هیپوگنادیسم مردانه عارضه ای است که در آن بدن مرد تستوسترون کافی تولید نمی کند یا توانایی تولید اسپرم در او دچار اختلال است و یا هر دو. تستوسترون هورمونی است که در شکل گیری اعضای مردانه و رشد صحیح در دوران بلوغ نقش کلیدی بازی می کند.
ممکن است فرد با هیپوگنادیسم متولد شود یا این عارضه بعدها در فرد ایجاد شود که اغلب ممکن است در اثر جراحت یا عفونت باشد. میزان تاثیر این عارضه به عامل آن و زمانی که فرد دچار هیپوگنادیسم می شود بستگی دارد. برخی از انواع هیپوگنادیسم مردانه را می توان با درمان جایگزینی تستوسترون درمان کرد.
ممکن است فرد با هیپوگنادیسم متولد شود یا این عارضه بعدها در فرد ایجاد شود که اغلب ممکن است در اثر جراحت یا عفونت باشد. میزان تاثیر این عارضه به عامل آن و زمانی که فرد دچار هیپوگنادیسم می شود بستگی دارد. برخی از انواع هیپوگنادیسم مردانه را می توان با درمان جایگزینی تستوسترون درمان کرد.
هیپوگنادیسم می تواند در طول رشد جنین، قبل از بلوغ یا در طول بزرگسالی بروز کند. علائم و نشانه ها به زمان بروز آن بستگی دارد.
رشد جنینی
اگر بدن در زمان جنینی تستوسترون کافی تولید نکند، آلت جنسی خارجی او دچار نقص می شود. بسته به زمان بروز هیپوگنادیسم و میزان تستوسترون موجود در بدن، کودکی که به طور ژنتیکی پسر است دچار مشکلات زیر می شود:- آلت تناسلی زنانه
- آلت تناسلی مبهم، آلت تناسلی که دقیقا مشخص نیست زنانه است یا مردانه
- آلت تناسلی مردانه که کامل رشد نکرده
بلوغ
هیپوگنادیسم مردانه ممکن است بلوغ را به تاخیر بیندازد یا منجر به رشد ناقص یا غیر طبیعی شود. این عارضه موجب موارد زیر می شود:- کاهش رشد توده عضلانی
- عدم شکل گیری صدای مردانه
- اختلال در رشد موهای بدن
- اختلال در رشد پنیس و بیضه ها
- رشد بیش از اندازه دست و پا در مقایسه با تنه
- رشد بافت پستان (جینکوماستیا)
بزرگسالی
در مردان بزرگسال، هیپوگنادیسم می تواند ویژگی های جسمی مردانه را تغییر دهد و عملکرد نرمال دستگاه تولید مثل را دچار اختلال کند. علائم و نشانه های آن به شرح زیر است:- اختلال نعوظ
- ناباروری
- کاهش ریش و موی بدن
- کاهش توده عضلانی
- رشد بافت پستان (جینکوماستیا)
- کاهش ذخایر استخوانی (پوکی استخوان)
- خستگی
- کاهش میل جنسی
- اشکال در تمرکز
- گرگرفتگی
عوارض
عوارض هیپوگنادیسم درمان نشده بسته به اینکه در چه سنی بروز پیدا کرده است، متفاوت است، در دوران تکامل جنینی، بلوغ یا بزرگسالی.تکامل جنینی
ممکن است نوزاد با عارضه های زیر به دنیا بیاید:- آلت تناسلی مبهم
- آلت تناسلی ناهنجار
بلوغ
تکامل بلوغی ممکن است ناقص بوده یا با تاخیر همراه باشد و به موارد زیر منجر شود:- کمبود یا عدم ریش و موی بدن
- رشد ناقص پنیس و بیضه ها
- رشد نامتناسب اندام، که معمولا به صورت افزایش طول دست و پا در مقایسه با تنه است
- بزرگ شدن پستان های مرد (جینکوماستیا)
بزرگسالی
عوارض به شرح زیر است:- ناباروری
- اختلال نعوظ
- کاهش میل جنسی
- خستگی
- ضعف عضلانی یا کاهش توده عضلانی
- بزرگ شدن پستان (جینکوماستیا)
- کاهش ریش و موی بدن
- پوکی استخوان
هیپوگنادیسم مردانه به معنی این است که بیضه ها به اندازه کافی هورمون جنسی مردانه تستوسترون را تولید نمی کنند. دو نوع اصلی هیپوگنادیسم وجود دارد:
- اولیه: این نوع هیپوگنادیسم ( که با نام نارسایی اولیه بیضه شناخته می شود) ناشی از وجود مشکلی در بیضه هاست.
