توصیه‌های تغذیه‌ای برای مبتلایان به عفونت ریه

ویروس، باکتری، قارچ و حتی عوامل انگلی می‌تواند باعث عفونت دستگاه تنفسی شود. آنچه روی پیامد بیماری تاثیر دارد، سیستم ایمنی بدن فرد است و آنچه روی سیستم ایمنی تاثیر دارد، وضعیت تغذیه است.

«عفونت ریه» یکی از علل اصلی مرگ و میر کودکان زیر 5 سال است. سالانه حدود 1/1 میلیون کودک زیر 5 سال در جهان به‌دلیل ابتلا به این بیماری جانشان را از دست می‌دهند. این بیماری با واکسیناسیون و تغذیه مناسب قابل‌پیشگیری است. عفونت تنفسی‌ای که در اثر باکتری ایجاد شده باشد با آنتی‌بیوتیک قابل‌درمان است اما تنها 30 درصد کودکان مبتلا داروی لازم را دریافت می‌کنند. بیش از 99درصد مرگ‌و‌میرها در اثر عفونت ریه هم در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد.
دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره تاثیر تغذیه در پیشگیری و درمان این بیماری توضیح می دهد.

تاثیر رژیم غذایی در درمان عفونت ریه

عفونت‌های تنفسی عوامل مختلفی دارند. ویروس، باکتری، قارچ و حتی عوامل انگلی می‌تواند باعث عفونت دستگاه تنفسی شود. آنچه روی پیامد بیماری تاثیر دارد، سیستم ایمنی بدن فرد است و آنچه روی سیستم ایمنی تاثیر دارد، وضعیت تغذیه است. طبق آماری که سال 2006 منتشر شد، 33درصد مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در کشورهای درحال توسعه، ناشی از عفونت تنفسی است و 57درصد مرگ و میر ناشی از عفونت تنفسی با وضعیت تغذیه ارتباط دارد. در واقع مراقبت‌های تغذیه‌ای بخشی از درمان کمکی برای بهبود وبازتوانی بیمار است.

عفونت تنفسی؛ چی بخورم؟

مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، مقدار انرژی دریافتی است. نیاز کالری بیمار مبتلا به عفونت ریه به‌دلیل تب و افزایش متابولیسم بیشتر می‌شود. از طرفی به‌دلیل کاهش اشتها، دریافت غذایی‌اش کم می‌شود، بنابراین بیمار در فاز حاد بیماری باید برای تامین کالری مورد نیازش از مواد کم‌حجم و پرکالری استفاده کند. خیلی از سوپ‌های خانگی این ویژگی را دارند و با اینکه رقیق هستند، کالری‌شان با سبزی‌های نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی و مواد پروتئینی مانند گوشت و طعم‌دهنده‌هایی مانند خامه افزایش می‌یابد. این سوپ‌ها نیازی به جویدن ندارند و می‌توان آنها را به دفعات به بیمار داد.
مصرف مایعات نیز برای این بیماران ضروری است زیرا به‌دلیل تب و تند شدن تنفس بخش زیادی از آب بدن دفع می‌شود و جایگزینی آن بسیار مهم است. از طرفی، این بیماران به‌دلیل ترشحات عفونی و غلیظ تنفسی در تنفس مشکل پیدا می‌کنند و برای دفع این ترشحات از طریق سرفه باید مایعات کافی مصرف کنند. بهترین منبع برای تامین مایعات بدن آب است. اگر بیمار نتواند طعم و دمای آب را تحمل کند، می‌تواند از چای کمرنگ و شیر هم استفاده کند. البته شیر را می‌توان با طعم‌دهنده‌هایی مانند عسل مصرف کرد.
آبمیوه‌ها هم علاوه بر آب فراوانی که دارند حاوی قند هستند. آب برخی میوه‌ها مانند سیب بدون هیچ افزودنی‌ای حدود 9درصد قند دارد. یک لیوان آب سیب حدود 24 گرم(معادل 8حبه قند معمولی) قند دارد و قند آن سریع جذب می‌شود. آبمیوه فیبر، ویتامین محلول در آب و پیش‌نیاز ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A یعنی بتاکاروتن را نیز تامین می‌کند و یک آنتی‌اکسیدان قوی است که در کنترل التهاب و عفونت‌ها به‌خصوص عفونت‌های تنفسی خیلی موثر است. آبمیوه به‌دلیل اینکه پروتئینی ندارد و از نظر برخی املاح خیلی غنی نیست، زمان مصرفش نباید طوری باشد که باعث کاهش اشتها در وعده اصلی غذا شود بلکه باید در میان‌وعده صبح و عصر گنجانده شود. البته مصرف آبمیوه در افرادی که مشکل اضافه وزن یا قندخون دارند توصیه نمی‌شود.
کودکان و سالمندان مبتلا به این بیماری اغلب دچار کاهش اشتها می‌شوند و نمی‌توانند در وعده‌های اصلی به اندازه کافی غذا بخورند. ممکن است بیمار غذای یک وعده را در 4وعده با حجم کم مصرف کند. به هر صورت باید سعی کنیم کالری مورد نیاز فرد را تامین کنیم. سوء‌تغذیه در 2گروه کودکان زیر 5 سال و سالمندان بالای 65 سال با بروز این بیماری ارتباط دارد و وزن نباید کاهش یابد.

