چرا نوزاد نارس به دنیا می آید؟

دوره رشد و تکامل جنین در رحم مادر حدود 40 هفته بارداری است. در صورتی‌که نوزاد پیش از هفته 37 بارداری متولد شود، «نوزاد نارس» گفته می‌شود.

دوره رشد و تکامل جنین در رحم مادر حدود 40 هفته بارداری است. البته در زایمان‌های طبیعی اگر مشکلی مادر و جنین را تهدید نکند ممکن است بارداری تا هفته 41 یا 42 نیز ادامه یابد اما در صورتی‌که نوزاد پیش از هفته 37 بارداری متولد شود، «نوزاد نارس» گفته می‌شود.

به گزارش «بهپو»، هرچه تولد زودتر از هفته 37 بارداری باشد، احتمال بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان نیز افزایش می‌یابد زیرا اندام‌های مختلف بدن نوزاد به‌خصوص ریه هنوز تکامل پیدا نکرده و حتما لازم است خطر بروز مشکلات ناشی از این شرایط برطرف شود.

متخصص زنان در مواردی که خانم باردار از وضعیت سلامت مطلوب برخوردار است و جنین نیز هیچ مشکلی ندارد باید با کنترل دقیق و معاینات دوره‌ای به مادر کمک کند تا بارداری به هفته 39 یا 40 بارداری برسد.

چرا نوزاد زودتر از موقع طبیعی متولد می‌شود؟

به دلایل مختلف ممکن است نوزاد پیش از هفته 37 بارداری متولد شود که گاهی مربوط به وضعیت جنین و گاهی مربوط به وضعیت مادر است.

1- شروع پیش از موقع دردهای زایمان: از جمله علل زایمان زودرس مربوط به وضعیت جنین می‌توان به دردهای زودرس زایمانی اشاره کرد. در بعضی از خانم‌ها دردهای زایمانی به‌طور خودبه‌خود قبل از هفته 37 آغاز می‌شود و نوزاد متولد می‌شود. اگر خانمی احساس درد و سنگینی زیرشکم داشته‌باشد و دردها شدید و با فواصل کوتاه بروز پیدا کند حتما باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند زیرا گاهی می‌توان در مراحل اولیه با تجویز دارو درد را متوقف کرد.

از آنجا که مهم‌ترین علت مرگ‌ومیر نوزادان در دنیا، زایمان زودرس است‌،بنابراین متخصصان زنان تلاش می‌کنند تا اگر احیانا علائم زایمان زودرس در بیمار ظاهر شد، دردهای زایمانی را متوقف کنند و به‌تعویق بیندازند تا جنین فرصت بیشتری برای رشد و تکامل در رحم مادر داشته‌باشد.

در مواردی که پزشک زنان احتمال می‌دهد علائم زایمان زودرس در خانم باردار ظاهر شده، می‌توان با تجویز آمپول‌های خاص به مادر روند تکامل ریه جنین تسریع شود و امکان بروز مشکلات تنفسی نوزاد کاهش می‌یابد.

2- پارگی پرده‌های جنینی: یکی دیگر از علل زایمان زودرس، پارگی پرده‌های جنینی است. جنین در رحم داخل کیسه آب قرار گرفته است که مایع اطراف بدن جنین از سلامت او محافظت می‌کند، در تکامل اندام‌های مختلف نقش دارد و از ورود میکروب‌ها به جنین نیز جلوگیری می‌کند. مسلما تا نزدیک زایمان این کیسه آب باید سالم باشد اما در بعضی موارد، ممکن است کیسه آب زودتر از موقع طبیعی زایمان پاره و مایع دور جنین خارج شود. پارگی کیسه آب به عوامل مختلفی بستگی دارد که عفونت‌های جنین، نارسایی دهانه رحم، خونریزی مکرر، صدمات و ضربه‌ها به شکم مادر از جمله آنهاست.

3- بارداری چندقلو: بارداری‌های چندقلو نیز با احتمال بیشتر زایمان زودرس همراه است. هر چه تعداد جنین در بارداری بیشتر باشد، احتمال زایمان زودرس نیز بیشتر خواهد بود واز همین‌رو احتمال فوت نوزاد و بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نیز افزایش می‌یابد.

