داروهایی که قاتل جانتان می شود

داروهای غیرنسخه ای تنها در مواردی اثربخش و بی خطر هستند که به درستی تجویز شوند اما این داروها حتی داروهای گیاهی نیز در صورت استفاده بی رویه و نادرست عوارض جانبی مرگباری خواهند داشت.

بسیاری از مردم به اشتباه تصور می‌کنند که خرید داروهای غیرنسخه‌ای (OTC) مطمئن‌تر و بی‌خطرتر از خرید داروهای نسخه‌ای یا خرید دارو از گوشه و کنار خیابان‌ها است. داروهای غیرنسخه ای تنها در مواردی اثربخش و بی خطر هستند که به درستی تجویز شوند اما این داروها حتی داروهای گیاهی نیز در صورت استفاده بی رویه و نادرست عوارض جانبی مرگباری خواهند داشت.
سوءمصرف داروهای غیرنسخه ای معمولا در میان نوجوانان 13 تا 16 متداول است زیرا آنها می دانند که می توانند این داروها را اغلب یواشکی و به راحتی در قفسه داروهای والدین بیابند. علاوه بر نوجوانان، جوانان نیز ممکن است دچار سوءمصرف داروهای غیرنسخه ای شوند.

آنها اغلب این داروها را همراه با سایر داروها، مشروبات الکلی و گاهی حتی با موادمخدر مصرف می کنند که در این صورت همین داروهای به ظاهر بی خطر می توانند منجر به مرگ شوند.

فهرست داروهایی که در حال حاضر بیشتر از سوی نوجوانان و جوانان مورد سوءمصرف قرار می گیرند به شرح زیر است:

دکسترومتورفان: این دارو یک ترکیب فعال است که در بیش از 100 داروی OTC و سرماخوردگی مشاهده می شود. آمارها در آمریکا نشان می دهد که از هر 10 نوجوان یک نفر دچار سوءمصرف این دارو می شود. مصرف دوز بالای این دارو سبب بروز سرخوشی، اغراق در تشخیص رنگ و صدا و توهم می شود که این عوارض بیش از شش ساعت ادامه می یابد. عوارض خطرناک سوءمصرف دکسترومتورفان شامل کاهش قدرت هوشیاری، استفراغ، از دست دادن حرکت عضلات، حملات عصبی، تاری دید، خواب آلودگی، تنگی نفس و تپش قلب می شوند. این دارو در صورت مصرف همراه با مشروبات الکلی یا سایر داروها، در دوزهای بالا خطر مرگ را در پی دارد.

دکسترومتورفان همچنین یک داروی اعتیاد آور است که در صورت ترک سوءمصرف آن، عوارض ترک اعتیاد نظیر افسردگی و دشواری در تمرکز بروز می کند. اگرچه از عوارض بلندمدت این دارو اطلاعات زیادی در دست نیست اما مواردی نظیر آسیب مغز استخوان و سلول های عصبی، افزایش فشارخون، آسیب قلبی و آسیب دائمی مغزی نیز در سوءمصرف آن مشاهده شده است.

داروهای مسکن : نوجوانان و جوانان به دلیل اینکه ترجیح می دهند همیشه حالشان خوب باشد تا به کارهای روزمره خود برسند از مسکن هایی نظیر استامینوفن و ایبوپروفن بیش از میزان توصیه شده استفاده می کنند. آنها تصور می کنند با مصرف بی رویه، اثر این داروها سریع تر می شود اما به عوارض جانبی آن فکر نمی کنند. آنها نمی دانند در صورت مصرف بی رویه استامینوفن، کبد از کار افتاده و دچار خونریزی معده و نارسایی کلیوی می شوند و در صورت استفاده از دوز بالای ایبوپروفن خطر حملات قلبی در آنها افزایش می یابد.

