چه کار کنیم تا در تعطیلات نوروزی بیماری‌مان عود نکند یا تشدید نشود؟

در بیماران روماتیسمی هر کار و فعالیتی که باعث ایجاد آرامش در بیمار شده روحیه مثبت اندیشی را تقویت کند، مفید است. لذا انجام سفر های تفریحی و زیارتی چنانچه با برنامه باشد، تاکید می شود.

خوشبختانه امروزه دسترسی به پزشکان و مراکز درمانی خیلی راحت‌تر از قبل شده است و هر کس با احساس ناراحتی جسمی می‌تواند به پزشک مراجعه کند اما گاهی شرایط به‌خصوص در تعطیلات نوروزی به گونه‌ای است که امکان دسترسی به مراکز درمانی یا پزشک نیست یا این کار با تاخیر زیادی انجام می‌گیرد. بعضی از افراد مبتلا به بیماری‌هایی هستند که به مراقبت‌های ویژه نیاز دارد بنابراین برای سپری کردن این روزهای شاد نیاز است اطلاعاتی درباره بیماری‌ و نحوه مراقبت از خود داشته باشیم.
در این مطلب با چند بیماری مهم که با سهل‌انگاری بیماران می‌تواند در روزهای عید مشکل‌ساز شود، آشنا می‌شویم.

بیماران روماتیسمی

بیماری های روماتیسمی به علت ماهیت مزمنی که دارد، باعث کاهش کیفیت زندگی، اختلال در خواب و مراتبی از کاهش خلق و اضطراب می شود. در این بیماران اصولا هر کار و فعالیتی که باعث ایجاد آرامش در بیمار شده روحیه مثبت اندیشی را تقویت کند، مفید است. لذا انجام سفر های تفریحی و زیارتی چنانچه با برنامه باشد، تاکید می شود.
پیش از این در دو مقاله به تفصیل درباره شرایط سفر برای بیماران روماتیسمی صحبت کرده ایم:
1-مسافرت برای بیماران روماتیسمی
2-بیماران روماتیسمی برای مسافرت رفتن نکات زیر را در نظر داشته باشند

نگاه متخصص قلب و عروق
دکتر محمدرضا رجبی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شاهد

عید و بیماران قلبی

بیماری‌های قلبی خفیف به مراقبت‌های تخصصی و فوق‌تخصصی نیاز ندارند و می‌توانند در روزهای تعطیل به پزشکان عمومی مراجعه کنند اما شرایط بیماران قلبی‌ای که دچار نارسایی شدید قلبی هستند، سابقه سکته قلبی، تنگی‌های متعدد در رگ‌های قلبی و عروق کرونر، آنژیوپلاستی، عمل باز قلب و اختلال‌های ریتم قلبی دارند، خاص است و به مراقبت‌های ویژه تخصصی، فوق‌تخصصی و ادواری نیاز دارند.
متاسفانه در ایام عید بیشتر مراکز نیمه‌تعطیل هستند و متخصصان قلب نیز در مسافرت به سر می‎برند بنابراین قبل از رسیدن ایام عید، چنین بیمارانی حتما باید به پزشک مراجعه کنند تا مثلا اگر به تنظیم پیس‌میکر نیاز دارند، این کار برایشان انجام شود. اگر سابقه آنژیوپلاستی یا جراحی باز قلب دارند نیز داروهایشان بررسی می‌شود و در صورت لزوم دوز و نوع آنها تغییر می‌کند.
آنها باید حتما از پزشکشان بخواهند پزشک معتمد دیگری را معرفی کند تا در صورت بروز حادثه حاد و نداشتن دسترسی به او، بتوانند خیلی سریع مراجعه کنند.
اصولا افراد در طول سفر یا دید و بازدید و مهمانی‌ها رژیم غذایی‌شان تغییر می‌کند؛ مثلا ممکن است مصرف نمک با خوردن آجیل و تنقلات بیشتر شود.
توصیه می‌شود بیماران قلبی پیشرفته حتما درباره مواد غذایی‌ای که ممکن است باعث تشدید بیماری قلبی شود، اطلاعاتی را از پزشک خود یا متخصص تغذیه بگیرند. اگر به سفر می‌روند، حتما دارو با خود همراه داشته باشند.
حتی بیشتر از مقدار مصرفی‌شان چون معلوم نیست سفر چند روز طول بکشد. این بیماران حتما باید خلاصه‌ای از نوع بیماری قلبی خود را روی کاغذی بنویسند و همراه داشته باشند؛ شرح آنژیوپلاستی یا جراحی باز و کپی مدارک، اکوکاردیوگرافی قبلی و... تا اگر اتفاق ناگواری پیش آمد و مجبور شدند به بیمارستانی در شهر دیگر مراجعه کنند، اطلاعات موجود کمکی باشد برای پزشکی که ویزیتشان می‌کند.

