دیابت چیست و چه علایمی دارد؟

در بیماری دیابت توانایی تولید انسولین از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد و نتیجه آن افزایش قند خون است.

دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد و نتیجه آن افزایش قند خون است.
بیشتر غذاهایی که می خوریم در بدن تجزیه شده و به گلوکز که نوعی قند است تبدیل می شود. گلوکز از راه خون به طرف سلولها حرکت می کند. هورمون انسولین که از سلول‌های جزایر لانگرهانس در غده لوزالمعده به درون خون ترشح می‌شود، کارکردهای مختلفی در بدن دارد، و از جمله ورود قند را از خون به درون سلول‌ها تسهیل می‌کند تا سلول‌ها بتوانند برای تامین انرژی خود از آن استفاده کنند. در صورت کمبود یا عدم تاثیر انسولین قند نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود، در نتیجه قند خون بالا می‌رود.

در نتیجه سوخت و ساز قند در بدن مختل می‌شود و قند خون از حد طبیعی خود بالاتر می‌رود، و در نهایت علائم شاخص دیابت به صورت پرخوری، پرنوشی و پرادراری ظاهر می‌شود. پس در واقع دیابت یا بیماری قند هنگامی بوجود می‌آید که هورمون انسولین - عامل تنظیم‌کننده قند خون - یا به اندازه کافی در بدن تولید نمی‌شود یا بافت‌های بدن به آن به درستی پاسخ نمی‌دهند.
بالا رفتن قند خون علاوه بر ایجاد علائم حادی که به آن اشاره شد، در درازمدت منجر به بیماریهای قلبی عروقی، اختلالات بینایی، نارسایی و از کارافتادگی کلیه ها و بروززخمهای پوستی به خصوص در پاها و آسیبهای عصبی گردد و در نهایت منجر به صدمات جبران ناپذیری مثل کوری، قطع پاها و سکته مغری و قلبی گردد.

دیابت را بر حسب علت ایجاد بیماری به دو گروه تقسیم می‌کنند:

دیابت نوع 1 یا دیابت نوجوانان

دیابت نوع 1 یا دیابت وابسته به انسولین به رغم این‌که ممکن است برای تمام سنین پیش آید، اما معمولاً در میان کودکان و نوجوانان بیشتر شایع است. برای همین در گذشته به آن دیابت دوره نوجوانی یا دیابت دوره کودکی نیز گفته می‌شد. 10 تا 15 درصد کل موارد دیابت، دیابت نوع 1 می‌باشد. در این بیماری بدن توانایی تولید انسولین کافی را از دست می‌دهد. روش درمانی آن نیز تزریق انسولین یا استفاده از پمپ انسولین و کنترل دائمی قند خون است.

با بروز دیابت نوع 1 در میان کودکان، بدن کودک دیگر انسولین تولید نکرده و شما باید این انسولین را توسط تزریق جایگزین کنید. تشخیص این نوع دیابت در ابتدا ناخوشایند و تلخ خواهد بود. ولی بالاخره شما و کودکتان ـ بسته به سن وسالش ـ باید تزریق انسولین، شمارش واحد کربوهیدرات و روش کنترل قند خون را بیاموزید.
دانستن این نکته مهم است که با درمان و پیگیری مناسب، کودک مبتلا به دیابت نوع یک می‌تواند زندگی طولانی و سالمی داشته باشد.

علائم بیماری

شروع دیابت نوع 1 بسیار ناگهانی و ناراحت‌کننده است و علائم آن در کودکان معمولاً سریع و طی چند هفته بروز می‌کند. این علائم شامل موارد زیر است:
افزایش عطش و تکرر ادرار، گرسنگی شدید و دائم، کاهش وزن ناگهانی، خستگی مفرط و تاری دید. اگر هر کدام از این علائم را در کودکتان مشاهده کردید، حتماً و بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید.

از عوامل خطرساز ابتلا به دیابت نوع 1 می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تاریخچه خانوادگی دیابت نوع 1
داشتن بیماری خودایمنی دیگر
متولد شدن از مادری سالمندتر
مادری که در دوران بارداری دچار پره‌اکلامپسی (مسمومیت حاملگی) بوده است
از تبار مدیترانه‌ای یا اروپای شمالی‌ بودن
برخی از عوامل زیست‌محیطی، از جمله استرس یا قرارگیری در معرض برخی سموم

دیابت نوع 2 یا دیابت بزرگسالان

در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 (دیابت غیروابسته به انسولین)، لوزالمعده هنوز قادر به تولید انسولین می باشد، ولی سلول های بدن به انسولین موجود در خون پاسخ مناسب نمی دهند. دیابت نوع 2 شایعترین شکل بیماری قند است، به طوری که 95-90 درصد مبتلایان به دیابت از این نوع بیماری رنج می برند.
افراد مبتلا به دیابت نوع 2، اغلب با رعایت رژیم غذایی و ورزش درمان می شوند. گاهی اوقات برای پایین آوردن و رساندن قند خون به میزان طبیعی می توان از قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون و یا انسولین هم استفاده نمود.
برخلاف افراد مبتلا به دیابت وابسته به انسولین، در مبتلا به دیابت غیروابسته به انسولین، علایم دیابت به کندی پدیدار می شوند و معمولاٌ چندین سال طول می کشد تا شخص از بیماری خودآکاهی یابد. درصد بالایی از مبتلایان به دیابت نوع 2 اضافه وزن دارند.

