آسیب هایی که استرس بر اندام های بدن وارد می کند

نمی‌توان انکار کرد که استرس به میزان کم، مفید و ضروری است، اما خیلی اوقات کنترل آن از دست خارج می‌شود. استرس می‌تواند مانند یک قاتل خاموش، بر روی اعضای مختلف بدن تاثیر بگذارد و جان شما را به خطر بیندازد.

تا به حال شده یکی از دوستان یا آشنایان را بعد از مدت‌ها ببینید و در دل خود بگویید که چقدر «شکسته» شده است؟ شاید هم برای خودتان پیش آمده باشد که پس از یک دوران سخت و پراسترس جلوی آینه رفته و متوجه تغییراتی در حالت چهره‌تان شده باشید. «شکستگی چهره» میان عوام به حالتی گفته می‌شود که بدن در آن بر اثر فشار روانی شدید یا استرس مداوم دچار فرسودگی و آسیب‌دیدگی می‌شود. استرس می‌تواند مانند یک قاتل خاموش، بر روی اعضای مختلف بدن تاثیر بگذارد و جان شما را به خطر بیندازد. تعداد افرادی که به دنبال اضطراب دچار تشدید تنگی عروق و سکته‌های قلبی-مغزی، ریزش مو، پیری زودرس پوست، مشکلات گوارشی و... شده‌اند، کم نیست.

به گزارش «بهپو»، نمی‌توان انکار کرد که استرس به میزان کم، مفید و ضروری است، اما خیلی اوقات کنترل آن از دست خارج می‌شود. در ادامه با خواندن این مطلب متوجه می‌شوید هنگام تنش‌های روانی، ارگان‌های مختلف بدن دستخوش چه تغییراتی می‌شوند؟

1- پوست، مو و زیبایی

استرس از عمر پوست می‌کاهد و آن را پیرتر از سن واقعی نشان می‌دهد. حالت‌هایی مثل اخم کردن و فشردن چشم‌ها هنگام استرس نیز می‌تواند باعث پیدایش یا تشدید چین و چروک‌های پوستی شود. استرس همچنین بر فعالیت غدد سباسه پوست تاثیر می‌گذارد. این غدد با ترشح چربی، سلامت و شادابی پوست را حفظ می‌کنند، اما اگر ترشح آنها کمتر یا بیشتر از حد معمول باشد، فرد دچار خشکی یا جوش‌های پوستی می‌شود. استرس با ریزش مو نیز می‌تواند ارتباط مستقیم داشته باشد و موها را از چرخه رویش وارد چرخه ریزش کند. در این موارد معمولا ریزش مو مدتی بعد از بروز استرس به صورت منتشر در تمام سر اتفاق می‌افتد. البته این نوع ریزش موقت است و بعد از رفع استرس قطع می‌شود. موها نیز دوباره بعد از چند ماه رشد پیدا می‌کنند.

2- هورمون‌ها

استرس بر ترشح هورمون‌های مختلف بدن تاثیر می‌گذارد. یکی از این هورمون‌ها، کورتیزول است که در بازار دارویی به صورت مصنوعی تحت عنوان «پردنیزولون» یا «کورتون» عرضه می‌شود. این هورمون قندخون، فشارخون و ضربان قلب را بالا می‌برد. همچنین باعث افزایش موهای زائد و اختلال در خواب می‌شود. البته بالا رفتن کورتیزول بخشی از مکانیسم دفاعی بدن است. بدن در شرایط استرس‌زا با بالا بردن این هورمون و ظرفیت کار قلب و ریه و قندخون به شما کمک می‌کند از این شرایط بیرون بیایید و جان خود را نجات دهید. بنابراین استرس در زمان لازم می‌تواند مفید باشد، اما اگر فرد به طور مداوم در استرس قرار بگیرد دچار آسیب می‌شود؛ مثل اتومبیلی که یک‌سره و تخته گاز از تپه بالا برود.

