با کاهش قدرت سیستم دفاعی٬ به مرور زمان بدن آماده ابتلا به بیماری هایی می شود که به طور معمول در مردم عادی دیده نمی شوند.

این بیماری ها به صورت بیماری های ریوی ، اسهال های شدید و مزمن ،‌ تب های طولانی ، کاهش وزن ،‌ اختلالات شخصیتی ،‌ بیماری های مغزی و پوستی خود را نشان می دهند که در نهایت منجر به مرگ فرد مبتلا خواهند شد.

علائم آلودگی با ویروس HIV (ایدز) بسیار پیچیده است و دارای چندین مرحله است که الزاما همه آنها در افراد آلوده مشاهده نمی شوند.

این مراحل عبارتند از: ‪

1- مرحله عفونت اولیه HIV (مرحله اول)

این مرحله چند هفته طول می‌کشد و معمولا شبیه سرماخوردگی است که بلافاصله بعد از عفونت رخ می‌هد. علائمی نظیر تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات ، سردرد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ، کاهش وزن، اسهال و گاهی دانه های جلدی و یا تظاهرات عصبی دارد.

در 20 درصد موارد، علائم به گونه‌ای است که فرد به پزشک مراجعه می‌کند، ولی بیماری او معمولا تشخیص داده نمی‌شود و حتی اگر تست HIV آنتی بادی در این موقع انجام شود ممکن است هنوز مثبت نباشد.

طی این مرحله مقدار زیادی HIV در خون محیطی فرد وجود دارد و سیستم ایمنی با تولید پادتن ها (آنتی بادی ها)، و لنفوسیت های سلول کش (لنفوسیت های سیتوتوکسیک) شروع به پاسخ در برابر ویروس ایدز می‌کند.

2- مرحله بدون علامت بالینی (مرحله دوم)

این مرحله به طور متوسط ده سال طول می‌کشد و همان طور که از نام این مرحله پیداست، بدون علامت است، هر چند ممکن است غدد متورم لنفاوی هم وجود داشته باشند (لنفادنوپاتی). سطح HIV در خون محیطی به سطح بسیار پایینی کاهش می‌یابد، ولی بیماری همچنان مسری است و آنتی بادی HIV در خون قابل ارزیابی است.

تحقیقات اخیر نشان داده است که HIV طی این مرحله غیر فعال نیست و در غدد لنفاوی بسیار فعال است.

3- مرحله علامت دار؛ پیش روی از HIV تا  AIDS (مرحله سوم)

با آسیب بیشتر سیستم ایمنی، بیماری به سمت بدتر شدن پیش می‌رود تا این که تشخیص ایدز مطرح شود.  

به طور کلی می توان گفت که علایم اصلی و فرعی مرحله نهایی آلودگی با HIV یعنی "ایدز" موارد زیر هستند که در صورت مشاهده هر کدام از آن ها باید با پزشک مشورت کنید.

علائم اصلی ایدز:

• کاهش وزن بیشتر از 10 درصد

• اسهال مزمن بیشتر از یک ماه

• تب های متناوب یا دائمی بیش از یک ماه

علائم فرعی ایدز:

• سرفه پایدار به مدت بیش از یک ماه

• عفونت پوستی منتشر همراه با خارش

• تبخال های عود کننده

• برفک دهانی

• عفونت تبخالی مزمن پیش رونده

• بزرگ شدن عمومی غدد لنفی

علائم عصبی ایدز

علائم عصبی ممکن است بوسیله ویروس ایجاد نشده باشند و به علت التهاب در بدن رخ دهند. این التهاب می تواند نخاع و مغز را تخریب کند و از عملکرد صحیح سلول های عصبی جلوگیری نماید.