- ثانویه: این نوع هیپوگنادیسم نشان از مشکلی در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز دارد، این دو غده بخش هایی از مغز هستند که به بیضه ها پیام ارسال می کنند تا تستوسترون بسازد. هیپوتالاموس هورمون ترشح کننده گنادوتروپین را تولید می کند که به غده هیپوفیز پیام ارسال می کند تا هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه کننده (LH) تولید کند. سپس هورمون لوتئینیزه کننده به بیضه ها پیام ارسال می کند تا تستوسترون تولید کند.
هر دو نوع هیپوگنادیسم ممکن است ناشی از یک خصلت وراثتی (مادرزادی) یا اتفاقی باشد که مثل جراحت یا عفونت بعدها در زندگی فرد رخ می دهد (اکتسابی). ممکن است هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه با هم رخ دهند.
هیپوگنادیسم اولیه
عوامل شایع هیپوگنادیسم اولیه به شرح زیرند:
- سندرم کلاین فلتر: این عارضه ناشی از یک ناهنجاری مادرزادی در کروموزم X و Y است. یک مرد به طور طبیعی یک کروموزم X و یک کروموزم Y دارد. در سندرم کلاین فلتر علاوه بر یک کروموزم Y دو یا چند کروموزم X نیز وجود دارد. کروموزم Y حاوی مواد ژنتیکی است که تعیین کننده جنسیت کودک هستند و به رشد او مربوطند. کروموزم X اضافی که در سندرم کلاین فلتر وجود دارد باعث رشد ناهنجار بیضه ها شده که به ترتیب باعث تولید کم تستوسترون می شود.
- بیضه های نزول نیافته: قبل از تولد بیضه ها داخل شکم رشد می کنند سپس به طور طبیعی بیرون آمده و وارد محل دائمی خود یعنی کیسه بیضه (اسکروتوم) می شوند. گاهی یک یا دو بیضه در زمان تولد بیرون نمی آیند. این عارضه اغلب ظرف سال های اول عمر بدون نیاز به درمان به خودی خود اصلاح می شود. اگر در ابتدای دوران کودکی اصلاح نشود ممکن است منجر به اختلال عملکرد بیضه ها و کاهش تولید تستوسترون شود.
- ارکیت ناشی از اوریون: اگر یک عفونت اوریونی در دوره جوانی یا نوجوانی بروز کند و علاوه بر غدد بزاقی بیضه ها را نیز درگیر کند، ممکن است صدمات طولانی مدتی به بیضه ها وارد شود. در این صورت روی عملکرد طبیعی بیضه ها و تولید تستوسترون تاثیر خواهد گذاشت.
- هموکروماتوز: آهن بسیار زیاد در خون می تواند باعث نارسایی بیضه یا اختلال در عملکرد غده هیپوفیز شود و روی تولید تستوسترون اثر منفی بگذارد.
- وارد شدن جراحت به بیضه ها: از آن جا که بیضه ها در خارج از شکم قرار دارند مستعد مجروح شدن هستند. وارد شدن صدمات به بیضه های سالم می تواند منجر به هیپوگنادیسم شود. صدمه به یک بیضه اختلال چندانی در تولید تستوسترون ایجاد نمی کند.
