تغییرات شناختی

• از دست دادن حافظه که معمولا توسط همسر یا شخص دیگری مورد توجه قرار می گیرد
• مشکل برقراری ارتباط یا پیدا کردن کلمات
• اشکال در استدلال کردن یا حل مساله
• اشکال در انجام وظایف پیچیده و سخت
• اشکال در برنامه ریزی و سازمان دهی
• اشکال در هماهنگی اعضا و کارهای حرکتی
• گیجی و گم گشتگی

تغییرات روانی

• تغییرات شخصیتی
• افسردگی
• اضطراب
• رفتار نامناسب
• پارانویا
• تحریک
• توهم

دمانس های پیش رونده

• بیماری آلزایمر: شایع ترین علت دمانس، بیماری آلزایمر است که در افراد 65 سال به بالا رخ می دهد. اگرچه علت آلزایمر مشخص نیست اما اغلب در مغز مبتلایان به آلزایمر پلاک ها و تنگل هایی پیدا می شود. پلاک ها انبوهی از پروتئین هایی بنام بتا آمیلوئید و تنگل ها، فیبرهای پیچ خورده ای هستند که از پروتئین تاو ساخته شده اند. فاکتورهای ژنتیکی خاص ممکن است احتمال ابتلا به آلزایمر را در افراد بالا ببرد.
• دمانس عروقی: دومین عامل شایع دمانس، مربوط به کاهش جریان خون در مغز است که در اثر تشکیل لخته خونی یا بسته شدن نسبی عروق خون رسان به مغز رخ می‌دهد، به همین دلیل به نام دمانس عروقی نامیده می‌شود. این انسدادها ممکن است باعث سکته مغزی هم بشوند و به دنبال آن، کاهش عملکرد اجرایی فرد، مثلا مشکل در برنامه‌ریزی و سازماندهی ایجاد شود.
• دمانس اجسام لوی: اجسام لوی، توده‌هایی از پروتئن به نام آلفا ـ سینوکلئین (alphasynuclein) است که در ناحیه لایه رویی مغز تجمع پیدا می‌کنند. به دنبال این تجمع، از دست دادن حافظه و دشواری در فکر کردن، مشابه آنچه در بیماری آلزایمر دیده می‌شود، رخ می‌دهد (اینکه داشتن یا نداشتن دمانس اجسام لوی خطر خودکشی را بیشتر می‌کند، مورد بحث است). دمانس اجسام لوی متفاوت با آلزایمر است و اغلب باعث اختلال خواب، توهم و سفتی عضلات فرد مبتلا می‌شود، مانند آنچه در بیماری پارکینسون دیده می‌شود. همچنین اغلب توانایی مغز برای تفسیر آنچه دیده می‌شود، کاهش می‌یابد. این بیماران ممکن است هنگام رانندگی گم شوند؛ زیرا مکان‌هایی که قبلا برایشان آشنا بوده، حالا دیگر آشنا نیست. با پیشرفت دمانس، آنها شاید حتی نتوانند اتاق خود را در منزلشان پیدا کنند. درمان وضعیت دمانس اجسام لوی مشکل است، زیرا به‌طور مثال، درمان‌هایی که برای توهم بیمار داده می‌شود، ممکن است علایم شبیه بیماری پارکینسون را بدتر کنند و درمان‌هایی که برای درمان علایم فیزیکی تجویز می‌شوند، می‌توانند باعث بدتر شدن مشکلات شناختی شوند.
• دمانس پیشانی گیجگاهی: این گروه از دمانس، همانطور که از نامشان برمی‌آید، با انحطاط سلول‌های عصبی در لوب‌های پیشانی (که پشت پیشانی قرار گرفته) یا گیجگاهی (که پشت گوش‌ها قرار دارد) مغز مشخص می‌شود. این نوع دمانس که 10 درصد از کل موارد ابتلا به دمانس را تشکیل می‌دهند، در مغزهای افراد مختلف، متفاوت به نظر می‌رسد، اما اغلب باعث تغییراتی در مهارت‌های شخصیتی، رفتاری و ارتباطی فرد مبتلا می‌شود. به‌طور مثال، فرد بیمار می‌تواند رفتارهای تکانشی از خود نشان دهد و به‌طور غیرمشخصی، بدون مشورت با همسر خود، شروع به خریدهای زیادی کند. در واقع، فرد مبتلا نسبت به وضعیت قبل از بیماری، آنقدر تغییر میک‌ند که عملکرد شغلی یا ارتباط‌های اجتماعی‌اش دستخوش تغییرات بی‌شماری می‌شود.
• دمانس مخلوط: مطالعات اوتوپسی مغز در افراد 80 سال به بالا که دمانس داشتند نشان داد که بسیاری از آنها ترکیبی از دمانس عروقی، بیماری آلزایمر و دمانس اجسام لوی را نشان می دهند. مطالعات در حال بررسی این مطلب هستند که داشتن دمانس مخلوط چگونه علائم و درمان را تحت تاثیر قرار می دهد.