4- دیابت بارداری: دیابت مادر در دوران بارداری زمینه‌ساز افزایش وزن کاذب جنین می‌شود و مایع دور جنین افزایش می‌یابد که این وضعیت می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود.

5- نقایص جنینی و وضعیت خاص رحم: نقایص جنینی، رحم کوچکتر از اندازه طبیعی، رحم دوشاخه یا تک‌شاخه، بارداری با وجود داشتن IUD و وجود دیواره در رحم نیز از دیگر عوامل زمینه‌ساز زایمان زودرس خواهدبود.

معمولا دهانه رحم تا زمان زایمان جنین کامل بسته است اما افرادی که دچار نارسایی و شل‌بودن دهانه رحم هستند، ممکن است زودتر از موقع طبیعی و حتی در ماه پنجم یا ششم بارداری دهانه رحم باز شده، کیسه آب پاره شود و جنین به‌دنیا بیاید.

6- فشارخون بالا و مسمومیت بارداری: علاوه بر موارد ذکرشده، بعضی علل زایمان زودرس به وضعیت مادر بستگی دارد. خانم‌های مبتلا به فشارخون بالا در معرض خطر زایمان زودرس هستند. ممکن است فشار خون مادر در سه ماهه سوم بارداری افزایش پیدا کند و علائم مسمومیت بارداری اتفاق بیفتد و از آنجا که مسمومیت بارداری وابسته به وجود جفت در رحم مادر است، پزشک مجبور باشد به‌خاطر جلوگیری از تشنج، خونریزی مغزی و مرگ ناشی از مسمومیت بارداری، مادر را بلافاصله سزارین کند.

7- اختلال رشد و وزن کم جنین: اختلال رشد جنین در رحم نیز عامل دیگری است. بعضی از جنین‌ها به‌طور ژنتیک یا اختلال در خونرسانی از بدن مادر، رشد خوبی ندارد و کم‌وزن هستند. این وضعیت طی بارداری از طریق داپلر قابل‌تشخیص است و گاهی اگر جنین در هفته‌های آخر بارداری به‌موقع متولد نشود، می‌میرد.

8- جفت سرراهی: اگر جفت پایین‌تر از حد طبیعی قرار بگیرد نیز تهدید زایمان خواهدبود که در این حالت جفت سرراهی گفته می‌شود. البته گاهی نیز جفت کنده می‌شود که با خونریزی شدید همراه است که به‌عنوان اورژانس پزشکی و زایمان زودرس در نظر گرفته‌می‌شود.

9- سابقه زایمان زودرس: سابقه زایمان زودرس در بارداری دیگر و سقط‌های مکرر یک علامت هشدار است که احتمال تکرار در بارداری‌های بعدی نیز وجود دارد. حتی دیده شده زایمان زودرس در خانم‌هایی که مادر دچار این وضعیت بوده نیز وجود دارد.

بیشتر بخوانید: اصول ورزش در بارداری برای پیشگیری از زایمان زودرس

به‌‌رغم پیشرفت‌های علمی آمار «زایمان زودرس» کاهش نیافته‌است

همان‌طور که اشاره شد، مهم‌ترین علت مرگ‌ومیر نوزاد زایمان زودرس و سپس نقایص جنینی است. بنابراین هرچه در یک جامعه سعی در شناخت عوامل زمینه‌ساز زایمان زودرس و سلامت مادر و جنین بیشتر موردتوجه قرار گیرد، این احتمال خطر نیز کاهش می‌یابد.

در هر کشوری با توجه به سطح امکانات و تجهیزات پزشکی و درمانی پیشرفته می‌توان انتظار ادامه حیات نوزادان نارس را داشت. به‌رغم پیشرفت‌های علمی که در سراسر دنیا صورت گرفته، طی سال‌های اخیر تعداد تولد نوزادان نارس کاهش قابل‌توجهی نداشته‌است. علت این وضعیت را می‌توان درمان‌های ناباروری گسترده در سطح دنیا دانست که خانم‌ها در سنین بالاتری باردار می‌شوند، احتمال بارداری چندقلویی به‌دنبال روش IVF افزایش پیدا کرده که در نتیجه احتمال شیوع تولد نوزادان نارس را بیشتر می‌کند.

