آشنایی با علایم و روش‌های تشخیص فلج مغزی در کودکان

فلج مغزی طیفی از بیماری نوزادان و کودکان است که با صدمات مغزی در کودکان، سبب ایجاد اختلال در حرکات اندام‌ها یا تعادل بیمار می‌شود. این بیماری می‌تواند با اختلالات بینایی، شنوایی، گفتاری و همچنین اختلالات مغزی به صورت اختلال در یادگیری و نیز بیماری‌هایی همانند تشنج همراه باشد.

بیماری فلج مغزی یا «Cerebral Palsy» طیفی از بیماری نوزادان و کودکان است که با صدمات مغزی در کودکان، سبب ایجاد وضعیت اختلال در حرکات اندام‌ها و یا تعادل بیمار می‌شود. این بیماری می‌تواند با اختلالات بینایی، شنوایی، گفتاری و همچنین اختلالات مغزی به صورت اختلال در یادگیری و نیز بیماری‌هایی همانند تشنج همراه باشد.

به گزارش «بهپو»، مشخصه این بیماری اختلالات تکاملی در کودک است، به عنوان مثال کودک به موقع و در زمان طبیعی غلت نمی‌خورد، نمی‌نشیند، راه نمی‌افتد و کلیه حرکات او همراه با تأخیر نسبت به همسن و سال‌های خودش است.

علت فلج مغزی

مهم‌ترین عوامل به وجود آورنده فلج مغزی، آسیب‌های مغزی است که می‌تواند در دوران پیش از زایمان، حین زایمان و پس از زایمان اتفاق بیفتد. از عوامل مؤثر در دوران پیش از زایمان می‌توان به عفونت‌های مادر، مصرف سیگار، دخانیات، مصرف مشروبات الکلی در دوران بارداری و بیماری‌های زمینه‌ای مادر اشاره کرد.

مهم‌ترین عامل بروز فلج مغزی در نوزاد حین زایمان، طول کشیدن روند زایمان است که می‌تواند سبب اختلال در رسیدن اکسیژن به مغز کودک شود. همچنین مغز کودک در دو سال اول زندگی نسبت به کمبود اکسیرن بسیار حساس است؛ از عوامل ایجاد فلج مغزی در دوران پس از زایمان تا دو سالگی می‌توان به غرق شدن کودک، تشنج، مصرف برخی داروها، مسمومیت با گاز منواکسیدکربن و گاززدگی اشاره کرد.

وزن پایین کودک، چندقلو بودن فرزندان، نگه‌داری کودک در آی‌سی‌یو، نارس بودن کودک و بیماری‌های عفونی پس از تولد کودک نیز، از دیگر عوامل به وجود آورنده این بیماری است که با کنترل این موارد می‌توان از بیماری فلج مغزی جلوگیری کرد.

علائم فلج مغزی در کودکان

از آنجا که انواع بسیار خفیف و بسیار شدید فلج مغزی وجود دارد، طیف گسترده ای از علائم می تواند نشان دهنده این وضعیت باشد. اغلب، تأخیر در سنین عطف کودک که از عضله‌ای خاص استفاده می کند با فلج مغزی در ارتباط است. به عنوان مثال می توان به غلت زدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن اشاره کرد. اما همه تأخیرها در نقاط عطف سنی به این معنی نیست که کودک شما فلج مغزی دارد. برخی از علائم ممکن است در بدو تولد ظاهر شوند، در حالی که ظاهر شدن برخی دیگر ممکن است زمان بیشتری طول بکشد.

در نوزادان کمتر از 6 ماه این علائم عبارتند از:

هنگامی که کودک خود را از خواب بلند می‌کنید (به پشت)، سر او به عقب می‌افتد. کودک احساس سفتی یا شل شدن می‌کند. هنگامی که در آغوش شما قرار می‌گیرند، کمر و گردن خود را تقریباً دراز می‌کنند و گویی از شما دور می شود. وقتی آنها را بلند می کنید، پاهای آنها سفت می شود و به حالت ضربدر روی هم می افتند (قیچی).

اگر کودک شما بزرگتر از 6 ماه است، علائم هشدار دهنده می تواند شامل موارد زیر باشد:

کودک نمی تواند غلت بزند. کودک نمی تواند دست های خود را به هم نزدیک کند. آنها در آوردن دست های خود به سمت دهان خود مشکل دارند و وقتی می رسند، فقط با یک دست است؛ دست دیگر به حالت مشت باقی می ماند.

اگر کودک شما بزرگتر از 10 ماه است، به این علائم توجه کنید:

کودک با فشار دادن یک دست و یک پا در حالی که طرف دیگر بدن خود را می‌کشد می‌خزد. کودک چهار دست و پا نمی‌خزد، بلکه سُر می خورد یا روی زانو می‌پرد. اگر کودک شما بیش از یک سال سن دارد و نمی‌تواند بدون پشتیبانی یا خزیدن بایستد، اینها نیز نشانه های احتمالی فلج مغزی هستند.

برخی از نوزادان بلافاصله پس از تولد، مبتلا به فلج مغزی تشخیص داده می شوند. برخی دیگر تا سالها بعد تشخیص داده نمی شوند.