بیشتر بخوانید: آیا باید نگران نوسانات خلقی ام باشم؟

3- قلب و عروق

استرس با تحریک دستگاه عصبی سمپاتیک باعث بالا رفتن ضربان قلب و فشارخون می‌شود. این وضعیت برای افراد مبتلا به فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی می‌تواند خطرناک باشد؛ حتی اگر فرد تحت درمان با داروهای فشارخون قرار گرفته باشد. خیلی اوقات سکته به واسطه استرس‌های روانی شدید اتفاق می‌افتد. درواقع، اگر عروق کرونر از قبل دچار گرفتگی و تنگی باشند با بالا رفتن ضربان و فشارخون، توانایی خونرسانی را از دست می‌دهند و فرد دچار سکته قلبی حاد می‌شود. استرس در بعضی از افراد ممکن است فشارخون کاذب یا فشارخون «روپوش سفید» نیز ایجاد کند. این نوع فشارخون معمولا در مواجهه با کادر پزشکی ایجاد می‌شود. در این شرایط، فشارخون فرد در منزل طبیعی است، اما در مطب و مقابل پزشک افزایش می‌یابد. مطالعات نشان داده‌اند این گروه از افراد در آینده در معرض خطر بیماری‌های قلبی- عروقی قرار می‌گیرند. استرس در بعضی افراد به صورت درد قلبی نیز تظاهر پیدا می‌کند. این افراد معمولا از داروهای قلبی جواب نمی‌گیرند، اما با مصرف داروهای ضداضطراب بهبود می‌یابند.

4- مغز و حافظه

استرس باعث افزایش یا کاهش ترشح بعضی از هورمون‌ها در مغز و بدن می‌شود. این تغییرات در مواقع لازم می‌تواند مفید باشد. برای مثال در جلسات امتحان، استرس با کاهش ترشح ملاتونین (هورمون آرام‌بخش) از خواب‌آلودگی جلوگیری می‌کند. همچنین با افزایش هورمون کورتیزول، قندخون را افزایش می‌دهد تا مغز به اندازه کافی قند بسوزاند و کارکرد مطلوبی داشته باشد، اما اگر استرس بیش از حد یا مداوم باشد، دسترسی به اطلاعات و گروه‌بندی آنها در مغز دچار مشکل می‌شود. به همین دلیل است که بعضی افراد در جلسه امتحان ناگهان تمام مطالب خوانده‌شده را فراموش می‌کنند. استرس همچنین می‌تواند باعث تشدید سردردهای میگرنی شود. خیلی اوقات پزشکان برای پیشگیری از حملات میگرن از داروهای ضداضطراب مثل «نورتریپتیلین» یا «آمی‌تریپتیلین» و داروهای ضدافسردگی استفاده می‌کنند. علاوه بر این، استرس خطر سکته مغزی را در افراد با فشارخون بالا، افزایش می‌دهد.

5- دستگاه ایمنی

استرس در مواقع لازم سیستم ایمنی را فعال می‌کند و در حالت آماده‌باش نگه می‌دارد، اما وقتی به صورت مزمن ایجاد می‌شود، قدرت ایمنی بدن را مختل می‌کند. ضعف سیستم ایمنی خود را با بیماری‌های مختلفی نشان می‌دهد و فرد را در برابر انواع عوامل عفونی آسیب‌پذیر می‌کند. برای مثال خیلی اوقات افراد در استرس‌های شدید دچار تبخال می‌شوند. عامل تبخال نوعی ویروس است که در سیستم عصبی بدن بسیاری از افراد به صورت نهفته وجود دارد. سیستم ایمنی در حالت عادی این ویروس را سرکوب می‌کند و اجازه فعالیت به آن نمی‌دهد، اما وقتی دچار ضعف می‌شود، ویروس فعال می‌شود و فرد تبخال می‌زند. این موضوع درمورد سایر عوامل ویروسی، باکتریایی و قارچی نیز صدق می‌کند. به طور کلی، افرادی که در استرس مزمن هستند بیشتر دچار انواع عفونت مثل سرماخوردگی، عفونت ادراری، ریوی و... می‌شوند. علاوه بر این، بسیاری از بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس و ام‌اس وابسته به استرس هستند و بر اثر آن تشدید می‌شوند.

