چه عواملی باعث ناشنوا شدن کودک می شود؟

کم‌ شنوایی یا ناشنوایی مادرزادی یکی از شایع ‌ترین نقایص بدو تولد است و نقص ژنتیک مهم ترین علت آن. بسیاری از کودکانی که اختلالات شنوایی دارند از پدر و مادر سالم متولد می شوند. جهش ‌های ژنتیک تنها علت ایجاد ناشنوایی در نوزادان نیست و باید علل دیگر نظیر مشکلات پزشکی مادر و جنین، عوامل محیطی، آسیب ‌های فیزیکی و داروها را نیز مورد توجه قرار داد.

بسیاری از کودکانی که اختلالات شنوایی دارند از پدر و مادر سالم متولد می شوند. همین موضوع باعث نگرانی والدین به ویژه کسانی است که تصمیم دارند صاحب فرزند شوند یا خانم ‌هایی که باردار هستند و نسبت به سلامت فرزندشان و مصون ماندن او از اختلالات بینایی، شنوایی، راه رفتن، تکلم و... نگرانند. در این میان شاید یکی از مهم‌ ترین پرسش‌ها آن است که چرا برخی نوزادان با اختلالات شنوایی به دنیا می‌ آیند؟

به گزارش «بهپو»، کم‌ شنوایی یا ناشنوایی مادرزادی یکی از شایع ‌ترین نقایص بدو تولد است که در حدود سه تا پنج نوزاد در هر هزار تولد زنده را مبتلا می ‌کند. نقایص ژنتیک، سهم مهمی در ابتلا به ناشنوایی مادرزادی دارند و به نظر می‌ رسد مسئول تقریبا 60 درصد ناشنوایی‌ های دوران نوزادی باشند. البته باید توجه داشت جهش ‌های ژنتیک فقط در دوران نوزادی یا کودکی مسئول بروز کم‌ شنوایی نیستند، بلکه در تمامی سنین از جمله سالمندی می ‌توانند موجب ابتلای فرد به کم ‌شنوایی شوند.

البته جهش ‌های ژنتیک تنها علت ایجاد ناشنوایی در نوزادان نیست و باید علل دیگر نظیر مشکلات پزشکی مادر و جنین، عوامل محیطی، آسیب ‌های فیزیکی و داروها را نیز مورد توجه قرار داد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انوع کاهش شنوایی، از پیرگوشی تا سکته گوش

علایم کم‌ شنوایی در نوزادان

علایم کم‌ شنوایی در نوزادان و کودکان بسته به درجه آسیب، متفاوت است؛ اما اغلب به صورت پاسخ ندادن به صدای شما یا بی ‌توجهی به صدای محیط است. کودک از خودش صداهایی در می آورد که کم کم خاموش و متوقف می شوند.

نقص توانایی ابتدایی نوزاد در دریافت صداهای گفتاری منجر به عدم رشد خودبه خود گفتار و زبان در او خواهد شد. در کم ‌شنوایی ‌های عمیق دوطرفه، امکان شنیدن هیچ صدایی وجود نخواهد داشت و یادگیری کودک بشدت تحت تاثیر قرار می‌ گیرد. مشکل در شنیدن موجب عدم رشد مهارت‌ های زبانی می‌ شود و کودک قادر به صداسازی و تکلم نخواهد بود.

در صورت عدم درمان، کم ‌شنوایی نوزادی معمولا موجب عوارض ماندگاری چون ضعف مهارت ‌های گوش دادن و صحبت کردن، مشکلات یادگیری و سوادآموزی، ضعف عملکرد تحصیلی و از دست دادن فرصت ‌های شغلی می ‌شود.

عفونت ‌های دوران بارداری و ناشنوایی نوزاد

ابتلای مادر به برخی عفونت‌ های دوران بارداری نظیر توکسوپلاسموز، سرخک، ویروس سیتومگال و... از جمله علل مهم ابتلا به ناشنوایی در بدو تولد هستند. مسمومیت بارداری –پره اکلامپسی- و دیابت هم نقش مهمی در بروز اختلالات شنوایی نوزاد دارند.

در حدود 20 تا 30 درصد کم‌ شنوایی ‌های کودکی ناشی از عفونت سایتومگالوویروس «CMV» است که از طریق مادر به جنین منتقل می‌ شود. 90 درصد نوزادان مبتلا به عفونت CMV هیچ نشانه‌ ای در بدو تولد ندارند. در واقع، تلفیق غربالگری عفونتCMV با غربالگری کم‌ شنوایی در نوزادان موجب بهبود توانایی شناسایی و پیش‌بینی کم ‌شنوایی در کودکان می ‌شود.

