علایم و نشانه های تریکوتیلومانیا عبارتند از:

• کندن مداوم مو از سر، ابرو و مژه و گاهی از نقاط دیگر بدن. ممکن است با گذشت زمان این نقاط تغییر کنند.

• بالا رفتن تنش، پیش از کندن مو یا در هنگام مقاومت در برابر کندن مو

• احساس لذت و آرامش پس از کندن مو

• ریزش قابل توجه مو، وجود موهای کوتاه یا نازک یا کچلی روی پوست سر یا سایر نقاط بدن، از جمله مژه یا ابرو

• انجام دادن آداب یا پیروی از الگویی خاص به هنگام کندن مو

• گاز گرفتن، جویدن یا خوردن موهای کنده شده

• بازی با موی کنده شده یا مالیدن آن ها به لب و صورت

• تلاش مکرر برای متوقف کردن یا کم کردن کندن موها که با شکست مواجه می شود

• مشکلات و ناراحتی های شدید در محل کار، مدرسه یا اجتماع در اثر کندن موها

بسیاری از مبتلایان به تریکوتیلومانیا پوست خود را می کنند، ناخن هایشان را می خورند یا لب هایشان را می جوند. گاهی اوقات موهای حیوانات خانگی یا عروسک ها یا اشیایی مانند لباس یا پتو را می کنند. اکثر مبتلایان به تریکوتیلومانیا در تنهایی به کندن مو می پردازند و سعی دارند این اختلال را از دیگران مخفی نگه دارند.

مو کنی ناشی از تریکوتیلومانیا به دسته های زیر تقسیم می شود:

• ارادی: بعضی افراد برای از بین بردن تنش یا پریشانی به طور عمدی موی خود را می کنند - برای مثال، تنش ناشی از مقاومت در برابر کندن مو خود باعث کندن مو می شود. بعضی از افراد آداب خاصی برای کشیدن مو دارند، مانند انتخاب مو از بین چندین مو یا جویدن موها.

• غیر ارادی: بعضی افراد بدون اینکه متوجه شوند این کار را می کنند. مثلا وقتی کسل هستند یا در حال خواندن یا تماشای چیزی هستند.

معمولا شخص بسته به شرایط و موقعیت های مختلف هر دو حالت ارادی و غیرارادی را تجربه می کند. البته بعضی وضعیت ها محرک هستند مثل دراز کشیدن روی دست یا شانه کردن مو.

تریکوتیلومانیا با احساسات افراد هم در ارتباط است:

• احساسات منفی: در بسیاری از مبتلایان به تریکوتیلومانیا، کندن مو راهی برای مقابله با احساسات منفی یا ناراحت کننده، مانند استرس، اضطراب، تنش، خستگی، تنهایی، خستگی یا ناامیدی است.

• احساسات مثبت: مبتلایان به تریکوتیلومانیا اغلب با کندن مو احساس رضایت و تسکین می کنند. در نتیجه، برای حفظ این احساس مثبت به این کار ادامه می دهند.

تریکوتیلومانیا یک اختلال درازمدت -مزمن- است. اگر این بیماری بدون درمان رها شود شدت علایم آن با گذشت زمان نوسان می کنند. به عنوان مثال، تغییرات هورمونی قاعدگی علایم را در زنان بدتر می کند. در برخی افراد، اگر تریکوتیلومانیا درمان نشود، علایم به مدت چند هفته، چند ماه یا چند سال می مانند و سپس ناپدید می شوند و دوباره ظاهر می شوند.

این بیماری در پسرها بیشتر از دختران شایع است و برعکس ابتلا به این بیماری در بین افراد بالغ خانم بیشتر از آقایان مشاهده می‌شود.

عادت به کندن مو به طور تدریجی و ناآگاهانه در بیمار شروع می‌شود و ممکن است تا جایی که منجر به کندن تمام موهای سر یا صورت شود، پیش رود. با وجود فشارهای عصبی و کنترل نکردن استرس و اینکه بیشتر مبتلایان کندن مو را انکار نمی‌کنند، اما همچنان قادر به جلوگیری از عمل خود هم نیستند.

