بایدها و نبایدهای تغذیه در بیماری های التهاب روده

بیماری التهاب روده به التهابات مزمن همه یا بخشی از دستگاه گوارش می گویند. این بیماری عمدتا به صورت بیماری کرون و کولیت اولسراتیو ظاهر می شود. هر دو این بیماری ها با اسهال شدید، درد، خستگی و کاهش وزن همراهند. خوشبختانه درمان‌های دارویی کنار اصلاح شیوه زندگی یا اصلاح برنامه غذایی می‌توانند نقش موثری در درمان این بیماری‌ها ایفا کنند.

در تقویم سلامت جهانی، 19 می -30 اردیبهشت- به عنوان روز جهانی «بیماری‌های التهابی مزمن روده» نامگذاری شده‌است. کرون و کولیت روده دو بیماری در این گروه هستند که با التهاب بخشی از دستگاه گوارش همراه هستند و واکنش شدید سیستم ایمنی را در پی دارد. درحال حاضر داروهای قطعی برای این مشکل وجود ندارد و داروها در بیشتر مواقع به کنترل وضعیت بیماری و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک می‌کند.

به گزارش «بهپو»، تخمین‌ها نشان می‌دهد نزدیک به 40 هزار نفر در کشور به درجاتی از بیماری‌های التهاب روده مبتلا هستند اما خوشبختانه درمان‌های دارویی کنار اصلاح شیوه زندگی یا اصلاح برنامه غذایی می‌توانند نقش موثری در درمان این بیماری‌ها ایفا کنند. در موارد ابتلا به بیماری‌های التهابی روده، دیواره روده بزرگ یا روده باریک بیمار دچار التهاب می‌شود. بیماری‌هایی مانند کرون، کولیت یا نشانگان روده تحریک‌پذیر در گروه بیماری‌های التهابی روده جامی‌گیرند.

آنچه به‌عنوان شعار سال 2020 میلادی در این روز انتخاب شد، «اهمیت ورزش» است. البته به‌دلیل شیوع کرونا و لزوم قرنطینه، توصیه می‌شود تمرینات ورزشی مناسب در منزل به‌طور منظم انجام شود.

بیشتر بخوانید: 7 باور غلط درباره دستگاه گوارش

«بیماری‌های التهابی روده» چیست؟

بیماری التهابی روده «IBD» به التهابات مزمن همه یا بخشی از دستگاه گوارش می گویند. این بیماری عمدتا به صورت بیماری کرون و کولیت اولسراتیو ظاهر می شود. هر دو این بیماری ها با اسهال شدید، درد، خستگی و کاهش وزن همراهند. IBD می تواند فرد را از انجام فعالیت های روزانه ناتوان کرده و گاهی تهدید کننده زندگی او باشد.

کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است که منجر به التهابات طولانی مدت و ظهور زخم هایی روی جدار داخلی روده بزرگ –کولن- و مقعد می شود.

بیماری کرون هم یک بیماری التهابی روده است که منجر به التهابات جدار داخلی دستگاه گوارش می شود. در بیماری کرون، التهابات در بافت های درگیر، عمیقا انتشار می یابند. التهاب بخش های مختلفی از دستگاه گوارش، مثل روده بزرگ، کوچک و یا هردو را تحت تاثیر قرار می دهد. کولیت کلاژنی و کولیت لنفوسیتیک نیز از جمله بیماری های التهابی روده هستند، اما معمولا جدا از دسته بندی های کلاسیک بیماری التهابی روده درنظر گرفته می شوند.

این بیماری‌ها با دوره‌های عود التهاب همراه است و مدت و دفعات بروز آن در بیماران، مختلف است.

بیشتر بخوانید: 10 اشتباه رایج که کولیت اولسراتیو را بدتر می کند

اگر بیماری التهابی روده دارید...

● مصرف گروهی از قندها را کاهش دهید. نتایج تحقیقات نشان داده است اگر بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده مصرف انواع قندها مانند فروکتوز، لاکتوز و گالاکتولیگوساخاریدها را در برنامه غذایی‌شان محدود کنند، تا حد زیادی به کاهش علایم ناشی از بیماری‌های التهابی روده کمک رسانده‌اند. البته بهتر است بدانید کاهش این قندها فقط علایم بیماری را تخفیف ‌می‌دهد و کمکی به درمان این بیماری نمی‌کند. قندهایی که نام بردیم، حتی در مواد غذایی مانند سیر، پیازچه، گندم، عدس، نخودفرنگی و نخود زرد هم وجود دارند.

