علام و نشانه های سرمازدگی به شرح زیر است:

• نخست، تیر کشیدن و سرد شدن پوست
• بی حسی
• پوست قرمز، سفید، سفید مایل به آبی یا زرد مایل به خاکستری
• سخت شدگی یا ظاهر موم مانند پوست
• زمختی ناشی از سفتی مفصلی و عضلانی
• در موارد شدید، تاول زدن پس از گرم کردن

سرمازدگی بیشتر در انگشتان دست و پا، بینی، گوش ها، گونه ها و چانه شایع است. ممکن است تا وقتی که فرد دیگری متوجه سرمازدگی شما نشده، در اثر بی حسی پوست متوجه نشوید که دچار سرمازدگی شده اید.

سرمازدگی چند مرحله دارد:

1. مرحله اول – سرمازدگی خفیف: فرم خفیفی از سرمازدگی است. قرار گرفتن طولانی مدت در این حالت منجر به بی حسی ناحیه آسیب دیده می شود. با گرم شدن پوست احساس درد و سوزش خواهید کرد. در این مرحله صدمه دایمی به پوست وارد نمی شود.
2. مرحله دوم - سرمازدگی سطحی: در سرمازدگی سطحی، پوستِ قرمز به رنگ سفید یا رنگ پریده در می آید. گاهی فرد احساس گرما در پوست خود می کند که این نشانه درگیر شدن شدید پوست است. اگر در این مرحله پوست را گرم کنید روی سطح آن لکه هایی پدید می آید و احساس سوزش و تورم خواهید کرد. معمولا پس از 12 تا 36 ساعت گرم شدن پوست، تاول های آبداری ظاهر می شوند.
3. مرحله سوم - سرمازدگی عمیق: با پیشرفت سرمازدگی، تمام لایه های پوست از جمله بافت های زیرین درگیر می شود. در این شرایط پوست به رنگ سفید یا خاکستری مایل به آبی در می آید، بی حس می شود و نمی تواند سرما، درد یا ناراحتی را در ناحیه آسیب دیده حس کند. در این حالت مفاصل و عضلات دیگر کار نمی کنند. 24 تا 48 ساعت پس از گرم کردن عضو، تاول های بزرگی پدید می آیند. پس از آن، این ناحیه سیاه و سخت –گانگرن- می شود، چون بافت آن مرده است.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که موارد زیر را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید:

• علایم و نشانه های سرمازدگی سطحی یا عمیق
• افزایش درد، تورم، قرمزی یا ترشحات در ناحیه سرما زده
• تب
• علایم جدید و غیرقابل توضیح

در صورت بروز هیپوترمی -وضعیتی که بدن سریع تر از آنچه گرما تولید می کند حرارت را از دست می دهد- به دنبال دریافت مراقبت های پزشکی باشید. علایم و نشانه های هیپوترمی عبارتند از:

• لرزش شدید از سرما
• لکنت زبان
• خواب آلودگی و از دست دادن تعادل

آنچه تا زمان دریافت مراقبت های پزشکی می توانید انجام دهید

در حالی که به سراغ مراقبت های اورژانس یا مراجعه به پزشک می روید، اقدامات مراقبت شخصی را هم انجام دهید:

• حفاظت از ناحیه آسیب دیده
• راه نرفتن روی پاهای سرما زده
• کم کردن درد با مصرف ایبوپروفن

عوارض جانبی

عوارض سرمازدگی عبارتند از:

• افزایش حساسیت به سرما
• افزایش خطر سرمازدگی دوباره
• بی حسی طولانی مدت در ناحیه آسیب دیده
• تعرق بیش از حد -هایپرهیدروزیس
• تغییر رنگ پوست
• تغییر شکل یا افتادن ناخن
• سختی مفاصل -آرتریت یخ زدگی
• نقص رشد در کودکان، اگر سرمازدگی به صفحه رشد استخوانی صدمه بزند
• عفونت
• کزاز
• گانگرن یا قانقاریا – از بین رفتن و مرگ بافت ناشی از قطع جریان خون به قسمت آسیب دیده - که  منجر به قطع عضو می شود
• هیپوترمی

وقتی پوست و بافت های زیرین آن یخ بزنند، سرمازدگی رخ می دهد. شایع ترین علت سرما زدگی، قرار گرفتن در معرض آب و هوای سرد است. اما می تواند در اثر تماس مستقیم با یخ، فلز یخ زده یا مایعات بسیار سرد هم بروز کند.

شرایط خاصی که منجر به سرمازدگی می شود عبارتند از:

• نپوشیدن لباس مناسب شرایطی که در آن قرار دارید: برای مثال لباستان در برابر هوای سرد، باد و یا رطوبت از شما محافظت نمی کنند و یا اینکه بیش از حد تنگ هستند.
• ماندن بلند مدت در باد و هوای سرد: با کاهش دما به کمتر از 15- درجه سانتیگراد حتی با سرعت کم باد، خطر سرمازدگی افزایش می یابد. در هوای بادی 27- درجه سانتیگراد، در کمتر از 30 دقیقه پوست دچار سرمازدگی می شود.
• لمس کردن موادی مانند یخ، کیسه های یخ یا فلزات یخ زده.