قرص های کافئین و نوشابه های انرژی زا: قرص های غیرنسخه ای کافئین و نوشابه های انرژی زا یا مسکن کافئین با هدف افزایش انرژی باعث سوءمصرف می شوند. مصرف دوز بالای کافئین سبب از هدر رفتن حجم زیادی از آب بدن، رفلاکس معده، بروز دلهره و اضطراب و نامنظمی ضربان قلب شده که این مساله عمدتا به مرگ های ناگهانی به ویژه در افرادی که سابقه بیماری قلبی دارند، می انجامد. مصرف بی رویه مسکن ها نیز عوارض جانبی مشابه موارد ذکر شده به همراه دارد.

قرص های رژیمی: مصرف قرص های رژیمی با دوز بالا می تواند سبب سرخوشی خفیف شود اما سوءمصرف این قرص ها نیز سبب بروز برخی نارسایی های جدی تغذیه ای می شود. مصرف بی رویه قرص های رژیمی معمولا از خوردن تعداد کم قرص برای کاهش وزن شروع می شود اما این داروهای غیرنسخه ای به تدریج به یک اعتیاد شدید منتهی می شوند. اگرچه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از برخی محرک های خطرناک را که معمولا در قرص های رژیمی غیرنسخه ای یافت می شوند، ممنوع کرده اما سایر ترکیبات موجود در این قرص ها نیز خطرناک هستند. بسیاری دیگر از انواع قرص های رژیمی عوارضی نظیر مشکلات گوارشی، ریزش مو، بی خوابی، اضطراب، التهاب، پارانویای (کژپنداری) شدید، تاری دید، نارسایی کلیوی و از دست دادن آب بدن به همراه دارند.

ملین ها و مُدرهای گیاهی: این داروها نیز مانند قرص های رژیمی از سوی نوجوانان و جوانان مورد سوءمصرف قرار می گیرند. قرص های گیاهی ادرارآور موسوم به قرص آب که برای کاهش وزن استفاده می شوند به همراه قرص های ملین سبب از دست دادن شدید آب بدن و املاح و مواد معدنی حیاتی بدن می شوند. این املاح اسیدیته خون، آب بدن و عملکرد عضلات را تنظیم می کنند.

قرص های مخصوص بیماری سفر: بیماری سفر یا بیماری حرکت عارضه ای است که در حین مسافرت و به دلیل عدم تعادل در سیستم گوش داخلی رخ می دهد و شایع ترین علائم آن سرگیجه، تهوع، استفراغ و خستگی است. قرص های بیماری سفر محتوی «دیمن هیدرینات» یا «دیفن هیدرامین» هستند که مصرف دوز بالای آنها سبب احساس توهم شدید شبیه به عوارض مصرف مواد روانگردان می شود. اغلب دوزی که سبب بروز این علائم می شود با توجه به وزن و مقاومت بدن متغیر است. به عنوان مثال برخی نوجوانان و جوانان با مصرف 40 عدد قرص «درامامین» با این عوارض روبه رو می شوند. مصرف دوز بالای این قرص سبب ضربان قلب نامنظم، کما، حمله قلبی و مرگ می شود. مصرف طولانی مدت این قرص سبب افسردگی، آسیب کلیوی و کبدی، از دست دادن حافظه، درد چشم، خارش و التهاب پوست، تکرر ادرار و درد شکمی می شود.

داروهای تقویت جنسی: این داروها به ویژه زمانی که همزمان با مشروبات الکلی یا با دوز بالا مصرف شوند سبب بروز مشکلات قلبی جدی می شوند.

پسودوافدرین: این ترکیب که یک ضداحتقان محسوب می شود در بسیاری از قرص ها و داروهای سرماخوردگی وجود دارد. این دارو شبیه آمفتامین است که در تولید داروهای مخدر و متامفتامین از آن استفاده می شود. این دارو همچنین به عنوان محرک برای احساس سرخوشی و تحرک بیشتر استفاده می شود. برخی افراد از این دارو برای کاهش وزن استفاده می کنند و ورزشکاران نیز از آن برای افزایش هوشیاری و انرژی پیش از مسابقات استفاده می کنند. از عوارض خطرناک این دارو می توان به تپش قلب و نامنظمی ضربان قلب نام برد. این دارو در صورت مصرف همزمان با داروهای دیگر نظیر مخدرها، احتمال بروز اختلالات پارانوئید را افزایش می دهد.