پزشک ممکن است ابتدا متوجه مشکلاتی در حرکات یا تون عضلانی کودک شما شود. اگر در خانه متوجه علایمی که گفتیم شدید، آنچه را که می بینید با پزشک در میان بگذارید.

فلج مغزی با گذشت زمان بدتر نمی شود، اما علائم به گونه ای هستند که اغلب فورا متوجه آنها نخواهید شد. به عنوان مثال، وقتی کودکتان سه ماه دارد نمی دانید که در آینده برای راه رفتن مشکل خواهد داشت. بنابراین علائم معمولا دیرتر تشخیص داده می شوند.

فلج مغزی در کودک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

نوزادی که با عارضه فلج مغزی متولد می‌شود معمولاً حرکات محدودی دارد در حالی که نوزاد باید به تدریج در سیر تکامل خود برخی علائم را نشان دهد مانند گردن گرفتن، غلت خوردن، نشستن و راه رفتن. حال اگر نوزاد و کودک این حرکات را با تأخیر انجام دهد باید متوجه شویم که ممکن است کودک دچار بیماری فلج مغزی یا تغییر تکاملی از انواع دیگر باشد.

نوزادان یک سری رفلکس‌ها دارند مانند رفلکس مورو؛ این رفلکس این گونه است که اگر بچه را درون تخت بگذاریم و به کنار تخت ضربه بزنیم، بچه باید دست و پاهای خود را جمع کند. این رفلکس باید در شش ماهگی از بین برود ولی در کودکان مبتلا به بیماری فلج مغزی این رفلکس تا مدت زمان طولانی‌تری باقی می‌ماند و همچنین رفلکس‌های دیگری که به تدریج جای خودشان را از دست می‌دهند.

زمانی که این رفلکس‌های نوزادی به مدت طولانی‌تری باقی می‌مانند نشان‌دهنده عدم تکامل سیستم عصبی مرکزی به ویژه مغز در این نوزادان است. این عدم تکامل باید والدین را نسبت به بیماری مشکوک کند و باید به پزشک مراجعه کنند. پزشک می تواند تغییرات ظریف را در طول زمان اندازه گیری کند.

ممکن است تشخیص قطعی تأخیر در یک کودک 9 ماهه برای یک پزشک دشوارتر باشد تا اینکه یک کودک 2 و نیم ساله دچار تأخیر شود، زیرا احتمال اینکه تأخیر زودتر کمتر از تأخیر دیرتر باشد، بیشتر است. به همین دلیل است که فلج مغزی در برخی کودکان تا زمانیکه به سن بالاتر برسند تشخیص داده نمی شود. اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی در سن 2 سالگی تشخیص داده می شوند. اما اگر علائم کودک شما خفیف باشد، ممکن است قبل از 4 یا 5 سالگی تشخیص داده نشود.

بیشتر بخوانید: نوار مغزی در کودکان چرا و چگونه انجام می شود؟

تست های اضافی

اگر فرزند شما فلج مغزی تشخیص داده شود، احتمالاً به متخصصان ارجاع داده می‌شوید تا فرزندتان را برای سایر بیماری‌هایی که اغلب با این اختلال مرتبط هستند، آزمایش کنند. این تست ها می توانند مشکلات زیر را شناسایی کنند:

● بینایی

● شنوایی

● صحبت کردن

● هوش

● رشد

● حرکت

● سایر شرایط سلامت

نوع فلج مغزی بر اساس اختلال حرکتی اصلی که تجربه شده است تعیین می شود، اما چندین اختلال حرکتی می توانند با هم رخ دهند. شایع ترین نوع فلج مغزی، فلج مغزی اسپاستیک است که شامل عضلات سفت و حرکات کاملاً خشک و کند اندام‌ها و رفلکس های اغراق آمیز می شود. انواع دیگر فلج مغزی شامل اختلالات حرکتی مثل تعادل و هماهنگی ضعیف (آتاکسیک) و اشکال در کنترل عضلات ارادی (دیسکینتیک) است.

پس از تشخیص فلج مغزی، پزشک ممکن است از ابزار مقیاس رتبه بندی، مانند سیستم طبقه بندی عملکرد در حوزه حرکات درشت، برای تعیین عملکرد و شدت تحرک، حالت بدن و تعادل استفاده کند. این اطلاعات می تواند به انتخاب شیوه درمان کمک کند.

درمان فلج مغزی

درمان اولیه بیماری فلج مغزی کودکان مبتنی بر کاهش اسپاستیک است که با تمرین‌هایی که توسط کاردرمان یا والدین آموزش‌دیده با کودک انجام می‌دهند، همراه می‌شود.

مرحله بعد استفاده از تزریقات دارویی (دیسپورت یا بوتاکس) در عضلات و یا اعصاب نزدیک به آن‌ها است که این تزریق، به طور موقت و به مدت حدود سه تا شش ماه موجب رفع اسپاسم عضلات درگیر می‌شود و در مرحله بعد عمل‌های جراحی روی این بیماران انجام می‌شود./