- درمان سرطان: شیمی درمانی یا اشعه درمانی برای درمان سرطان می تواند با تولید تستوسترون و اسپرم تداخل ایجاد کند. تاثیر هر دو این درمان ها اغلب موقت است، اما ممکن است ناباروروی های دائم نیز ایجاد شود. با وجود اینکه بسیاری از مردان ظرف چند ماه بعد از اتمام درمان باروری خود را باز می یابند، نگهداری از اسپرم قبل از شروع درمان سرطان گزینه ای است که بسیاری از مردان به آن توجه دارند.
هیپوگنادیسم ثانویه
در هیپوگنادیسم ثانویه بیضه ها طبیعی هستند اما در اثر وجود مشکلی در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس عملکرد صحیحی ندارند. تعدادی از عارضه ها منجر به هیپوگنادیسم ثانویه می شوند. مثلا:
- سندرم کالمن: رشد ناهنجار هیپوتالاموس (ناحیه ای از مغز که ترشح هورمون های هیپوفیز را کنترل می کند) منجر به هیپوگنادیسم می شود. این ناهنجاری با تکامل ناقص حس بویایی و کوریِ رنگ قرمز همراه است.
- اختلالات هیپوفیز: ناهنجاری غده هیپوفیز می تواند ترشح هورمون ها را از هیپوفیز به بیضه ها دچار اختلال کند و روی تولید طبیعی تستوسترون اثر منفی بگذارد. تومور غده هیپوفیز یا دیگر تومور های مغزی که نزدیک غده هیپوفیز هستند می توانند باعث ایجاد نقص در تستوسترون یا هورمون های دیگر شوند. همچنین ممکن است درمان تومور مغزی مثل جراحی یا اشعه درمانی به عملکردهیپوفیز آسیب زده و باعث هیپوگنادیسم شود.
- بیماری التهابی: برخی از بیماری های التهابی مثل سل، سارکوئیدوز و هیستوسیتوزیس، هیپوتالاموس و هیپوفیز را درگیر می کنند و روی تولید تستوسترون اثر گذاشته و منجر به هیپوگنادیسم می شوند.
- HIV/ ایدز: HIV/ ایدز می تواند با تاثیر روی هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه ها باعث پایین آمدن سطح تستوسترون شود.
- داروها: مصرف داروهای خاصی مثل مسکن های اپیوئید و برخی هورمون ها می توانند روی تولید تستوسترون تاثیر بگذارند.
- چاقی: چاقی شدید در هر سنی می تواند منجر به هیپوگنادیسم شود.
- سالمندی: مردان سالمند به طورطبیعی نسبت به جوان ها سطح تستوسترون کمتری دارند. با بالارفتن سن تولید تستوسترون کاهش پیدا کرده و کند می شود.
- بیماری کنونی: دستگاه تولید مثل می تواند در اثر تنش جسمانی ناشی از یک بیماری یا جراحی، همچنین در اثر یک تنش روحی به طور موقت متوقف شود. این عارضه در اثر کم شدن سیگنال های ارسالی از هیپوتالاموس است و معمولا با درمان موفق عارضه زمینه ای این مشکل حل می شود.
- نرخ کاهش تستوسترون در میان مردان متفاوت است. در بیش از 30 درصد مردان بالای 75 سال، سطح تستوسترون زیر حد نرمال در جوانان است. این موضوع که در چنین افرادی نیاز به درمان هست یا نه، همچنان مورد بحث است.
عومل خطر ساز
عوامل خطر ساز شامل موارد زیر می شوند:
- سندرم کالمن
- بیضه نهفته یا نزول نیافته در نوزادان
- عفونت اوریون که بیضه ها را درگیر کرده
- صدمه به بیضه ها
- تومور بیضه یا تومور هیپوفیز
- HIV/ ایدز
- سندرم کلاین فلتر
- هموکروماتوز
- سابقه شیمی درمانی یا اشعه درمانی
- آپنه خواب درمان نشده
ممکن است هیپوگنادیسم ارثی باشد. اگر هرکدام از این عوامل خطر ساز را در بین افراد خانواده دیده اید به پزشک خود بگویید.