سایر اختلالات که با دمانس در ارتباط است

• بیماری پارکینسون: زمانی که همان توده‌هایی از پروتئین به نام آلفا ـ سینوکلئین (alpha-synuclein) که در دمانس اجسام لوی وجود دارند، در قسمت دیگری از مغز تجمع پیدا کنند، به سلول‌های عصبی تولید کننده دوپامین صدمه می‌رسانند. این صدمات منجر به مشکلات شاخص حرکتی می‌شود که مختص بیماری پارکینسون است، مانند لرزش و آهسته شدن حرکات. همچنین دمانسی که نهایتا در این بیماری دیده می‌شود، مشابه آن چیزی است که در دمانس اجسام لوی دیده می‌شود. گاهی بین 50 تا 80 درصد افراد مبتلا به پارکینسون، دچار دمانس بیماری پارکینسون می‌شوند. فاصله زمانی میان بروز مشکلات حرکتی تا اختلالات حافظه در بیماری پارکینسون از فردی به فرد دیگر متغیر است. به‌طور کلی، اگر فردی مبتلا به این بیماری باشد، حداقل چند سالی طول می‌کشد تا اختلالات حافظه‌ای هم هویدا شوند. البته مواردی هم هستند که در همان زمان تشخیص اولیه، مبتلا به دمانس بیماری پارکینسون هستند. اگر تغییرات شناختی پیش یا در طول سال اول بروز علایم جسمانی خود را نشان دهند، تشخیص به جای دمانس اجسام لوی می‌نشیند.
• بیماری هانتینگتون: این بیماری ناشی از یک جهش ژنتیکی است و باعث می شود سلول های عصبی خاصی در مغز و نخاع از بین بروند. علائم شامل نقص شدید در توانایی فکر کردن که در حدود سنین 30 یا 40 سالگی رخ می دهد.
• ضربه سر: این وضعیت در اثر ضربات تکراری به سر در افرادی چون بوکسورها، فوتبالیست ها یا سربازان دیده می شود. بسته به اینکه کدام بخش از مغز آسیب دیده باشد می تواند علائم دمانس را موجب شود از جمله افسردگی، از دست دادن حافظه، حرکات ناهماهنگ و اختلال تکلم بعلاوه حرکات کند، لرزش و سفتی (پارکینسون). علائم ممکن است تا سال ها پس از وقوع ضربه، خود را نشان ندهند.
• کروتسفلد جاکوب: این اختلال نادر مغزی در افرادی بدون عوامل خطر شناخته شده، اتفاق می افتد. این وضعیت ممکن است در نتیجه شکلی غیرطبیعی از یک پروتئین باشد. این بیماری می تواند ارثی باشد یا ناشی از قرار گرفتن در معرض مغز یا بافت عصبی ناسالم ایجاد گردد. علائم این بیماری کشنده معمولا در حدود سنین 60 سالگی ظاهر می شود.