علائم عصبی HIV شامل موارد زیر است:

- فراموشی ناگهانی و گیج شدن

- احساس ضعف

- تغییرات رفتاری

- تغییراتی در بینایی

- تشنج و بیهوشی

- بی حسی دست و پا

- مشکل بلعیدن غذا

- عدم تعادل بدن و اختلال در راه رفتن

- سردرد

- مشکلات روانی مثل افسردگی و اضطراب

از راه های زیر این ویروس منتقل می شود:

- رابطه جنسی با فرد آلوده به ویروس

- استفاده از سوزن و یا سرنگ مشترک و یا تجهیزات مورد استفاده برای تزریق مواد مخدر

- متولد شدن از مادر مبتلا به ایدز: این ویروس در دوران بارداری، موقع تولد نوزاد و یا شیردهی می تواند از مادر به فرزند منتقل شود.

- سوزن آلوده به این ویروس و یا وسایل تیزی که موجب خون آمدن از این بیماران می شود (بیشتر این موارد در درمانگاه ها، بیمارستان ها و مطب ها دیده شده است)

- دریافت خون و فراورده های خونی و یا پیوند عضو از فردی که مبتلا به این ویروس می باشد.

- از طریق تزریق غیربهداشتی و شیوه های دندانپزشکی

- غذایی که فرد مبتلا به HIV جویده است و از دهان خود بیرون آورده است. این مورد بیشتر در مراقبان کودکان مبتلا به HIV دیده شده است.

- گاز گرفتن توسط فرد مبتلا که باعث زخمی شدن و تخریب بافت و خون آمدن می شود. اما این را بدانید که اگر پوست پاره نشود و خون نیاید، هیچ خطری وجود ندارد.

- تماس با پوست زخمی، جراحت و یا خلط  بیمار مبتلا به HIV

- اگر لب و یا لثه بیمار خونی باشد و شما را ببوسد.

- خالکوبی با وسایل غیراستریل

از چه طریق ویروس ایدز منتقل نمی شود؟

- آب و هوا

- گزش حشرات از قبیل پشه

- بزاق، اشک و یا عرق بدن

- دست دادن با بیمار و یا استفاده مشترک از ظرف غذا

افراد در معرض خطر ایدز

- افرادی که از سوزن آلوده برای تزریق دارو (مثل پنی سیلین) یا آزمایش خون استفاده می کنند.

- نوزادانی که از مادران مبتلا به ایدز متولد می شوند.

- روابط جنسی با فردی که ایدز دارد.

- افرادی که خون آلوده به ویروس ایدز دریافت کنند (مثلا در اهدای خون).

- افراد معتادی که از سرنگ آلوده به ویروس ایدز برای تزریق مواد مخدر استفاده می کنند.

- تست پاپ اسمیر برای سرطان دهانه رحم در زنان

- ماموگرافی برای سرطان سینه در زنان

- اندازه گیری فعالیت عضلانی و عصبی

- بیوپسی

- MRI (ام آر آی) رنگی

- گرفتن مایع نخاعی

- سی تی اسکن

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع آزمایش های تشخیص ایدز

اولین اقدام پزشک برای درمان این بیماران، روان درمانی است. باید بیمار اطمینان خاطر پیدا کند که بیماری او رو به بهبودی است.

بیمار می بایست از مراحل درمان تا حدودی اطلاع داشته باشد، تمامی مسائل مربوط به پیشگیری به این بیماران آموخته شود و تمامی عوامل خطر  برای آنها گفته شود.

تعیین زمان شروع دارو:

- درمان زود هنگام  (Early therapy)

- درمان دیر هنگام  (Late therapy)

پس از شروع درمان، معمولا بعد از دو تا چهار هفته آثار درمان کاملا آشکار می شود.

مساله بسیار مهمی که در حال حاضر به عنوان یکی از معضلات درمان مطرح می باشد، هزینه درمان است. قیمت داروها بسیار گران است.

روش درمان در حال حاضر در ایران به این صورت است که پس از شناسایی بیماران، درمان با روش late therapy و با استفاده از سه دارو انجام می گیرد.

اصول‌ کلی‌

با انجام‌ آزمایش‌ خون‌ و آزمون‌ پادتن‌ ضد ویروس‌ ایدز (ممکن‌ است‌ حتی‌ تا شش ماه‌ پس‌ از آلودگی‌ مثبت‌ نشود) می‌توان‌ بیماری را تشخیص‌ داد.