● رژیم نیمه‌گیاهخواری داشته باشید. محققان ژاپنی با بررسی گروهی از بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده که در بیمارستان بستری بودند، متوجه شدند داشتن رژیم نیمه‌گیاهخواری می‌تواند علایم بیماری را در آنها کاهش دهد. رژیم نیمه‌گیاهخواری، رژیمی است که در آن تخم‌مرغ، ماست، چای سبز، برنج قهوه‌ای و حبوبات در حد محدود و تعریف‌شده‌ای کنار میوه‌ها و سبزی‌ها جامی‌گیرند. در این نوع رژیم غذایی، گوشت قرمز می‌تواند یک بار در هر 2 هفته و گوشت ماهی هم 1 بار در هر هفته مصرف شود. بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده که از این رژیم پیروی می‌کنند، کمتر در معرض علایم شدید بیماری قرار می‌گیرند.

● بهتر است افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده، هم چربی‌های مفیدی مانند روغن زیتون را در رژیم غذایی‌شان جابدهند و هم حجم مصرف چربی‌های اشباع مانند گوشت‌های پرچرب یا لبنیات پرچرب را در برنامه غذایی‌شان کم کنند. به این ترتیب، می‌توانند تا حد قابل‌قبولی کنترل مناسبی روی بیماری خود داشته باشند.

● در موارد بسیاری به بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده توصیه می‌شود به ‌جای گوشت قرمز، منابع کم‌چرب‌تری از پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت ماکیان، گوشت پرندگان، تخم‌مرغ، پنیر و ماست کم‌چرب را در رژیم غذایی‌شان قرار دهند.

● تمام افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده باید برای کاهش التهاب روده‌ها، حجم غذای مصرفی روزانه خود را کاهش دهند و تعداد وعده‌ها را بیشتر کنند، مثلا بهتر است این افراد به‌جای 3 وعده غذایی اصلی سنگین، 5 تا 6 وعده غذای سبک‌تر مصرف کنند.

بیشتر بخوانید: اصلاح باور های غلط درباره سندرم روده تحریک پذیر

اگر نشانگان روده تحریک‌پذیر دارید...

● از مصرف غذاهای نفاخ تا حد ممکن پرهیز کنید. انواع غذاهای نفاخ مانند نوشیدنی‌های گازدار، نوشیدنی‌های حاوی کافئین، میوه‌ها و سبزی‌های خام و حبوبات می‌توانند باعث تحریک روده‌ها و تشدید علایم نشانگان روده تحریک‌پذیر شوند. به همین دلیل هم معمولا به بیماران مبتلا به نشانگان روده تحریک‌پذیر توصیه می‌شود میوه‌ها و سبزی‌ها را قبل از مصرف کمی بخارپز کنند. ضمن اینکه این بیماران باید برای پیشگیری از تحریک روده‌ها تا جایی که می‌توانند از مصرف سبزی‌های بسیار نفاخی مانند سبزی‌های خانواده کلم دوری کنند.

● نتایج برخی تحقیقات نشان می‌دهد گروهی از بیماران مبتلا به نشانگان روده تحریک‌پذیر با قطع مصرف فراورده‌های حاوی گلوتن از شر عوارضی مانند اسهال خلاص می‌شوند. این مساله تنها برای مبتلایان به بیماری سلیاک مطرح نیست و تقریبا بیشتر افرادی که بیماری‌های التهابی روده و اسهال ناشی از آن دارند، از طریق گنجاندن فراورده‌های بدون گلوتن در برنامه غذایی‌شان با بهبود علایم اسهال مواجه می‌شوند.

● همان‌طور که گفته شد، اسهال یکی از علایم ابتلا به بیماری‌های التهابی روده، مخصوصا نشانگان روده تحریک‌پذیر است بنابراین مصرف فیبر فراوان برای این بیماران چندان توصیه نمی‌شود.

● داشتن شیوه زندگی سالم به‌شدت در بهبود علایم بیماری‌های التهابی در بدن موثر است بنابراین به افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک‌پذیر یا هر نوع بیماری التهابی دیگری توصیه می‌شود برای تخفیف علایم خود حتما فعالیت فیزیکی روزانه و خواب کافی داشته باشند. علاوه بر این، بهتر است بیمارانی که سیگار می‌کشند بدانند استعمال سیگار شدیدا التهاب روده‌ها را بدتر می‌کند بنابراین باید هرچه سریع‌تر دور مصرف سیگار هم خط بکشند.