نگاه نورولوژیست
دکتر حسین پورمحمودیان، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

عید و سکته مغزی

در تعطیلات عید همه بیماران به‌خصوص آنهایی که سن بالایی دارند، اصلا نباید تنها گذاشته شوند و حتما هنگام مسافرت یا رفتن به مهمانی، خانواده باید بیمار را همراه خود ببرند یا فردی را به‌عنوان مراقب کنارش بگذارند. بیماران دچار بیماری‌های مغز و اعصاب به مراقبت دائمی و دقیق نیاز دارند و ذره‌ای غفلت باعث عوارض جبران‌ناپذیر می‌شود. مثلا بیمارانی که دچار سکته قلبی و مغزی شده‌اند، باید وارفارین مصرف کنند.
وارفارین رقیق‌کننده خون است و ممکن است باعث خونریزی شود پس این بیماران همیشه باید نزدیک مرکز درمانی باشند تا اگر دچار خونریزی غیرعادی شدند، بتوانند به نزدیک‌ترین درمانگاه مراجعه کنند تا میزان فاکتورهای انعقادی خونشان با آزمایش مشخص شود. مبتلایان به ام‌اس نیز هنگام مسافرت باید داروهایشان را در محیط خنک نگهداری کنند. بیماران مبتلا به صرع باید به ساعت دقیق مصرف دارو توجه داشته باشند. فراموشی یا تاخیر در مصرف دارو باعث بروز حمله صرع می‌شود. در بعضی از بیماران حمله‌های صرع خطرناک است و احتمال بروز اختلا‌های مغزی وجود دارد همچنین اصلا نباید رانندگی کنند چون حمله‌های صرع ناگهانی هستند و احتمال تصادف بسیار بالاست. توصیه این است که بیماران مبتلا به هر نوع اختلال مغز و اعصاب دقت کنند تا در تعطیلات یا مسافرت‌ها تا جایی که می‌‎توانند نظم زندگی روزانه‌شان به هم نخورد.

نگاه فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم
دکتر محمدرضا مهاجری‌تهرانی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

عید و دیابت

مسافرت و دید و بازدید روال زندگی افراد را تغییر می‌دهد. افراد مبتلا به دیابت از این تغییرهایی بیشتر آسیب می‌بینند. بیشترین نوسان‌ قند خون معمولا در سفر دیده می‌شود. تاخیر در خوردن غذا، کاهش فعالیت بدنی و ورزش، استرس، طولانی شدن سفر و تغییر عرض جغرافیایی و ساعت در سفرهای دور از عواملی هستند که باعث نوسان قند خون می‌شوند بنابراین حتما باید گلوکومتر و لانست مخصوص برای انداه‌گیری قند خون، انسولین، سرنگ‌های تزریق و میان‌وعده به مقدار کافی در ساک دستی بیمار وجود داشته باشد. بعضی از بیماران انسولین را داخل یخ حمل می‌کنند در حالی که آب و هوای کشور ما در همه مناطق حتی جنوب کشور اوایل بهار متعادل است و نیازی به این کار نیست. باید دقت کرد در سفرهای هوایی، چمدان یا ساک محتوی انسولین و داروها به قسمت حمل بار تحویل داده نشود چون دما در این بخش از هواپیما خیلی پایین است و ممکن است انسولین یخ بزند. انسولین در معرض نور آفتاب هم نباید قرار گیرد چون فاسد می‌شود و تغییر رنگ می‌دهد؛ انسولین‌های شفاف، کدر می‌شوند و انسولین‌های شیری رنگ هم شکل یکنواخت اولیه خود را از دست می‌دهند.
نکته مهم دیگر در طول سفر مراقبت از پاهاست. مبتلایان به دیابت حتما باید هر یک تا دو ساعت یکبار از سرجایشان بلند شوند و قدم بزنند. این کار از لخته شدن خون در اندام تحتانی جلوگیری می‌کند. در حالت نشسته هم می‌توانند حرکات کششی و چرخشی مچ پا را انجام دهند. آنها باید کفش مناسب نرم با نوک پهن به پا کنند و از پوشیدن کفش‌های جلوباز و پاشنه بلند و راه رفتن با پای برهنه در کنار دریا خودداری کنند چون احتمال بریدگی وجود دارد. بیماران در طول سفر باید پاهای خود را معاینه و از کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده کنند تا مانع خشکی پوست و ترک خوردن آن شوند. اگر در پوست تاول دید، از ترکاندن آن جدا پرهیز کنند. در صورتی که به کشور دیگری مسافرت می‌کنند، لازم است به ساعت کشور توجه کنند؛ اگر اختلاف ساعت بین 2 ک شور کمتر از 2 ساعت باشد، نیازی به تغییر دوز انسولین نیست در غیر این صورت مثلا اگر به سمت شرق سفر می‌کنند و ساعت کشور مقصد بیش از 2 ساعت از ساعت کشور ما جلو باشد، مقدار انسولین یا قرص باید کاهش یابد و با سفر به کشورهای غربی که ساعت کشور بیشتر از 2 ساعت از کشور ما عقب است، دوز دارو و میان‌وعده‌ها افزایش می‌یابد.
در مناطق خیلی گرم، انسولین زودتر جذب می‌شود و ممکن است بیمار دچار افت قند خون شود و در مناطق سرد عکس این موضوع صادق است اما احساس سرما و لرز بیمار به علت سردی هوا باعث افت قند خون می‌شود. در صورتی که بیماران دیابتی در طی سفر دچار تهوع، استفراغ و... شدند، انسولین را نباید قطع کنند و اگر به کاهش دوز نیاز باشد، حتما باید با نظر پزشک باشد.
بیماران می‌توانند رانندگی کنند ولی بیمار دیابتی نباید شغل انتخابی‌اش راننده تاکسی، ترانزیت یا... باشد. اگر این بیماران دچار حمله‌های مکرر افت قند خون شدند یا کاهش بینایی و سرگیجه داشتند، بهتر است از ادامه رانندگی خودداری و غذایی میل کنند. قبل از شروع رانندگی هم حتما قند خون را اندازه بگیرند.
معمولا بعد از عید با بیمارانی مواجه هستیم که قند خونشان از کنترل خارج شده است که به دلیل رعایت نکردن رژیم غذایی است. بیماران باید مراقب غذای خود باشند، بهتر است در مهمانی‌ها میوه بخورند و در هر وعده غذایی، می‌توانند یک واحد میوه (معادل یک لیوان) میل کنند. اگر مقدار مواد انرژی‌زا زیاد شد، باید در وعده‌های غذایی دیگر با کاهش بعضی از غذاها تعادل را حفظ کنند.