پزشک به معاینه فیزیکی می پردازد. در این معاینه او بررسی می کند که آیا تکامل جنسی شما از جمله موهای شرمگاهی، حجم عضله و اندازه بیضه ها متناسب با سن شما هست یا خیر. پزشک میزان تستوسترن را در خون مورد آزمایش قرار می دهد و بررسی می کند که آیا هیچ کدام از علائم و نشانه های هیپوگنادیسم را دارید یا خیر.
تشخیص زودهنگام در پسران می تواند باعث پیشگیری از مشکلات تاخیر در بلوغ شود. تشخیص و درمان زودهنگام در مردان منجر به حفاظت فرد نسبت به پوکی استخوان و دیگر عارضه های مرتبط می شود.
پزشکان تشخیص هیپوگنادیسم را بر مبنای علائم و نشانه و نتیجه آزمایشاتی قرار می دهند که سطح تستوسترون را می سنجد. از آن جا که سطح تستوسترون متغیر است و معمولا صبح ها در بالاترین حالت خود قرار دارد، آزمایش خون معمولا در اوایل روز قبل از ساعت 10 صبح انجام می شود.
اگر در آزمایش، کمبود تستوسترون شما تایید شد، برای تعیین اینکه آیا عامل آن اختلال بیضه ای است یا ناهنجاری هیپوفیز، می بایست آزمایش های بیشتری صورت بگیرد. مطالعات اضافی بر اساس علائم و نشانه های مشخص می تواند عامل را مشخص کند. این مطالعات شامل موارد زیر می شود:
تشخیص زودهنگام در پسران می تواند باعث پیشگیری از مشکلات تاخیر در بلوغ شود. تشخیص و درمان زودهنگام در مردان منجر به حفاظت فرد نسبت به پوکی استخوان و دیگر عارضه های مرتبط می شود.
پزشکان تشخیص هیپوگنادیسم را بر مبنای علائم و نشانه و نتیجه آزمایشاتی قرار می دهند که سطح تستوسترون را می سنجد. از آن جا که سطح تستوسترون متغیر است و معمولا صبح ها در بالاترین حالت خود قرار دارد، آزمایش خون معمولا در اوایل روز قبل از ساعت 10 صبح انجام می شود.
اگر در آزمایش، کمبود تستوسترون شما تایید شد، برای تعیین اینکه آیا عامل آن اختلال بیضه ای است یا ناهنجاری هیپوفیز، می بایست آزمایش های بیشتری صورت بگیرد. مطالعات اضافی بر اساس علائم و نشانه های مشخص می تواند عامل را مشخص کند. این مطالعات شامل موارد زیر می شود:
- آزمایش هورمونی
- آنالیز منی
- عکسبرداری از هیپوفیز
- مطالعات ژنتیکی
- نمونه برداری از بیضه
درمان بزرگسالان
درمان هیپوگنادیسم مردانه به عامل آن و اینکه آیا نابارور شدن برای فرد مهم است یا خیر، بستگی دارد.- درمان جایگزینی هورمون: در درمان هیپوگنادیسم ناشی از نارسایی بیضه پزشک از درمان جایگزینی هورمون (درمان جایگزینی تستوسترون یا TRT) بهره می گیرد. TRT می تواند قدرت عضلات را بازیابی کند و از کاهش ذخایر استخوانی پیشگیری نماید. به علاوه مردانی که TRT دریافت می کنند افزایش انرژی، میل جنسی، عملکرد نعوظ و احساس تندرستی را تجربه خواهند کرد.
- اگر عامل بیماری مشکلات هیپوفیز باشد، هورمون های هیپوفیز باعث تحریک تولید اسپرم شده و باروری را باز می یابند. اگر حفظ باروری مطرح نباشد درمان جایگزینی تستوسترون نیز می تواند به کار گرفته شود. وجود تومور در هیپوفیز نیاز به دارو، اشعه درمانی، جایگزینی با هورمون های دیگر یا عمل جراحی برای خارج کردن آن دارد.