بیشتر بخوانید: قدرت بی نظیر عطر گلها در بهبود سلامت جسم و روح

بیشتر بخوانید: 9 حرکت ورزشی برای مقابله با استرس - راهنمای تصویری

6- دستگاه گوارش

استرس نه‌تنها بسیاری از بیماری‌های گوارشی را تشدید می‌کند، بلکه می‌تواند عامل بعضی از این بیماری‌ها باشد. افراد در شرایط استرس‌زا معمولا دچار اختلال در هضم و جذب مواد غذایی می‌شوند. استرس حرکت روده را کند می‌کند و می‌تواند باعث یبوست یا اسهال شود. همچنین ترشح اسید معده را بالا می‌برد و باعث درد و گاهی زخم گوارشی می‌شود. استرس مزمن می‌تواند خود را به صورت بیماری گوارشی مثل نشانگان روده تحریک‌پذیر نیز نشان دهد. درواقع، عامل اصلی این بیماری، استرس است. در این نشانگان فرد دچار یبوست یا اسهال بی‌دلیل و درد طول‌کشنده شکم (بیش از 3 ماه) می‌شود. کولونوسکوپی و آزمایش‌ها نیز مشکلی نشان نمی‌دهند. درمان این افراد معمولا با داروهای ضداضطراب انجام می‌شود. یکی دیگر از آثار استرس بر دستگاه گوارش، اختلال در کارکرد کبد و کیسه صفراست. استرس می‌تواند باعث کاهش ترشح صفرا و اختلال در هضم چربی‌ها شود.

7- سیستم اسکلتی- عضلانی

استرس در بروز و تشدید دردهای عضلانی-اسکلتی پراکنده نقش پررنگی دارد. فیبرومیالژیا یکی از بیماری‌هایی است که کاملا به استرس و اضطراب وابسته است و باعث دردهای پراکنده در نقاط مختلف بدن مثل زانو، کمر، گردن و... می‌شود. در معاینه افراد مبتلا به این بیماری هیچ عامل بیماری‌زایی یافت نمی‌شود. این افراد معمولا دچار اختلال خواب هستند و همیشه احساس خستگی می‌کنند. درمان آنها نیز با کمک داروهای ضداضطراب مثل «دولوکستین» انجام می‌شود.

8- غدد درون‌ریز

استرس شدید و مزمن، ترشح غدد درون‌ریز را مختل می‌کند. این مساله می‌تواند باعث قطع یا بی‌نظمی عادت ماهانه و تغییر در میزان خونریزی عادت ماهانه شود. همچنین می‌تواند ترشح شیر مادر را کاهش دهد. استرس بر ترشحات لوزالمعده نیز تاثیر می‌گذارد و قندخون را به‌خصوص در بیماران دیابتی بالا می‌برد و از کنترل خارج می‌کند. یکی از عوامل خطر «گریوز» یا پرکاری تیروئید هم استرس است. علاوه براین، استرس می‌تواند باعث افزایش تعریق در نقاط مختلف بدن مثل کف دست شود. این نوع تعریق معمولا با مصرف داروهای ضداضطراب کاهش پیدا می‌کند.

9- جریان خون

جریان خون در شرایط استرس‌زا از ارگان‌هایی مثل کبد، معده، روده و کلیه‌ها به سمت اندام‌هایی مثل قلب و ریه افزایش پیدا می‌کند. برای مثال اگر استرس به واسطه حمله یک حیوان وحشی ایجاد شده باشد، بدن برای محافظت از فرد، عروق را منقبض و جریان خون را از سایر ارگان‌ها به سمت قلب و ریه هدایت می‌کند تا کارکرد آنها را افزایش دهد. این وضعیت به فرار فرد کمک می‌کند، اما اگر به صورت مزمن باشد، به ارگان‌های بدن آسیب می‌رساند.