نگاه روان‌پزشک
دکتر محمد اربابی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

عید و بیماران اعصاب و روان

طولانی‌بودن تعطیلات نوروزی فرصت خوبی را در اختیار مردم قرار می‌دهد تا بتوانند از فشار کاری و تنش‌های موجود طی یک سال کمی فاصله بگیرند و با نیرویی مضاعف تلاش در سال جدید را از سر گیرند.
این تعطیلات فرصتی است برای بازسازی روان و جسم و وقت استراحت و تفریح است و باید طی این مدت، از انجام کارهای سنگین و سفرهای طولانی، دوردست و طاقت‌فرسا خودداری کرد. مهم است که هر کس بتواند به بهترین شکل از این روزها نهایت بهره را ببرد. افرادی که از اختلال‌ روان‌پزشکی رنج می‌برند، باید ملاحظات بیشتری را در نظر بگیرند.
تعطیلات به‌خصوص برای بیماران افسرده و مضطرب نقش تسکینی و آرامبخش دارد اما قبل از سفر، باید به پزشک مراجعه و با او درباره اختلالشان و داروهای مصرفی مشورت کنند. از طرفی، بعضی از بیمارهای روان‌شناختی با تغییر فصل عود می‌کنند؛ مثلا در برخی از افراد اختلال افسردگی در بهار و پاییز تشدید می‌شود. اگر فردی سابقه چنین حالتی را در خود یا خانواده دارد، باید حتما با پزشک دراین‌باره صحبت و با هماهنگی او به موقع دارو مصرف کند یا دوز دارو را تغییر دهد.
گروهی از بیماران دچار اختلا‌های خلقی هستند و رفتن به سفر و مهمانی تغییرهایی را در الگوی زندگی آنها به وجود می‌آورد که باعث تشدید اختلال خلقی‌شان می‌شود. برای جلوگیری از تشدید این اختلال، مبتلایان باید خواب خوبی داشته باشند، در مهمانی‌ها مراقب غذای مصرفی باشند و غذای محرک که باعث بی‌خوابی می‌شود، به هیچ وجه نخورند.

نگاه فوق‌تخصص گوارش و کبد
دکتر سیدرضا فاطمی، دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی

عید و بیماران گوارشی

رژیم غذایی افراد معمولا در جشن‌‌ها و اعیاد به‌خصوص در ایام نوروز که فرد باید در مهمانی‌های متعددی حضور داشته باشد، تغییرهای زیادی می‌کند. محققان اثبات کرده‌اند پیروی از رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در بهبود بیماری‌های گوارشی دارد. بیماران مبتلا به اختلال‌های گوارشی در هر شرایطی باید مراقب سلامت دستگاه گوارش خود باشند، به‌خصوص در این ایام که غذاهای متنوعی در خانه‌ها و مهمانی‌ها وجود دارد:

زخم‌های گوارشی: زخم‌ معده و اثنی‌عشر در اثر افزایش ترشح اسید و افزایش فعالیت هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شود. در این صورت، سطح اسید و باکتری‌ دستگاه گوارش باید با استفاده از دارو تعدیل شود. بهبود زخم‌های گوارشی بدون رعایت رژیم غذایی بسیار دشوار و با تاخیر است و خوردن بعضی از مواد خوراکی باعث تشدید و تاخیر در بهبود می‌شود. خوردن میوه‌هایی مانند پرتقال و کیوی کال و ترش، سبزی‌های خام، ذرت، شلغم، گوجه‌فرنگی، گوشت گاو، مرغ چرب، سیب‌زمینی سرخ‌شده، سیر و پیاز خام، سوسیس کالباس و سس اصلا به این بیماران توصیه نمی‌شود. بیماران حتما باید در مهمانی‌ها بی‌خطرترین غذاها را انتخاب کنند.
سوءهاضمه: سوءهاضمه علائم مختلفی دارد؛ شایع‌ترین این علامت‌ها بادگلو، ترش‌کردن، سنگینی بعد از مصرف غذا، نفخ، سوزش سردل و تهوع است. این علائم در اثر ورود غذای نامناسب به معده ایجاد می‌شود. بعضی از افراد بیشتر به سوءهاضمه دچار می‌شوند و برای اینکه بتوانند بدون مشکل از تعطیلات لذت ببرد، باید خوردن خوراکی‌های حاوی کافئین، قهوه، نوشابه‌های گازدار، میوه‌های ترش و غذاهای پرپروتئین را محدود کنند. در صورت بروز سوءهاضمه هم می‌توان با مصرف زنجبیل، عرق نعناع و شیرین‌بیان علائم را تا حد زیادی تسکین داد.
ریفلاکس: این بیماری بسیار شایع است. اسفنکتر تحتانی مری در این بیماران به خوبی بسته نمی‌شود و اسید وارد مری می‌شود که اولین علامت آن ترش کردن و سوزش سردل و گلو است. درمان این بیماری دارویی است ولی باید مواد غذایی‌ای که باعث کاهش فعالیت اسفنکتر مری می‌شوند، شناخته و از مصرف آنها اجتناب شود. بیماران دچار سوءهاضمه باید از خوردن مواد غذایی چرب، زرده تخم‌مرغ، قهوه، چای غلیظ و داغ، شکلات و سس گوجه‌فرنگی خودداری کنند.
سنگ کیسه صفرا: سنگ مجاری و کیسه صفرا در اثر افزایش ترشح مواد صفراوی و کندی حرکت در خروج ماده صفراوی از کیسه صفرا ایجاد می‌شود. مبتلایان به این بیماری اصلا نباید غذاهای چرب بخورند. غذاهایی مانند جگر و کله‌پاچه به شدت احتمال ایجاد سنگ‌های صفراوی را بالا می‌برد اما مصرف گردو یا تنقلات برای آنها مشکلی ایجاد نمی‌کند چون چربی موجود در این مواد خوراکی هیچ ضرری برای صفرا ندارد. مصرف غذاهای دریایی مانند ماهی، میگو و کاهش مصرف گوشت‌های قرمز نیز توصیه می‌شود.
کبد چرب: کبد چرب بیماری‌ای است که با بی‌تحرکی و چاقی ارتباط نزدیکی دارد. در بیماری کبد چرب، چربی در کبد تجمع می‌یابد. اگر بیماری پیش رود، خطرناک است و باعث التهاب کبد می‌شود. افراد مبتلا به کبد چرب باید وزن خود را کاهش دهند و به‌هیچ‌وجه در ایام عید یا روزهای معمولی پرخوری نکنند. اگر فرد فقط 10 درصد از وزن خود را کاهش دهد،80 درصد بهبود خواهد یافت. خوردن تخم‌مرغ، شیرینی‌های خامه‌دار، غذاهای سرخ‌کردنی‌، سیر و پیاز کبد چرب را تشدید می‌کند ولی خوردن میوه‌های قرمز مانند توت‌فرنگی، شاتوت و زرشک برای مبتلایان بسیار مفید است. عرق کاسنی نیز باعث کاهش التهاب کبد چرب می‌شود.
نشانگان روده تحریک‌پذیر: این بیماری نیز علائم زیادی دارد ولی بیشتر مبتلایان به آن از اسهال، درد شکم و نفخ شکایت می‌کنند. این بیماران نیز باید در همه اوقات سال به‌خصوص در عید نوروز، نکته‌هایی را در تغذیه خود رعایت کنند؛ مصرف میوه با پوست در مبتلایان به یبوست تاثیری مثبت دارد ولی در مبتلایان به اسهال باعث تشدید علائم خواهد شد. بیماران مبتلا به اسهال کمتر باید جوشانده‌ها و مواد گرم استفاده کنند./