- تولید مثل کمکی: با وجود اینکه هیچ درمان موثری برای بازیابی باروری در مردان مبتلا به هیپوگنادیسم اولیه وجود ندارد، تکنولوژی تولید مثل کمکی ممکن است تا حدی کمک کننده باشد. این تکنولوژی مجموعه روش های متنوعی را دربر می گیرد که برای کمک به زوج هایی که در بارداری دچار مشکل هستند، در نظر گرفته شده است.
درمان پسران
در پسران درمان جایگزینی تستوسترون (TRT) می تواند باعث تحریک بلوغ و رشد ویژگی های جنسی ثانویه در فرد شود، به عنوان مثال افزایش توده عضلانی، رشد موی شرمگاهی و ریش، رشد پنیس... می توان از هورمون های هیپوفیز برای تحریک رشد بیضه ها استفاده کرد. در این روش درمانی برای معکوس کردن تاثیر بیماری و تحریک موفق افزایش تستوسترون در طول بلوغ، در ابتدا از دوز پایین تری از تستوسترون استفاده می کنند و به تدریج آن را افزایش می دهند.انواع درمان جایگزینی تستوسترون
چندین روش انتقال تستوسترون وجود دارد. انتخاب روش درمانی خاص به ترجیحات بیمار نسبت به یک دستگاه خاص انتقال، عوارض جانبی و هزینه های درمانی بستگی دارد. روش ها به شرح زیرند:- از طریق تزریق: تزریق تستوسترون (تستوسترون سایپیونات، تستوسترون انانتات) بی خطر و موثراست. تزریق ها درعضله صورت می گیرد. علائم ممکن است با توجه به دفعات تکرار تزریق، در نوسان باشد.
- شما یا یکی از اعضای خانواده تان می توانید طریقه تزریق TRT را در خانه یاد بگیرید. اگر خودتان نمی توانید به راحتی تزریق کنید، پزشک یا پرستار می تواند این کار را برای شما انجام دهد.
- تستوسترون آندکانوات دارویی تزریقی است که اخیرا توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است. تعداد تزریق های این دارو کمتر است اما باید توسط پزشک انجام شود و ممکن است عوارض جانبی شدیدی داشته باشد.
- از طریق چسب یا پچ پوستی: چسب یا پچ حاوی تستوسترون هر شب روی پشت، شکم، بالای بازو یا ران چسبانده می شود. هر مرتبه محل استعمال این دارو تغییر می کند تا فاصله زمانی قرار دادن دارو روی همان ناحیه قبلی به هفت روز برسد و واکنش های پوستی به حداقل برسد.
- از طریق ژل: ژل های متنوعی وجود دارد که روش های استعمال آنها با هم فرق می کند. با توجه به مارک دارو می توانید ژل تستوسترون را روی شانه یا قسمت بالایی بازو بمالید، با اپلیکاتور آن را زیر بغل بمالید یا آن را روی جلو یا داخل ران پمپ کنید.
- با خشک شدن ژل، بدن ازطریق پوست تستوسترون را جذب می کند. استعمال ژل تستوسترون در درمان جایگزینی تستوسترون نسبت به پچ ها واکنش های پوستی کمتری دارد. پس از مالیدن ژل به مدت چند ساعت حمام نکنید تا مطمئن شوید جذب بدن شده است.
- عارضه جانبی ژل این است که امکان دارد دارو را به دیگران انتقال دهید. قبل از خشک شدن کامل ژل یا پوشاندن محل، از تماس پوستی پرهیز کنید.
- از طریق گونه و لثه (حفره باکال): یک ماده کوچک خمیری شکل، تستوسترون را از طریق لثه و گونه به بدن انتقال می دهد. این ماده از طریق تو رفتگی بالای دندان ها، جایی که لثه به لب بالا می رسد (حفره باکال) جذب می شود. این دارو به سرعت به خط لثه می چسبد و اجازه می دهد تستوسترون جذب خون شود.