10- کلیه‌ها

استرس باعث افزایش ترشح هورمون‌های بالابرنده فشارخون از کلیه‌ها می‌شود. همچنین سیستم دفع ادراری را سرکوب می‌کند و باعث تنگی عروق کلیه می‌شود. در این شرایط، جریان ورودی خون به کلیه و عملکرد کلیه در تصفیه خون کاهش می‌یابد. بعضی افراد نیز به دنبال استرس دچار گرفتگی و انقباض مثانه می‌شوند. درنتیجه طی فواصل کوتاه نیاز به دفع ادرار پیدا می‌کنند.

اگر از دوا و درمان جواب نمی‌گیرید...

بیماری‌ها را می‌توان به دو گروه فیزیکی (سوماتیک) و فیزیکی-روانی (سایکوسوماتیک یا روان‌تنی) تقسیم کرد. بیماری‌های فیزیکی با روش‌های مختلف مثل آزمایش خون، سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و... قابل‌مشاهده و اندازه‌گیری هستند؛ مثل فشارخون، قندخون، تومورها، کیست‌ها و... . اما بیماری‌های سایکوسوماتیک به مسائل روانی وابسته هستند و نمی‌توان آنها را با روش خاصی اندازه‌گیری یا مشاهده کرد. خیلی اوقات پیش می‌آید که افراد دچار علائم بیماری فیزیکی می‌شوند، اما آزمایش‌هایشان بیماری خاصی را نشان نمی‌دهد. در این شرایط فرد از درمان‌های معمول نیز جواب نمی‌گیرد. این افراد را باید از لحاظ مشکلات روانی، افسردگی و سطح استرس و اضطراب مورد بررسی قرار داد، شاید علائم فیزیکی آنها ریشه در مسائل روانی داشته باشد.

بیشتر بخوانید: 18 روش برای رسیدن به آرامش در 5 دقیقه!

6 راه ساده برای مقابله با استرس

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، حال که از تاثیر استرس در بروز بیماری‌های مختلف آگاه شدید، وقت آن رسیده چند تغییر ساده در شیوه زندگی خود ایجاد کنید. برای شروع، توصیه‌های زیر را به خاطر بسپارید:

1- ورزش کنید. فعالیت‌هایی مانند یوگا و پیاده‌روی در هوای آزاد می‌توانند نقش بسزایی در کاهش استرس داشته باشند. حتی اگر شده روزی 30 دقیقه را به ورزش اختصاص دهید.

2- بیش از حد کار نکنید. شما کار می‌کنید که آسان‌تر و با لذت بیشتری زندگی کنید. پس تمام زندگی خود را تبدیل به کار نکنید. در محل کار نیز حتما اوقاتی را به استراحت، کشش عضلات و هواخوری اختصاص دهید.

3- در فهرست دوستان و اطرافیان خود تجدیدنظر کرده و از افراد منفی‌باف و بدبین دوری کنید. دیدارهای دوستانه و خانوادگی خود را افزایش دهید.

4- به تغذیه خود اهمیت بدهید. مصرف آب، سبزیجات و میوه‌ها را بیشتر کنید و عادت‌های بد مانند مصرف دخانیات، الکل و فست‌فود را کنار بگذارید.

بیشتر بخوانید: غذای ضداسترس هم داریم؟

5- ارتباط خود را با خدا بیشتر کنید و روزانه حداقل 5 دقیقه تمرین تمرکز و آرام‌سازی داشته باشید.

6- به آینده امیدوار باشید و آرامش‌تان را حفظ کنید. برای این منظور می‌توانید از کتاب‌های انگیزشی و روان‌شناسی کمک بگیرید. اگر از این راهکارها جواب نگرفتید حتما با مشاور روان‌شناس مشورت کنید./