عوارض جانبی

تریکوتیلومانیا عوارض شدیدی روی زندگی افراد به جا می گذارد. این عوارض عبارتند از:

• پریشانی احساسی. بسیاری از مبتلایان به تریکوتیلومانیا دچار احساس شرم، تحقیر و خجالت می شوند و به علت شرایط خود، دچار اعتماد به نفس پایین، افسردگی، اضطراب، و مصرف الکل یا مصرف مواد مخدر شوند.

• مشکلات اجتماعی و شغلی. خجالت ناشی از ریزش مو ممکن است باعث جلوگیری از حضور صحیح در فعالیت های اجتماعی و فرصت های شغلی شود. مبتلایان به تریکوتیلومانیا مو های خود را طوری مرتب می کنند که نواحی طاسی را بپوشاند یا از کلاه گیس یا مژه مصنوعی استفاده می کنند. بعضی از افراد با دیگران صمیمی نمی شوند تا دیگران به بیماری آن ها پی نبرند.

• صدمه به پوست و مو. کندن دایمی مو باعث زخم و مشکلات دیگر از جمله عفونت می شود. علاوه بر این کندن دایمی مو باعث جلوگیری از رشد مو در آن ناحیه می شود.

• تشکیل هیربال یا توپی از مو. خوردن مو باعث تشکیل توپ مو در دستگاه گوارش می شود. این عارضه پس از گذشت زمان موجب کاهش وزن، تهوع، انسداد دستگاه گوارش و حتی مرگ می شود.

بسیاری از مبتلایان رسیدن به آرامش را علت رفتن به سراغ موهای خود عنوان می‌کنند، در بسیاری از مواقع مو کندن مثل یک تقویت کننده مثبت برای مبتلایان عمل می‌کند، مخصوصاً به این دلیل که فرد، پس از تجربه کردن یک تنش یا عصبیت با کندن موی خود احساس آرامش می‌کند و لذا به همراه این حالت به خوبی می‌توان اضطراب، افسردگی و اختلال وسواسی- اجباری را در افراد مبتلا زیاد مشاهده کرد.

عوامل خطرساز

در اختلال موکندن می‌توان به راحتی انواع فشارهای عصبی و استرس روانی را در بروز این بیماری در فرد دخیل دانست به نحوی که به عقیده بسیاری از روانپزشکان بیماری افسردگی با تریکوتیلومانیا ارتباط زیادی دارد و خیلی از افرادی که به این رفتار دچار هستند، از افسردگی رنج می‌برند.

اختلال رفتاری تریکوتیلومانیا یک بیماری عصبی است و بیشتر در سنین بلوغ یا بزرگسالی شروع می شود، اما احتمالاً در سنین کودکی هم این بیماری به لحاظ ژنتیکی بودن، بروز می‌کند. گاه این رفتار با بیماری وسواس شدت می‌یابد.

عوامل زیر احتمال ابتلا به تریکوتیلومانیا را افزایش می دهد:

• سابقه خانوادگی. ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به تریکوتیلومانیا دارد و این اختلال ممکن است در افرادی که یکی از نزدیکانشان به تریکوتیلومانیا مبتلاست محتمل تر است.

• سن. تریکوتیلومانیا معمولا قبل یا در دوران نوجوانی، اغلب بین 10 تا 13 سالگی شروع می شود. نوزادان هم ممکن است مستعد کندن مو باشند، اما معمولا این عارضه خفیف است و بدون نیاز به درمان به خودی خود بهبود می یابد.

• اختلالات دیگر: مبتلایان به تریکوتیلومانیا دچار اختلالات دیگری مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال وسواسی-اجباری -OCD- می شوند.

• استرس. در بعضی از افراد وضعیت و یا رویدادهای پراسترس باعث بروز تریکوتیلومانیا می شود.