عوامل خطرساز

عوامل زیر باعث افزایش خطر سرمازدگی می شوند:

• عارضه های جسمی که بر توانایی فرد در احساس یا پاسخ به سرما تاثیر می گذارند، عبارتند از کم آبی بدن، تعرق بیش از حد، خستگی مفرط، دیابت و گردش خون ضعیف در اندام
• مصرف الکل یا مواد مخدر
• سیگار
• ترس، وحشت یا بیماری روانی، اگر قوه درک را مسدود کند یا مانع پاسخ به سرما شود
• سابقه قبلی سرمازدگی یا صدمات ناشی از سرما
• نوزاد بودن یا سالمند بودن، افراد در این دو سن سخت تر می توانند حرارت تولید کنند یا حرارت بدن را حفظ کنند
• حضور در ارتفاع زیاد که باعث کاهش اکسیژن رسانی به پوست می شود

پیشگیری از سرمازدگی

سرمازدگی قابل پیشگیری است. در اینجا نکاتی برای ایمن و گرم ماندن در هوای سرد وجود دارد که به آنها اشاره می کنیم:

• کم کردن زمانی که در هوای سرد، مرطوب یا بادی خارج از منزل می گذرانید: به پیش بینی وضع هوا و ساعات وزیدن بادهای سرد توجه کنید. در هوای بسیار سرد و بادی، پوست بدون محافظ در عرض چند دقیقه دچار سرمازدگی می شود.
• پوشیدن چندین لباس گشاد و گرم روی هم: هوایی که بین لایه های لباس گیر می افتد به عنوان عایق ضد سرما عمل می کند. برای محافظت خود از سرما، رطوبت و باد، لباس های ضد باد و ضد آب بپوشید. لباس زیری انتخاب کنید که پوستتان را از رطوبت دور نگه دارد. در اسرع وقت لباس های مرطوب - به ویژه دستکش، کلاه و جوراب – خود را عوض کنید.
• پوشیدن کلاه یا هدبندی که گوش هایتان را کاملا محافظت کند: محصولات پشمی و یا مواد مقاوم در برابر باد بهترین سرپوش های محافظ سرما هستند.
• دستکش های یکسره بدون پنجه بپوشید: دستکش های یکسره بدون پنجه بیشتر از دستکش های انگشت دار از دست در برابر سرما محافظت می کنند. یا اینکه یک جفت دستکش نازک زیر دستکش های ضخیمتان بپوشید.
• پوشیدن جوراب های مناسب اندازه پای شما که پوست را از رطوبت دور نگه می دارد و از آن محافظت می کند. اگر می خواهید از گرم کننده های دست و پا استفاده کنید، اطمینان حاصل کنید که گرم کننده های پا به پا هایتان در کفش فشار نمی آورند و جریان خونتان را کم نمی کند.
• نسبت به نشانه های سرمازدگی هوشیار باشید: علایم اولیه سرمازدگی شامل قرمزی یا رنگ پریدگی پوست، خارش و بی حسی است. اگر نشانه های سرمازدگی را مشاهده کردید، به دنبال محلی گرم باشید.
• برای حفاظت خود از سرما برنامه داشته باشید: هنگام مسافرت به مناطق سرد، وسایل اضطراری و لباس گرم همراه خود داشته باشید تا در صورتی که تنها ماندید لوازم ضروری را داشته باشید. اگر به سرزمین دورافتاده ای سفر کردید، به دیگران مسیر و تاریخ برگشت مورد انتظار خود را اطلاع بدهید.
• اگر در هوای سرد بیرون می آیید، الکل مصرف نکنید: نوشیدنی های الکلی باعث از دست رفتن سریعتر حرارت بدن می شود.
• وعده های متعادل غذایی بخورید و بدنتان را پر آب نگه دارید: انجام این کار حتی قبل از بیرون آمدن در هوای سرد به گرم شدن بدن کمک می کند.
• ورزش کنید: ورزش جریان خون را بالا می برد و به گرم شدن بدن کمک می کند، اما این کار را تا مرحله خستگی شدید انجام ندهید.

تشخیص سرمازدگی معمولا براساس علایم و نشانه ها، ظاهر پوست و بررسی فعالیت های اخیر که در معرض سرما انجام گرفته است، صورت می گیرد.

پزشک در صورت لزوم آزمایش هایی مانند اشعه ایکس، اسکن استخوان یا MRI انجام می دهد. این کار به او کمک می کند تا شدت سرمازدگی را تعیین کند و متوجه شود آیا استخوان یا عضله ای آسیب دیده است یا خیر.