● از آنجایی که بیماری‌های التهابی روده و نشانگان روده تحریک‌پذیر در مواردی با اسهال شدید همراه هستند، بیماران مبتلا به‌هیچ‌وجه نباید از مصرف آب کافی در طول روز غافل شوند.

بیشتر بخوانید: محرک هایی که باعث بدتر شدن سندرم روده تحریک پذیر می شوند

اگر بیماری کرون دارید...

● تمام بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده، مخصوصا آنهایی که درگیر بیماری کرون هستند، باید مصرف غذاهای چرب و سرخ‌کرده را به کمترین میزان خود در رژیم غذایی‌شان برسانند. حتی اگر این بیماران بتوانند مصرف خوراکی‌های چرب و سرخ‌شده را فراموش کنند، گام بزرگی در جهت بهبود بیماری‌شان برداشته‌اند.

● یکی از مواردی که می‌تواند باعث تشدید التهاب روده‌ها و بدتر شدن شرایط بیمارانی مانند مبتلایان به بیماری کرون شود، عادت به مصرف مداوم محصولات حاوی کافئین فراوان مانند قهوه، چای یا شکلات است. این بیماران باید خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین را در محدودترین حالت خود مصرف کنند.

● بیماران مبتلا به بیماری کرون هم بهتر است مانند مبتلایان به نشانگان روده تحریک‌پذیر، میوه‌ها و سبزی‌ها را به‌صورت بخارپز مصرف کنند تا هضم آنها در دستگاه گوارش‌شان ساده‌تر شود و این گروه از خوراکی‌های مفید باعث آزار روده‌های آنها نشود.

● به تمام بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده، مخصوصا مبتلایان به کرون، توصیه می‌شود تا حد ممکن دور غذاهای پرادویه، خصوصا غذاهایی که حجم بالایی از ادویه‌های تند در آنها وجود دارد، خط بکشند.

● اگر مبتلا به بیماری کرون به‌عنوان بیماری التهابی هستید، بهتر است مصرف اسیدهای چرب امگا3 را فراموش نکنید. نتایج تحقیقات ثابت کرده‌اند اسیدهای چرب امگا3، نقش موثری در کاهش انواع التهاب‌های بدن، مخصوصا التهاب‌های روده‌ای ایفا می‌کنند. ● ماهی‌های چرب مانند سالمون، بذر کتان و روغن زیتون، مقادیر مطلوبی از امگا3 را در خود جا داده‌اند. ضمن اینکه افراد مبتلا به بیماری کرون یا سایر بیماری‌های التهابی روده می‌توانند مصرف مکمل‌های حاوی امگا3 را هم با نظر پزشک معالج در رژیم غذایی‌شان داشته باشند.

● نتایج تحقیقات نشان داده‌ مصرف فراورده‌های غنی‌شده با پروبیوتیک می‌تواند به بهبود شرایط بیماران مبتلا به کرون و سایر بیماری‌های التهابی روده کمک کند. پروبیوتیک‌ها همان باکتری‌های خوبی هستند که به‌طور طبیعی در روده‌ها وجود دارند. زمانی که ما حجم آنها را با مصرف فراورده‌های حاوی پروبیوتیک یا مکمل‌های حاوی پروبیوتیک در بدن بالا می‌بریم، باعث بهبود شرایط روده‌ها می‌شویم.

بیشتر بخوانید: رژیم غذایی بیماری کرون

ورزش منظم فراموش نشود!

به گزارش «بهپو» و به نقل از «مایوکلینیک»، انجام تمرینات ورزشی امروزه کاملا به‌عنوان یک اصل در حفظ سلامت و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌‌ها شناخته شده‌است. بیماری‌های التهابی مزمن روده نیز مستثنا نیستند. گرچه ممکن است گنجاندن ورزش در برنامه زندگی ابتدا با التهاب خفیف موقت و تشدید علایم گوارشی همراه باشد، فعالیت ورزشی منظم و کاملا مناسب با وضعیت فرد و بیمار برای وی بسیار مفید خواهدبود.

نتایج یک مطالعه در این زمینه روی 200 هزار خانم طی 30 سال نشان می‌دهد خانم‌هایی که به‌طور منظم -3 بار پیاده‌روی با سرعت متوسط- در برنامه خود داشته‌اند، در مقایسه با دیگران کاهش قابل‌توجه پیشرفت بیماری کرون -44درصد- را تجربه کرده‌اند./