پزشک با انجام مراحل زیر به تشخیص تریکوتیلومانیا می پردازد:

• نواحی ریزش مو را معاینه می کند

• سوالاتی را مطرح می کند و درباره ریزش مو با بیمار صحبت می کند

• علل احتمالی دیگری را که موجب ریزش مو می شود، بررسی می کند

• هر گونه مشکلات جسمی و روانی که با کندن مو مرتبط است را بررسی می کند

• گاهی از معیارهای تشخیصی انجمن روانپزشکی آمریکا استفاده می کند

وقتی اختلال مو کندن در بزرگسالی آغاز شود معمولاً با سایر اختلالات روانی مرتبط است. وقتی سایر اختلالات درمان می‌شوند، اختلال مو کندن هم ممکن است خود به خود از بین برود. پس بهترین شیوه درمان، آموزش معکوس سازی عادت مبتلایان است.

در این نوع روش، روان درمانی صورت می‌گیرد و روانشناس به فرد یاد می دهد تا میل شدید یا هوس خود به کشیدن مو را بشناسند و این میل یا هوس را به جای دیگری معطوف کند.

درمان بر اساس سن انجام می‌گیرد. اگر درمان با دقت انجام گیرد، حتی کودکان مدرسه‌ای مبتلا به این رفتار با ادامه رشد خود از این اختلال رها می‌شوند. در نوجوانان و جوانان یا بزرگسالان جوان، آگاهی دادن به فرد و خانواده او درباره این عارضه تا اندازه بسیار زیادی می‌تواند باعث راحتی خیال آنها شود.

از آن جایی که اضطراب همواره به عنوان عامل ایجاد و تشدیدکننده بیماری مطرح است، ایجاد محیطی آرام و به دور از تنش در تخفیف علایم بیماری بسیار موثر و لازم است کسانی که با بیمار در ارتباط هستند، از سرزنش یا توبیخ او بپرهیزند و با روش‌های حمایتی که توسط درمانگر به آنها آموزش داده می‌شود، فرد را در راستای بهبودی یاری کنند.

محققان راهکار درمان دارویی اختلال مو کندن را مصرف داروهای ضد اضطراب، ضد افسردگی و داروهای آنتی‌سایکوتیک عنوان می کنند و می گویند برای تثبیت کننده خلق و درمان غیردارویی، هیپنوتراپی و درمان‌های رفتاری مانند بیوفیدبک، پایش و کنترل خود، حساس‌سازی، معکوس سازی رفتار عادتی و درمان‌های بیزارکننده لازم است. تشخیص علت اولیه دقیق این بیماری حتما باید توسط روانپزشک مشخص شود چرا که در درمان صحیح آن بسیار موثر است و از طرفی چیزی که مهم است این است که این ناراحتی می‌تواند با دیگر ناراحتی‌های اعصاب و روان همراه باشد یا حتی خود، برگرفته از عارضه‌ای از سایر ناراحتی‌های اعصاب و روان باشد.

انواع درمانی که برای بهبود تریکوتیلومانیا به کار گرفته می شود به شرح زیر است:

• آموزش معکوس سازی عادت: این رفتار درمانی، درمان اولیه ای برای تریکوتیلومانیا است. بیمار در این وضعیت یاد می گیرد چگونه موقعیت های محرک کندن مو را تشخیص دهد و رفتارهای دیگری جایگزین آن ها کند.

• درمان شناختی: این درمان به شناسایی و بررسی باورهای غلطی می پردازد که فرد را به کندن مو وامی دارد.

• پذیرش و تعهد درمانی: این درمان به بیمار کمک می کند تمایل شدید به کندن مو را بپذیرد و بدون اینکه به این تمایلات پاسخ مثبت دهد با آن ها زندگی کند.

درمان سایر اختلالات روانشناختی مرتبط با تریکوتیلومانیا، مانند افسردگی، اضطراب یا سوء مصرف مواد، بخش مهمی از درمان هستند.

داروها

اگرچه هیچ دارویی به عنوان درمان خاص تریکوتیلومانیا به تایید اداره غذا و دارو نرسیده است، اما برخی از داروها به کنترل علایم کمک می کنند.

دارو هایی مانند کلومیپرامین، ان استیل سیستئین، اولانزاپین در درمان این بیماری تجویز می شوند.

با پزشک خود در مورد هر دارویی که تجویز می کند صحبت کنید و مزایا و عوارض آن ها را با هم بررسی کنید.