین لازم است درمان نگهدارنده ادامه یابد. این درمان هم براساس تشخیص پزشک است. گاهی لازم است 1 ساعت یا بیشتر در روز چشم کودک بسته بماند، به ویژه  در کودکانی که اختلاف نمره چشم زیاد است، درمان نگهدارنده ضروری خواهد بود. این درمان باید تا 9 سالگی ادامه یابد. تحقیقات نشان داده حداکثر زمانی که چشم باید بسته بماند، 6 ساعت است و بیش از آن تاثیری در بهبود ندارد. تعداد کمی از کودکان دچار تنبلی چشم حتی پس از بستن مرتب چشم و استفاده از عینک بهبود نمی‌یابند. بعضی از کودکان هم همکاری ندارند و روند درمان را با مشکل روبرو می‌کنند. گاهی هم بهبود کامل نیست مثلا وقتی یک چشم 10/10 و چشم دیگر 10/2 است، ممکن است با اقدامات درمانی فقط بتوان شماره چشم کودک را تا 9 سالگی به 10/6 رساند، لازم به ذکر است عیوب انکساری که از کودکی شروع می‌شوند، ممکن است تا سنین 25-20 سالگی کاهش یا افزایش یابند. از طرفی، پس از 9 سالگی احتمال تنبلی چشم وجود ندارد. همچنین عینک زدن یا نزدن تاثیری در افزایش یا کاهش شماره عینک ندارد و عینک صرفا برای خوب دیدن است. کودکی که خوب نمی‌بیند، در دیدن تخته سیاه و ... دچار مشکل می‌شود و احتمال افت تحصیلی در او وجود دارد. چشم می‌تواند در ازای هر یک سال سن کودک،  یک هفته بسته بماند و عارضه ایجاد نکند. کودک 1 ساله 1 هفته؛ 2 ساله، 2 هفته؛ 3 ساله، 3 هفته و ... . پس اگر کودک به هر دلیلی نمی‌تواند با یک چشم ببیند، والدین باید سریع‌تر کودک را ارجاع دهند.

• فیلتر بنگرتر: این فیلتر مخصوص، روی سمتی از عینک قرار داده می شود که چشم قوی تر وجود دارد. فیلتر مثل پچ چشمی، چشم قوی تر را می پوشاند و دو چشم را با هم هماهنگ می کند.
• قطره چشمی: یک قطره دارویی به نام آتروپین که هفته ای دو بار مصرف می شود می تواند موقتا چشم قوی تر را تار کند. به این طریق از چشم ضعیف تر استفاده می کند. این روش جایگزین پوشش چشمی است و عارضه جانبی آن حساسیت به نور می باشد.
• جراحی: اگر چشم های کودک شما لوچ یا منحرف است، ممکن است پزشک تجویز عمل جراحی روی ماهیچه های چشمی نماید. همچنین اگر کودک مبتلا به افتادگی پلک چشم یا آب مروارید باشد نیز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
• درمان های بر پایه فعالیت، مثل نقاشی کشیدن، حل کردن پازل یا بازی کامپیوتری نیز هم اکنون در دسترس است. تاثیر اضافه کردن این فعالیت ها به روند درمان هنوز تایید نشده است.