بیماری های شبیه به دمانس که می توانند معکوس شوند

• عفونت ها و اختلالات ایمنی: علائم شبیه به دمانس ممکن است ناشی از تب یا سایر عوارض جانبی تلاش بدن برای مبارزه با عفونت باشد. بیماری هایی چون مالتیپل اسکلروزیس که ناشی از سیستم ایمنی بدن است که به سلول های عصبی حمله می کند، می تواند باعث دمانس گردد.
• مشکلات سوخت و ساز و اختلالات غدد درون ریز: افرادی که مشکلات تیروئیدی، قند خون پایین (هیپوگلیسمی)، سدیم یا کلسیم خیلی کم یا خیلی زیاد یا عدم توانایی در جذب ویتامین ب12 دارند می توانند علائم شبیه به دمانس یا دیگر تغییرات شخصیتی را توسعه دهند.
• کمبودهای تغذیه ای: ننوشیدن کافی آب (دهیدراته شدن)، عدم دریافت کافی تیامین (ویتامین ب1) که در افراد الکلی شایع است و دریافت نکردن کافی ویتامین ب6 و ب12 در رژیم غذایی می تواند علائمی شبیه به دمانس را ایجاد کند.
• واکنش به داروها: واکنش به یک دارو یا برهمکنش چند داروی مختلف می تواند علائمی شبیه به دمانس ایجاد کند.
• هماتوم ساب دورال: خونریزی بین سطح مغز و پوشش مغز که در مسن سالان پس از زمین خوردن شایع است می تواند علائمی شبیه به دمانس ایجاد کند.
• مسمومیت: افرادی که در معرض فلزات سنگین قرار می گیرند مثل سرب و دیگر سموم مثل آفت کش ها، بعلاوه مصرف الکل یا مواد مخدر ممکن است علائمی شبیه به دمانس را نشان دهند.
• تومور مغزی: در موارد نادر، دمانس ممکن است ناشی از تومورهای مغزی باشد.
• آنوکسیا: این بیماری که به نام هیپوکسیا نیز خوانده می شود، وقتی اتفاق می افتد که بافت های بدن به اندازه کافی اکسیژن دریافت نکنند. آسم، حمله قلبی، مسمومیت با مونوکسید کربن یا دیگر بیماری ها می توانند عامل آنوکسیا باشند.
• هیدروسفالی با فشار طبیعی: این بیماری که در اثر بزرگ شدن بطن ها در مغز ایجاد می گردد می تواند باعث اشکال در راه رفتن، ادرار کردن و از دست دادن حافظه شود.

عوامل خطر

• سن: خطر دمانس با افزایش سن بالا می رود، بخصوص پس از 65 سالگی. بااینحال، اینطور نیست که هرکسی با افزایش سن به دمانس مبتلا شود و دمانس می تواند در افراد جوان هم اتفاق بیفتد.
• سابقه خانوادگی: سابقه خانوداگی دمانس شما را در معرض خطر بالای ابتلا قرار می دهد. بااینحال، بسیاری از کسانی که سابقه خانوادگی دمانس دارند هرگز علائم این بیماری را نشان نمی دهند و برعکس بسیاری از مبتلایان به دمانس اصلا سابقه خانوادگی ندارند. تست هایی وجود دارد که مشخص می کنند آیا جهش های ژنتیکی خاص در شما هست؟
• سندرم داون: بسیاری از مبتلایات به سندرم داون، در میانسالی علائم زودرس آلزایمر را نشان می دهند.
• نقص شناختی خفیف: نقص شناختی خفیف باعث اشکالاتی در حافظه می شود اما بدون از دست دادن عملکردهای روزانه. این وضعیت، فرد را در خطر بالای دمانس قرار می دهد.

• مصرف بالای الکل
• عوامل قلبی عروقی: فشار خون بالا، کلسترول بالا، تجمع چربی در دیواره های عروق و چاقی
• افسردگی
• دیابت
• سیگار کشیدن
• آپنه خواب

آزمایش‌های شناختی

1. چند سالتان است؟
2. الان ساعت حدودا چند است؟
3. آدرسی را که به شما می‌دهم در انتهای آزمون تکرار کنید (مثلا خیابان غربی پلاک 42).
4. الان چه سالی است؟
5. اسم شهری که در آن هستیم چیست؟
6. آیا می‌توانید اسم دو نفر از حاضرین را ببرید (مثلا اعضای خانواده، پزشکان یا پرستاران)؟
7. تاریخ تولد شما چیست؟
8. جنگ جهانی اول در چه سالی شروع شد؟ (و یا دیگر تاریخ‌های مشهور در گذشته که می‌توانند استفاده شوند.)
9. اسم رئیس جمهور/ نخست وزیر/ پادشاه را بگویید.
10. از 20 تا 1 را برعکس بشمارید.

• دنپزیل (با نام تجاری آریسپت)،
• آلانتامین (رمینیل)،
• ریواستیگمین (اکسلن)،
• تکرین (کگنکس).