- از طریق بینی: می توان ژل تستوسترون را از طریق پمپ وارد سوراخ بینی نمود. این گزینه خطر انتقال دارو به دیگران را از طریق تماس پوستی کاهش می دهد. استعمال پمپ تستوسترون بینی روزانه سه بار و در هر سوراخ بینی دو مرتبه صورت می گیرد که ممکن است به راحتی دیگر روش ها نباشد.
- از طریق کپسول های کاشتنی: کپسول های حاوی تستوسترون هر سه تا شش ماه یک بار به روش جراحی زیر پوست کاشته می شوند.
درمان با تستوسترون خطرات زیادی دارد که از آن جمله می توان به آپنه خواب، تحریک رشد تومور های غیر سرطانی پروستات، بزرگ شدن پستان ها، کاهش تولید اسپرم، تحریک تومورِ سرطان موجود پروستات و لخته شدن خون در رگ ها اشاره کرد. مطالعات اخیر نیز نشان می دهد درمان تستوسترون ممکن است خطر حمله قلبی را افزایش دهد.
پشتیبانی و حمایت
- پیشگیری از پوکی استخوان: اگر هیپوگنادیسم در بزرگسالی بروز کند، برای پیشگیری از پوکی استخوان تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی خود ایجاد کنید. ورزش منظم و دریافت کلسیم و ویتامین D برای حفظ قدرت استخوان و کاهش خطر پوکی استخوان ضروری است. موسسه طب پیشنهاد می کند مردان بین 19 تا 70 ساله باید روزانه 1000 میلی گرم کلسیم و 600 واحد بین المللی ویتامین D دریافت کنند. این میزان برای مردان 71 ساله و بالاتر تا 1200 میلی گرم کلسیم و 800 واحد بین المللی ویتامین D افزایش می یابد. در مورد دستور العمل رژیم غذایی که برای شما مناسب است با پزشک مشورت کنید.
- در مورد ناباروری و اختلال نعوظ بیشتر بدانید: عارضه هایی که در اثر هیپوگنادیسم پدید می آیند می توانند منجر به مشکلات روانی و مسائلی در برقراری رابطه جنسی شوند. می بایست بدانید از این عارضه ها چه انتظاری باید داشته باشید و اگر احساس شما نسبت به برقراری رابطه تغییر پیدا کرد چه کار باید کنید.
- گروه های حمایتی می توانند به افراد مبتلا به هیپوگنادیسم و عارضه های مرتبط با آن کمک کنند تا با با چالش ها و موقعیت های مشابه کنار بیایند. کمک به خانواده در درک هیپوگنادیسم نیز از جمله ضروریات است.
- برای سازگاری با شرایط نیاز به زمان هست: بزرگسالان مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است احساس کنند هرگز با این مسئله کنار نمی آیند. درمان جایگزینی تستوسترون می تواند در تحریک علائم بلوغ موثر باشد، اگر این درمان به تدریج انجام گیرد، زمان کافی برای سازگار شدن با تغییرات جسمی و احساسات جدید وجود دارد و خطر مشکلات اجتماعی و احساسی را کم می کند.
پزشکان زیر در درمان این بیماری می توانند کمکتان کنند
مقاله های مرتبط با این بیمارینمایش آرشیو
مرکز مشاورهنمایش آرشیو
تیرویید
پاسخ توسط محبوبه سادات حسینی ۱۳۹۸/۰۵/۰۶
#4090
با سلام خیر تاثیری نداره ولی انچه مسلم است این است که بعد از سن چهل سالگی کم بودن ذخیره تخمدانی کاملا طبیعی و قابل انتظار است.
قرمزی پوست،پوست پوست شدن و سوزش و خارش
پاسخ توسط ربابه غیبی ۱۳۹۸/۰۴/۳۱
#4086
سلام شما احتمالا اگزماى سبوره دارید. اما بهتر است از نزدیک ویزیت شوید
آزمایش کلسترول
پاسخ توسط ادمین بهپو ۱۳۹۸/۰۴/۲۴
#4084
سلام. بدون معاینه حضوری و مشاهده شرح حال نمیتوان تصمیم وتشخیصی لحاظ کرد. بهتراست شما با یک پزشک مشورت کنید.