در بیمارانی‌ که‌ آلودگی‌ به‌ ویروس‌ ایدز تشخیص‌ داده‌ می‌شود، باید وجود سایر بیماری‌های‌ آمیزشی‌ و سایر عفونت‌ها مثل‌ سل‌ نیز مورد بررسی‌ قرار گیرد.

در صورت‌ بروز عوارض‌، ممکن‌ است‌ نیاز به‌ بستری‌ شدن بیمار‌ باشد.

توجه‌ داشته‌ باشید که‌ تشخیص‌ زودهنگام‌ کمک‌ کننده‌ است‌. اگر در معرض‌ خطر هستید،‌ هر چه سریع تر به پزشک مراجعه‌ کنید، حتی‌ اگر احساس‌ می‌کنید که‌ در سلامت‌ کامل‌ به‌ سر می‌برید.

اگر می‌خواهید حامله‌ شوید، یا این‌ که‌ حامله‌ هستید، انجام‌ آزمون‌ ویروس‌ ایدز ممکن‌ است‌ کمک‌ کننده‌ باشد. در صورت‌ مثبت‌ بودن‌ آزمون‌ ویروس‌ ایدز به‌ هنگام‌ حاملگی‌، با درمان‌های‌ مخصوص‌ می‌توان‌ احتمال‌ عفونت‌ در نوزاد را به‌ حداقل‌ رساند.

از تماس‌ با افرادی‌ که‌ دچار عفونت‌ هستند، پرهیز کنید.

داروها

برای‌ مقابله‌ با عفونت‌ها یا پیشگیری‌ از آن ها ممکن‌ است‌ آنتی‌بیوتیک‌ تجویز شود.

داروهای‌ ضد ویروسی‌ (دیدانوزین‌، استاوودین‌، زالسی‌ تابین‌، زیدوودین‌) و نیز داروهای‌ مهارکننده‌ پروتئاز، در درمان‌ عفونت‌ با ویروس‌ ایدز مورد استفاده‌ قرار می‌گیرند و ممکن‌ است‌ پیشرفت‌ بیماری‌ را به‌ تأخیر اندازند.

تجویز آنها باید توسط‌ پزشکان‌ با تجربه‌ انجام‌ پذیرد. بعضی از این داروها (مثل  زیدوودین‌) می‌توانند‌ انتقال‌ عفونت‌ به‌ جنین‌ مادران‌ حامله‌ را کاهش‌ دهند.

فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری

میزان فعالیت به‌ وضعیت‌ سلامت‌ هر فرد بستگی‌ دارد. علایمی‌ مثل‌ خستگی‌ یا وجود عفونت‌ می‌توانند بعضی‌ از فعالیت ها را در زمان ابتلا به این بیماری محدود کنند.

استراحت‌ مهم‌ است‌، اما توصیه‌ می‌شود به‌ طور منظم‌ ورزش‌ انجام‌ گیرد.

رژیم‌ غذایی‌

تغذیه‌ باید کافی‌ و مناسب‌ باشد. سوءجذب‌، تغییر سوخت ‌و ساز بدن و کاهش‌ وزن‌ در بیماران‌ مبتلا به‌ ایدز شایع‌ هستند.

از خوردن‌ تخم ‌مرغ‌ خام‌، شیر غیرپاستوریزه‌، یا سایر مواد غذایی‌ بالقوه‌ آلوده‌ خودداری‌ شود.

1- اگر مادر اچ.آی.وی مثبت و پدر سالم باشد:

به این زوج برای بچه‌دار شدن، لقاح مصنوعی پیشنهاد می‌شود. در این روش خطر آلودگی به اچ.آی.وی پدر را تهدید نخواهد کرد، اما برای کودک چون با مایعات بدن مادر در حین بارداری، وضع‌حمل و شیردهی در ارتباط نزدیک است، احتمال آلودگی وجود خواهد داشت.