زایمان زودرس باید در بیمارستان‌های مجهز به مراقبت‌های ویژه نوزادان انجام شود

جدی‌ترین آسیب‌هایی که نوزاد نارس را تهدید می‌کند، عدم‌‌تکامل کلیه‌ها، سیستم گوارشی و به‌خصوص سیستم قلبی تنفسی است. گاهی بلافاصله پس از زایمان وضعیت نامطلوب نوزاد مشخص می‌شود که نیاز به درمان‌های کمکی در اتاق زایمان و انتقال سریع به بخش مراقبت‌های ویژه است اما در بعضی موارد ممکن است حال عمومی نوزاد طی یک تا دو ساعت اول پس از تولد مساعد باشد اما به‌تدریج طی 24 ساعت دچار اختلالات تنفسی، مشکل در نفس‌کشیدن و افت اکسیژن خون می‌شود که در این شرایط نیز باید فوری در بخش مراقبت‌های نوزادان بستری شود.

برای این نوزادان ممکن است تزریق دارو به داخل ریه یا گذاشتن لوله در مجاری تنفسی لازم باشد تا به‌کمک دستگاه تنفس مصنوعی وضعیت بهتری پیدا کند. در این شرایط امکان دارد که نیاز به تزریق سرم و آنتی‌بیوتیک نیز باشد تا نوزاد به وضعیت مطلوب برسد و توانایی تنفس طبیعی را پیدا کند.

اگر خانمی علائم زایمان پیش از هفته 37 بارداری را دارد باید ترجیحا در مرکز درمانی سطح 3 که حتما بخش مراقبت‌های ویژه برای نوزادان دارد بستری شود تا در صورت نیاز بلافاصله این خدمات برای نوزاد فراهم باشد.

در کشور ما از حدود هفته 28 بارداری و در بعضی مراکز از هفته 26 بارداری امکان رسیدگی و مراقبت از نوزادان نارس وجود دارد که هرچه به هفته 37 نزدیک‌تر باشد، امکان بهبود و وضعیت سلامت نوزاد مطلوب‌تر خواهدبود.

نوزادان نارس نیاز به مراقبت‌های جدی‌تر و کنترل منظم دارند

اصولا هرچه نوزاد کم‌وزن‌تر و کم‌سن‌تر باشد، نیاز به مراقبت‌های بیشتری دارد. زمانی که به هر دلیلی نمی‌توان مانع از زایمان زودرس شد، تلاش می‌شود امکانات احیای نوزاد در اتاق زایمان فراهم باشد و از متخصص اطفال خواسته می‌شود حتما در این زمان در کنار تیم زایمان باشد تا نوزاد بلافاصله پس از تولد گرم نگه‌ داشته و تحویل متخصص اطفال می‌شود. سپس مراقبت‌ها تحت‌نظر تیم متخصص اطفال و فوق‌تخصص رشته‌های مختلف نوزادان است.

گاهی ممکن است نوزاد مدت طولانی‌ در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شود و نیاز به اقدامات رسیدگی و درمان خاص باشد تا نوزاد با حال عمومی مساعد ترخیص شود.

این نوزادان حتی پس از ترخیص از بیمارستان نیز نیاز به مراقبت‌های بیشتری خواهندداشت. هرچقدر مادر بتواند تحت‌نظر پزشک از شیر خود برای تغذیه نوزاد استفاده کند، به حفظ سلامت نوزاد کمک می‌شود و بسیار بهتر از شیرخشک است.

در چنین شرایطی توصیه می‌شود مادر شیر خود را به‌طور مکرر بدوشد و در فریزر نگهداری کند تا نوزاد بتوانداز این منبع ارزشمند و غنی ریزمغذی‌ها و آنتی‌بادی‌های مقوی سیستم ایمنی بهره‌‌مند شود. پس از ترخیص نیز ترجیح بر این است که مادر شیردهی نوزاد را ادامه دهد و فقط در صورت صلاحدید متخصص اطفال از شیر خشک به‌عنوان تغذیه کمکی استفاده کند.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، باید به‌خاطر داشت که نوزادانی که زودتر از موقع طبیعی متولد می‌شوند در معرض بیشتر ابتلا به بیماری‌ها قرار دارند و نیاز به مراقبت‌های جدی‌‌تر و بررسی‌های دوره‌ای توسط متخصص اطفال خواهد بود./