نشاط آورهای گیاهی: این داروها ترکیبی از گیاهان دارویی ارزان قیمت هستند که به صورت قانونی و به شکل قرص به فروش می رسند. این نشاط آورها به صورت خوراکی، استنشاقی و دخانی مصرف و باعث سرخوشی و افزایش سطح هوشیاری می شوند. این داروها با عنوان طبیعی به فروش می رسند و ترکیبات اصلی آنها «افدرا» است. استفاده از این ماده گیاهی در مکمل های رژیمی در آمریکا ممنوع شده است. احتمال اوردوز شدن با این دارو بسیار بالاست زیرا میزان دوز موثر آن در افراد مختلف بسیار متغیر است. عوارض جانبی این دارو بسیار جدی و شامل مواردی نظیر اسپاسم عضلانی، افزایش فشارخون، حملات عصبی، حمله قلبی، سکته مغزی و مرگ می شود.

سایر گیاهان دارویی: انواع دیگر گیاهان دارویی به دلیل داشتن خواص محرک، توهم زایی و سرخوشی مورد سوءمصرف قرار می گیرند. علاوه بر این، قانونی بودن فروش آنها و اینکه بسیاری از داروهای گیاهی در آزمایش ادرار قابل تشخیص نیستند، سوءمصرف این داروها را افزایش داده است. مصرف کنندگان این داروها عوارضی نظیر افسردگی شدید، از دست دادن کنترل بدن، روان پریشی شدید و رفتارهای خشن و تهاجمی را تجربه می کنند. این افراد همچنین در معرض خطر افزایش تصادفات و جراحت هایی که به دلیل اختلال فعالیت مغز رخ می دهند، هستند. یکی از دشواری های اصلی در جلوگیری از مصرف داروهای بدون نسخه توسط نوجوانان و جوانان این است که بسیاری از آنها با خطرات این داروها آشنایی ندارند. خطرات مربوط به مصرف این داروها برخلاف موادمخدری نظیر کوکائین و هروئین این است که به خطرات مصرف داروهای OTC کمتر توجه می شود. آمارها نشان می دهد جوانان و نوجوانانی که در خانه با خطرات مصرف داروهای OTC آشنا می شوند بیش از 50 درصد کمتر در معرض سوءمصرف دارو و موادمخدر هستند.

توصیه های ایمنی در مورد مصرف داروهای غیرنسخه ای

داروهای مسکن OTC در صورت مصرف دوز بالا، فرد را دچار مقاومت داروی کرده و فرد مجبور است هر بار پس از مدتی دوز مصرفی را افزایش دهد. هرچه دوز مصرفی بالاتر رود، احتمال افزایش خطرات نارسایی کبد و کلیه نیز بیشتر می شود.

مصرف همزمان داروهای «OTC» با مشروبات الکلی بسیار خطرناک و مرگبار است. به عنوان مثال مصرف همزمان استامینوفن با مشروبات الکلی سبب نارسایی جدی کبد می شود.

به پزشک خود اطلاع دهید که از چه نوع داروهای غیرنسخه ای مصرف می کنید چراکه بسیاری از این داروها با داروهای تجویزی تداخل پیدا می کنند و عوارض جدی دارند.

اگرچه مکمل ها و داروهای گیاهی «OTC» محسوب نمی شوند اما مراقب باشید زیرا این داروها ممکن است با داروهای «OTC» تداخل پیدا کنند. قبل از مصرف هر نوع مکمل گیاهی به پزشک و معرفی کننده مکمل ها اطلاع دهید که از چه نوع داروی «OTC» استفاده می کنید./