2-اگر پدر اچ.آی.وی مثبت و مادر سالم باشد:

در این صورت اغلب پس از شست‌وشوی اسپرم که شامل مراحل جداسازی آن از مایع مَنی و بررسی آلودگی به ویروس اچ.آی.وی می‌شود، لقاح درون‌رحمی انجام خواهد شد یا اسپرم مستقیما به تخمک انتقال خواهد یافت.

شستشوی اسپرم شیوه بسیار مؤثری برای کاهش شانس آلودگی جنین به اچ.آی.وی است، اما حتی در کشورهای پیشرفته نیز بسیار هزینه‌بر است و دسترسی به آن چندان ساده نیست. برای جایگزینی این شیوه می‌توان از داروهای ضدرتروویروسی مانند Tenofovir و Emtricitabine استفاده کرد که می‌توانند شانس انتقال ویروس را به زوج سالم یا زوج مبتلا به گونه دیگری از ویروس اچ.آی.وی تا حدود 44 درصد کاهش دهند. این دو دارو در مرحله سوم آزمون‌های بالینی هستند و استفاده از آن ها بر روی انسان‌ها در کشورهایی مانند تایلند، کنیا و زیمباوه بحث‌های پزشکی و اخلاقی بسیاری را به دنبال داشته است.

3-اگر پدر و مادر هر دو اچ.آی.وی مثبت باشند:

در این صورت نیز به دلیل احتمال آلودگی مجدد زن یا مرد آلوده به ویروس اچ.آی.وی به گونه یا سویه – زیرگونه - دیگری از آن که در بدن زوج دیگر وجود دارد، تماس جنسی حفاظت‌نشده به زوج‌ها توصیه نخواهد شد. تا کنون چند گونه ی گوناگون از این رتروویروس و تعداد قابل‌توجهی سویه متفاوت در جهان شناخته شده است.

بارداری در زنان آلوده به ویروس اچ.آی.وی

انتقال عمودی یکی از شایع‌ترین شیوه‌های انتقال ویروس اچ.آی.وی به مبتلایان تازه است. این ویروس می‌تواند در دوران بارداری، هنگام وضع‌حمل یا در دوران شیردهی از طریق مادر آلوده به نوزاد منتقل شود و او را نیز درگیر کند، اما امروزه با استفاده از داروهای ضدرتروویروس در مادر و نوزاد، مشاوره، انتخاب شیوه زایمان و اجتناب از شیردهی به نوزاد با شیر مادر آلوده به ویروس، میزان انتقال اچ.آی.وی به نوزادان به کمتر از یک ‌درصد کاهش پیدا کرده است.

در بسیاری از موارد، کودکان مادران اچ.آی.وی مثبت از شیر مادر محروم خواهند شد، اما در عوض شانس آلودگی به این ویروس تا حدود 30 درصد در آن ها کاهش پیدا خواهد کرد.

تحقیقات نشان می‌دهد بارداری تأثیری روی روند بیماری در زنان آلوده به اچ.آی.وی نخواهد داشت، اما به کاهش موقت لنفوسیت‌های تی (سلول های دفاعی) که پیش از این توسط اچ.آی.وی تضعیف شده‌اند، منجر خواهد شد.

در مادران مبتلا به ایدز، کاهش تعداد لنفوسیت‌های تی CD4+ به کمتر از 200 تا 250 عدد در هر میلی‌لیتر خون می‌تواند خطر بروز عفونت‌های فرصت‌طلب را بیشتر کند. تعداد این لنفوسیت‌ها در فرد سالم حدود 1500 عدد در هر میلی‌متر خون است.

چه عواملی در انتقال ویروس از مادر به جنین مؤثرند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهند مهم‌ترین عاملی که شانس آلودگی جنین به ویروس اچ.آی.وی را تعیین می‌کند، سطح ویرال (تعداد ویروس در هر میلی‌لیتر خون) مادر و تعداد لنفوسیت‌های تی CD4+ در بدن اوست. به عبارت دیگر هر قدر تعداد سلول‌های دفاعی بیشتر و ویروس‌ها کمتر باشند، شانس به دنیا آمدن کودکان سالم بیشتر است.