سرمازدگی های جزیی را می توان در خانه با به کار گیری اقدامات اولیه درمان کرد. در تمام سرمازدگی ها، پس از دریافت کمک های اولیه مناسب و ارزیابی هیپوترمی، درمان انجام می شود. روند درمانی شامل گرما دهی، دارو درمانی، مراقبت از زخم، عمل جراحی و تراپی های مختلف است که بسته به شدت آسیب متفاوت است:

• گرم کردن پوست: اگر تا زمان مراجعه به پزشک پوست را گرم نکرده اید، پزشک با استفاده از حمام آب گرم به مدت 15 تا 30 دقیقه ناحیه را گرم می کند. پس از آن پوست نرم می شود و به رنگ قرمز یا بنفش در می آید. پزشک شما را تشویق می کند که هنگام گرمادهی، عضو آسیب دیده را به آرامی حرکت دهید.
• داروهای مسکن خوراکی: از آنجا که فرآیند گرم کردن دردناک است، گاهی اوقات پزشک برای کاهش درد داروی مسکن تجویز می کند.
• حفاظت از عضو آسیب دیده: پزشک پوست گرم شده را با حوله یا گاز استریل شل می بندد تا از پوست محافظت کند. او در حین گرم کردن انگشتان دست و پا آنها را به آرامی جدا می کند تا آسیب نبینند. برای کاهش تورم، گاهی نیاز به این دارید که عضو آسیب دیده را بالا نگه دارید.
• برداشتن بافت آسیب دیده –دبریدمان: پوست سرما زده برای اینکه به درستی روند درمان را طی کند باید عاری از بافت آسیب دیده، مرده یا آلوده باشد. پزشک برای تشخیص بهتر بافت سالم از بافت مرده، ممکن است قبل از اقدام به برداشتن آن، یک تا سه ماه صبر کند.
• ویرپول درمانی یا فیزیوتراپی: گذاشتن عضو در یک گرداب –آب درمانی-  باعث تمیز نگه داشتن پوست و از بین بردن بافت مرده به روش طبیعی می شود. گاهی پزشک شما را تشویق می کند که ناحیه آسیب دیده را به آرامی حرکت دهید.
• مصرف دارو های ضد عفونت: اگر پوست یا تاول ها عفونی شدند، پزشک آنتی بیوتیک های خوراکی تجویز می کند.
• داروهای ضد انعقاد: ممکن است دارویی را به صورت تزریق داخل وریدی -IV- دریافت کنید که به بازگرداندن جریان خون -ترومبولیتیک- کمک می کند، مانند فعال کننده بافتی پلاسمینوژن -TPA. مطالعه روی افراد مبتلا به سرمازدگی شدید نشان می دهد که TPA خطر قطع عضو را کاهش می دهد؛ اما این دارو گاهی خونریزی جدی ایجاد می کند و تنها در شرایط جدی و در عرض 24 ساعت پس از سرمازدگی امکان مصرف دارد.
• مراقبت از زخم: بسته به میزان آسیب، از روش های مختلف مراقبت از زخم استفاده می شود.
• عمل جراحی: افرادی که با سرمازدگی شدید مواجه می شوند ممکن است نیاز به جراحی یا عمل قطع عضو داشته باشند تا بافت های مرده یا تجزیه شده از آنها جدا شود.
• اکسیژن درمانی هایپرباریک: اکسیژن درمانی با فشار بالا به صورت تنفس اکسیژن خالص در اتاق تحت فشار است. بعضی از بیماران پس از این درمان علایم بهبود را نشان دادند؛ اما مطالعات بیشتری در زمینه تاثیر این درمان لازم است.

سبک زندگی و درمان خانگی

برای مراقبت پوست خود پس از سرمازدگی نکات زیر را به کار بگیرید:

• همه داروها - آنتی بیوتیک ها و مسکن ها – یی که تجویز شده را مصرف کنید. در موارد خفیف سرما زدگی، از ایبوپروفن –بدون نسخه- برای کاهش درد و التهاب استفاده کنید.
• بعضی افراد می گویند در سرمازدگی های سطحی که اندام گرم می شود، قرار دادن ژل آلوئه ورا یا لوسیون آن روی ناحیه آسیب دیده چندین بار در روز موثر است.
• جلوگیری از قرار گرفتن در معرض سرما و باد بیشتر.
• در آوردن حلقه یا دیگر اشیای تنگ. سعی کنید این کار را قبل از اینکه ناحیه آسیب دیده متورم شود انجام دهید.
• اگر پاهایتان دچار سرمازدگی شده است روی آن راه نروید.
• روی عضو آسیب دیده حرارت مستقیم قرار ندهید و آن را مالش ندهید.
• تاول ها را نترکانید. تاول ها مثل بالشتک محافظ عمل می کنند. به آنها زمان دهید تا به خودی خود بترکند.