عفونت تنفسی؛ چی نخورم؟

به افراد مبتلا به عفونت تنفسی توصیه می‌شود غذای سرخ‌کردنی، کافئین و شیرینی و شکلات زیاد نخورند. این توصیه‌ها در تسریع روند درمان نقش دارد؟ کافئین زیاد به‌دلیل اینکه محرک است برای این بیماران مناسب نیست و سیستم ایمنی را مورد تهاجم قرار می‌دهد. سرخ‌کردنی هم به‌دلیل اینکه محرک است توصیه نمی‌شود. بوی سرخ‌کردنی برای این بیماران به‌خصوص در مراحلی که تب‌دارند باعث بروز حالت تهوع می‌شود و فضای خانه باید از بوی سرخ‌کردنی عاری باشد. همچنین این بیماران نباید غذا و نوشیدنی خیلی سرد یا داغ مصرف کنند و دمای غذایشان باید متعادل باشد.

مصرف مکمل ها

مصرف مکمل می‌تواند به درمان این بیماران کمک کند و باعث کاهش طول دوره بیماری شود؟ نتایج مطالعه‌های انجام‌شده نشان می‌دهد مصرف مکمل ویتامین A در کودکانی که در ‌زمینه سرخجه دچار عفونت حاد تنفسی شده‌اند، می‌تواند به کنترل عفونت و پیشگیری از مرگ و میر کمک کند در غیراین صورت ویتامین Aتاثیری در روند بیماری ندارد. ریزمغذی دیگر ویتامین D است. شواهد علمی‌نشان می‌دهد کمبود ویتامین D به درجات بالا می‌تواند‌ زمینه‌ساز عفونت باشد. پیشتر مشخص شده بود کمبود این ویتامین روی استخوان، عضله و سیستم ایمنی تاثیر منفی و با بروز آلرژی، بیماری خودایمنی و سرطان ارتباط دارد و امروزه مشخص شده کمبود این ویتامین فرد را مستعد انواع عفونت از جمله عفونت تنفسی می‌کند و در انواعی از عفونت تنفسی مانند سل احتمال مرگ و میر را بالا می‌برد. البته مکمل ویتامین Dهم به‌دلیل تنوع مکمل در بازار باید زیرنظر متخصص تغذیه مصرف شود.

سرفه می‌کنی؟شلغم بخور!

دکتر غلامرضا امین، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران معتقد است افراد مبتلا به مشکلات ریوی و تنفسی می‌توانند از دمنوش یا بخور گیاهانی مانند نعناع، رزماری و آویشن که اسانس بیشتر و رایحه خوبی دارند، استفاده کنند.
از دمنوش گیاه زنجبیل به‌دلیل اینکه طبیعت گرمی دارد، بیشتر برای التهاب مفاصل استفاده می‌کنند و برای بیماران تنفسی توصیه نمی‌شود. بیماران تنفسی می‌توانند از بخور زنجبیل استفاده کنند. برای این منظور باید مقداری زنجبیل تازه یا پودر خشک این گیاه را در ظرف آب جوش بریزند و بخار آن را استنشاق کنند.
بخور اسفند هم خاصیت ضدعفونی‌کنندگی دارد. در بیمارستان‌های آلمان و انگلستان برای ضدعفونی کردن هوای اتاق کودکان مبتلا به مشکلات تنفسی از بخور اسفند استفاده می‌کنند.
دم‌کرده دانه‌های گیاهی مانند بالنگ و چهارتخمه نیز که لعاب‌دار هستند به خارج شدن خلط سینه کمک می‌کنند.
استفاده از سبزی‌هایی مانند شلغم و کدو حلوایی پخته که هم خاصیت ضدعفونی‌کننده دارند، هم خوردنشان راحت است و نیاز به جویدن زیاد ندارد و برای بیماران مبتلا به عفونت ریه مفید است.
برای کودکان بالای یک سال مصرف عسل هم توصیه می‌شود. بهتر است کودکان 1 تا 12 سال یک قاشق چای‌خوری، نوجوانان 13 تا 18 سال یک قاشق مرباخوری و بزرگسالان یک قاشق غذاخوری عسل را یک بار در روز در آب، چای کمرنگ یا شیر رقیق و میل کنند./