عامل دیگری که می‌تواند به سلامت کودک کمک کند، کم کردن زمان بین پارگی غشای آمنیون و تولد نوزاد است. برای کاهش خطر آلودگی نوزاد، این زمان باید کمتر از 4 ساعت باشد.

بهداشت عمومی مادر، تغذیه مناسب او در زمان بارداری، استراحت کافی و دریافت مکمل‌ها در کنار ورزش، عدم استعمال دخانیات و کاهش مصرف کافئین می‌تواند تأثیر به‌سزایی در سلامت جنین داشته باشد.

عفونت‌های همراه نیز می‌توانند شانس آلودگی جنین به ویروس اچ.آی.وی را افزایش دهند. به عنوان مثال شانس انتقال ویروس به جنین در مادرانی که همزمان به هپاتیت سی مبتلا بوده‌اند، دو برابر کودکان دیگر است.

حامله شدن در زن آلوده به ایدز

اگر شما یک زن مبتلا به ایدز هستید و در فکر بچه‌دار شدن می‌باشید بهتر است به مسایل حین حاملگی خوب فکر کنید.

مسئولین بهداشتی باید قادر باشند تا بهترین انتخاب را برای سلامت شما و فرزندتان در نظر بگیرند. ممکن است تصور کنید که سلامت فرزندتان مهم ترین مساله است، اما سلامت شما هم به همان میزان مهم است. شما باید همان مراقبت های استاندارد موجود که برای هر زنی که تصمیم به حاملگی دارد یا هم اکنون حامله است را دریافت کنید.

سلامت زن ایدزی که حامله است همانند زن ایدزی است که حامله نیست.

ایدز فرآیند حاملگی را تغییر نمی‌دهد و بر روی رشد و تکامل جنین تأثیر گذار نیست، به عنوان مثال منجر به تولد نوزاد عقب افتاده ذهنی یا دارای نقص عضو نخواهد شد.

در برخی کشورها، زنان طی وضع حمل دارو می‌گیرند و روش زایمان انتخاب می‌شود و از تغذیه کردن نوزاد منع می‌شوند و به نوزاد نیز برخی داروهای ضد ایدز می‌دهند.

گاهی اوقات زن مبتلا به ایدز که در حال درمان است، متوجه حامله بودن خود می‌شود که بایستی فوراً با پزشک در میان گذاشته شود تا راهنمایی های لازم در اختیار او قرار گیرد و جهت تغییر داروهای مصرفی به داروهای مناسب دوران حاملگی اقدام گردد.

بدون مشورت با پزشک نباید داروها تغییر داده شوند. اگر فردی درمان را خودسرانه قطع کند، میزان ویروس موجود در خون وی ممکن است افزایش یابد که خطر انتقال ایدز به دیگران را بالا می‌برد.

برای هر گونه تغییر یا قطع درمان بایستی با پزشک مشورت شود.

اطمینان از سلامت کودکان

آزمون آنتی‌بادی اچ.آی.وی در روزهای اول تولد تمامی کودکانی که از مادران آلوده به این ویروس متولد می‌شوند، مثبت است. همان‌طور که می‌دانید بسیاری از این کودکان آلوده به ویروس نیستند، اما آنتی‌بادی‌ها را از بدن مادر دریافت کرده‌اند. به همین دلیل آزمون آنتی‌بادی اچ.آی.وی در آن ها یک ماه و سه ماه بعد تکرار خواهد شد و پزشکان تا 18 ماهگی کودک نمی‌توانند با قطعیت بگویند که او به اچ.آی.وی آلوده شده یا سالم است.

با این حال از آن‌جاکه مصرف شیر مادر در این نوزادان، مخصوصا پس از 3 تا 6 ماهگی می‌تواند خطر آلودگی به اچ.آی.وی موجود در شیر مادر را به شدت افزایش دهد، به مادران اچ.آی.وی مثبت که به آب سالم و جایگزین‌های شیرمادر دسترسی دارند، توصیه می‌شود از شیردادن به نوزاد خود خودداری کنند.