علامت های دیابت:

تشنگی بیش از حد
افزایش تعداد دفعات ادرار (تکرر ادرار)
کاهش وزن
خستگی و احساس از دست رفتن انرژی
تاری دید
خشکی و خارش پوست
عفونت های عود کننده مانند برفک، عفونت های دستگاه ادارای و عفونت های پوستی
از بین رفتن حس بخش های انتهایی اندام ها یا احساس گزگز و مورمور در آنها

به خاطر داشته باشید:
در بیماران دیابتی نوع 2 شروع این علامت ها ممکن است به طور تدریجی باشد و حتی فرد مبتلا هیچ یک از موارد فوق را تجربه نکند و یا اینکه تا سال ها دیابت او تشخیص داده نشود.

عوامل خطرساز برای دیابت نوع 2 اینها هستند:

اضافه‌ وزن داشتن
سن بالای 45 سال
داشتن سابقه خانوادگی دیابت نوع 2
زایمان نوزاد با وزن بالا (بیشتر از 4 کیلوگرم)
داشتن فشار خون بالا و کلسترول بالا
داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی
سبک زندگی بی‌‌حرکت و ورزش نکردن

بیمارانی که این اقدامات در آنها موثر واقع نشود، معمولا تحت درمان با قرص‌های خوراکی پایین‌آورنده قند خون قرار می‌گیرند؛ البته ممکن است در درازمدت این قرص ها تاثیر خود را از دست بدهند و بیمار مجبور شود با تزریق انسولین قند خون خود را طبیعی نگهدارد.
کنترل دقیق دیابت و طبیعی‌کردن قند خون در هر دو نوع این بیماری می‌تواند باعث جلوگیری از بروز عوارض درازمدت تهدید کننده حیات ناشی از آن شود و عمر طبیعی بیماران را تضمین کند.
دیابت نوع 2 بسیار شایع ‌تر از دیابت نوع یک است به طوری که 90 تا 95 درصد بیماران به نوع 2 دیابت مبتلا هستند.

پیش دیابت چیست؟

برخی از افراد پیش از اینکه دچار دیابت تمام‌عیار شوند،‌ قند خون‌شان افزایش می‌یابد، اما نه آنقدر که به معیارهای تشخیص دیابت برسد، این عارضه را پیش‌دیابت می‌نامند.
به طور طبیعی قند (گلوگز) خون یک فرد 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا پایین‌تر است. هنگامی که قند خون بین 100 تا 120 میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌رسد،‌ فرد به پبش‌دیابت مبتلا است. هنگامی که آزمایش قند خون تشان می‌دهد که قند خون 126 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر است،‌ دیابت تشخیص داده می‌شود.

اگر پیش‌دیابت دارید، باید با دکترتان در مورد تغییر دادن سبک زندگی‌تان از جمله کاهش وزن در حد معتدل و انجام دادن منظم ورزش مشورت کنید. این کار به شما کمک می‌کند که از تبدیل شدن پیش‌دیابت به دیابت تمام‌عیار جلوگیری کنید.

آزمایشات تشخیص دیابت

آزمایشات زیر در تشخیص دیابت بکار می روند :

آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا (FPG)

اندازه گیری قند خون بعد از حداقل هشت ساعت ناشتا که این آزمایش برای تشخیص دیابت یا پیش دیابت یا دیابت نهان استفاده میشود.

آزمایش تحمل گلوکز خوراکی

میزان قند خون را بعد از حداقل هشت ساعت ناشتا و سپس دو ساعت بعد از خوردن محلول حاوی گلوکز نشان می دهد، این آزمایش برای تشخیص دیابت یا پیش دیابت استفاده می شود.

آزمایش گلوکز پلاسمای رندوم

پزشک شما بدون توجه به زمان خوردن آخرین وعدۀ غذایی شما ،قند خونتان را اندازه می گیرد.این آزمایش همراه با علائم و نشانه های دیگر می تواند تنها در تشخیص دیابت، نه برای تشخیص پیش دیابت استفاده شود.

آشنایی با آزمایش A1c برای دیابت

انجام آزمایش هموگلوبین A1c چند بار در سال برای بسیاری از افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌شود. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا چگونگی کنترل قند خون را فرد مبتلا به دیابت در طول دو تا سه ماه قبل از آن دریابند.

این نکات را در مورد این آزمایش به یاد داشته باشید:

میزان هموگلوبین A1c در خون شما بیانگر میزان بالابودن قند خون شما در سه ماه گذشته است. بر این اساس می‌توان تعیین کرد دارو، رژیم غذایی و سایر درمان‌های تجویزشده بوسیله پزشک شما موثر بوده است یا نه.
این آزمایش باید هر سه ماه یکبار انجام شود، مگر در صورتی که قند خون شما از پیش به خوبی کنترل شده باشد. در این مورد دکتر شما ممکن است توصیه کند هر شش ماه یکبار آن را انجام دهید.
نتایج این آزمایش می‌تواند به پیش‌بینی احتمال بروز عوارض دیابت از جمله بیماری قلبی، یا آسیب به چشم‌ها، کلیه‌ها یا دستگاه عصبی کمک کند.