در این بیماری برخی از علائم زیر و یا همه آنها دیده می شوند:

- تب

- گلودرد

- احساس ناخوشی

- زخم های دردناک ، قرمز و تاول مانند روی زبان، لثه ها و داخل گونه های صورت

- بثورات پوستی قرمزرنگ روی کف دست، کف پا و باسن که خارش ندارند، ولی گاهی اوقات تاول می زنند

- کج خلقی و تحریک پذیری نوزادان و کودکان نوپا

- کاهش اشتها

دوره نهفته بیماری (از زمان ورود ویروس به بدن تا ظهور علائم بیماری) معمولا سه تا هفت روز است.

تب اغلب اولین علامت بیماری است. بعد از آن گلودرد و گاهی کاهش اشتها و احساس ناخوشی دیده می شود.

یک یا دو روز بعد از شروع تب، زخم های دردناکی در دهان و گلو ظاهر می شود.

طی یک یا دو روز بعد هم، بثوراتی روی پوست دست ها، پاها و گاهی باسن بروز می کنند.

بیماری دست و پا و دهان معمولا بیماری خفیفی است و فقط چند روز تب و علائم نسبتا خفیف دارد.

مهم ترین علت این بیماری یک ویروس به نام کوکس ساکی (coxsackievirus) است که متعلق به گروهی از ویروس ها به نام انتروویروس می باشد.

سایر انتروویروس ها نیز گاهی اوقات باعث بروز این بیماری می شوند.

بلع دهانی، راه اصلی ورود این ویروس به بدن و ابتلای به بیماری است.

این بیماری می تواند از یک فرد به فرد دیگر سرایت کند و واگیر دارد.

این بیماری از طریق ترشحات بینی، خلط گلو، بزاق دهان، مایع تاول های پوستی، مدفوع و قطرات تنفسی که بعد از عطسه و سرفه در هوا پخش می شوند، از فرد بیمار به سایر افراد منتقل می شود.

این بیماری در مهدکودک ها شایع است

بیماری دست و پا و دهان در بچه هایی که در مهدکودک ها و سایر مراکز مربوط به بچه ها مثل شیرخوارگاه، نگهداری می شوند، بیشتر شایع است، زیرا در این مکان ها به طور مکرر پوشک بچه ها تعویض می شود و امکان آلودگی وجود دارد. همچنین کودکان کم سن اغلب دست های خود را داخل دهانشان می برند.

اگرچه این بیماری در طی هفته اول آن بیشتر به سایر افراد سرایت می کند، ولی ویروس آن می تواند تا چند هفته بعد از برطرف شدن علائم بیماری در بدن کودک باقی بماند، یعنی اینکه کودک تا چند هفته بعد از رفع علائم بیماری نیز می تواند آن را به دیگران انتقال دهد.

برخی افراد، به خصوص افراد بزرگسال، بدون آنکه علائم بیماری را از خودشان نشان دهند، می توانند ویروس بیماری را به سایر افراد انتقال دهند.

این بیمای در کشورهای با آب و هوای معتدل، بیشتر در فصول تابستان و پاییز شایع می شود. ولی در کشورهای گرمسیری در طول سال شایع است.

پزشک می تواند با بررسی موارد زیر، بیماری دست و پا و دهان را از سایر انواع بیماری های ویروسی تشخیص دهد:

1- سن بیمار

2- الگو و نوع علائم ظاهر شده

3- ظاهر بثورات پوستی و زخم دهان و گلو

ممکن است نمونه ای از گلو یا مدفوع بیمار توسط پزشک گرفته شود و برای تعیین ویروس مولّد بیماری، در آزمایشگاه بررسی شود. اما برای تشخیص خود بیماری نیازی به این آزمایش نیست.

درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد. علائم این بیماری معمولا طی هفت تا ده روز برطرف می شوند.

استفاده از داروهای موضعی بی حس کننده دهان می تواند درد زخم های دهان را کاهش دهد.

داروهای مسکن مانند بروفن و استامینوفن نیز ناراحتی و درد بیمار را تسکین می دهند.

اما به یاد داشته باشید که هرگز به کودکان آسپیرین ندهید.

درمان های خانگی

برخی غذاها و نوشیدنی ها، درد و سوزش زخم های زبان و دهان و گلو را بدتر می کنند.

عمل به توصیه های زیر درد زخم های دهان را کمتر کرده و راحت تر می توانید غذا بخورید:

- بستنی یخی بمکید.

- بستنی بخورید.

- نوشیدنی های خنک بنوشید، مثل شیر خنک یا آب سرد

- مواد غذایی و نوشیدنی های اسیدی را نخورید، مثل آب مرکبات و نوشابه گازدار

- غذاهای نمکی و ادویه دار نخورید، مثل چیپس نمکی

- غذاهای نرم که نیاز زیادی به جویدن ندارند، بخورید.

- بعد از خوردن غذا، دهانتان را با آب گرم بشویید.

اگر کودک شما می تواند آب را در دهانش بچرخاند و بیرون بریزد، غرغره کردن آب نمک گرم می تواند درد زخم های دهان را کم کند.

برای این کار نصف قاشق مرباخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید. سپس کودک شما چند بار در روز برای کاهش درد و التهاب زخم های دهان و گلو، این آب نمک را در دهانش بچرخاند و به بیرون از دهان بریزد، ولی آن را قورت ندهد.

1- با دقت دست هایتان را بشویید.

دست هایتان را چند بار در روز با آب و صابون بشویید، به خصوص قبل از غذا خوردن و بعد از آمدن از توالت و یا تعویض پوشک بچه.

اگر آب و صابون در دسترس نبود، می توانید از دستمال های مرطوب ضدعفونی کننده و یا ژل دست ضدمیکروب استفاده کنید.

2- مکان های پر رفت و آمد را ضدعفونی کنید.

جاهایی را که امکان آلودگی آن ها بالاست، هر چند وقت یک بار با آب و مواد شوینده، تمیز و ضدعفونی کنید، مثل دستشویی، حمام، کف خانه و ... .

مراکز نگهداری بچه ها مثل مثل مهدکودک ها بایستی چند بار در هفته این کار را انجام دهند. همچنین باید وسایلی را که بچه ها به طور مشترک استفاده می کنند، مثل اسباب بازی ها، تمیز و ضدعفونی کنند، زیرا ویروس بیماری تا چند روز روی آنها زنده می ماند. پستانک بچه تان را نیز بشویید.

3- به کودکان، بهداشت شخصی را یاد دهید.

به کودکان خود یاد دهید که چطور بهداشت را رعایت کنند و چطور خودشان را تمیز نگه دارند، مثل شستن دست ها قبل از غذا خوردن و بعد از بازی کردن در پارک و بعد از بیرون آمدن از توالت. همچنین گرفتن جلوی دهان با دستمال یا لباس خود موقع عطسه و سرفه.

به آن ها توضیح دهید که چرا نباید دست خودشان و یا جسم دیگری را داخل دهانشان ببرند.

4- افراد بیمار را جدا کنید.

به دلیل آنکه بیماری دست- پا و دهان به شدت مسری است، بایستی کودکان مبتلا به این بیماری از تماس با سایر بچه ها خودداری کنند و موقع بیمارشدن، به مهد کودک و یا مدرسه نروند تا تب آنها برطرف شود و زخم های دهان و پوستشان بهبود پیدا کند.

اگر فرد بزرگسالی هم دچار این بیماری باشد، بایستی مرخصی بگیرد و سرکار نرود تا بقیه همکاران خود را بیمار نکند.