در مواردی نیز بروز ناهنجاری ‌های شنوایی در نوزاد ناشی از داروهای مصرف شده توسط مادر در دوران بارداری، زایمان طولانی، هایپوکسی -کمبود اکسیژن- نوزاد و ابتلا به بیماری ‌های پس از تولد از جمله زردی درمان نشده، ابتلا به عفونت ‌ها در نوزاد و عوارض مصرف برخی داروها در او است. خطر از دست دادن شنوایی در نوزادان زودرس هم بالاست.

ابتلای کودک به برخی بیماری ها هم می تواند شنوایی او را تحت تاثیر قرار دهد که از جمله اینها می توان مننژیت، انسفالیت، سرخک، آبله مرغان و آنفولانزا را نام برد.

اوتیت مدیا –عفونت گوش میانی- در کودکان خردسال هم یکی دیگر از عوامل بروز اختلالات شنوایی است. علت شیوع این اتفاق در کودکان این است که لوله ای که گوش میانی را به بینی وصل می کند –لوله های اوستاچی- کامل شکل نگرفته اند. مایعات در پشت پرده گوش جمع می شوند و باعث عفونت می شوند. حتی اگر هیچ گونه درد یا عفونتی وجود نداشته باشد چنانچه این مایعات آنجا بمانند، حداقل برای مدت کوتاهی شنوایی را تحت تاثیر قرار می دهند. در موارد شدید و طولانی اوتیت مدیا می تواند منجر به کم شنوایی دایمی شود.

بیشتر بخوانید: بررسی علل مختلف کم شنوایی و ناشنوایی

تشخیص زودهنگام آسیب ‌های شنوایی

با بررسی سوابق خانوادگی، معاینات بالینی و انجام آزمایشات شنوایی توسط متخصص شنوایی می‌ توان وجود کم ‌شنوایی را در نوزاد اثبات کرد. خوشبختانه پیشرفت فناوری این امکان را فراهم کرده است که در کوتاه ‌ترین زمان ممکن (حداکثر تا یک ماهگی) وجود کم ‌شنوایی در نوزاد مورد بررسی دقیق قرار بگیرد و اقدامات درمانی بموقع به منظور پیشگیری از بروز عوارض نامطلوب کم ‌شنوایی انجام شود.

یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از بروز اختلالات شنوایی در نوزادان، جلوگیری از ازدواج‌ های فامیلی و واکسیناسیون مادران است. ولی درمان به موقع و قطعی زردی ‌های شدید و عفونت‌های اکتسابی در نوزادان یکی دیگر از مهم‌ ترین اقدامات در پیشگیری از اختلالات ناشنوایی محسوب می ‌شود.

درمان کم‌ شنوایی مادرزادی

خوشبختانه تشخیص کم‌ شنوایی در بدو تولد و مداخلات درمانی و توانبخشی به موقع می ‌تواند تا حدود زیادی از بروز ناشنوایی در کودک جلوگیری کند.

هر چند نا آگاهی والدین در مورد شیوع کم‌ شنوایی در نوزادان و انجام ندادن ارزیابی ‌های شنوایی در بدو تولد، موجب شناسایی دیر هنگام کم ‌شنوایی و از دست رفتن فرصت‌های طلایی می ‌شود، مداخله درمانی به موقع و دسترسی بهتر به آموزش و برقراری ارتباط می ‌تواند موجب توانمندسازی کودک کم شنوا و مشارکت فعال وی به اندازه دیگران در جامعه شود.

از تجویز سمعک تا کاشت حلزون شنوایی

در کم ‌شنوایی‌های حسی-عصبی مادرزادی، تجویز دوگوشی سمعک گام اول است. این کودکان بدون سمعک هیچ صدایی نمی ‌شنوند و یادگیری گفتار و زبان فقط به واسطه آموزش ‌های فشرده و خاص ممکن است. در صورت عدم ‌استفاده مناسب از سمعک، انجام جراحی کاشت حلزون مدنظر قرار خواهد گرفت.

اقدامات درمانی و توانبخشی برای کودکان کم شنوا، باید پیش از شش ماهگی آغاز شود. کاشت حلزون تنها شکل از مداخلات پزشکی است که می ‌تواند به واسطه تحریک الکتریکی عصب شنوایی مقداری از شنوایی را به فرد ناشنوای مطلق بازگرداند. امروزه بیش از 350‌هزار نفر در سراسر دنیا از کاشت حلزون به عنوان ابزاری مفید برای بازگردانی عملکرد شنوایی استفاده می‌ کنند. به نظر می ‌رسد در آینده شاهد پروتزهای بهتر و کوچک ‌تری باشیم. پیشرفت سریع فناوری موجب تغییرات زیادی در نسل بعدی کاشت حلزون شده و عملکرد کلی و فیزیکی آن را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

کاشت حلزون شنوایی در مواردی که سمعک مناسب نتواند کمکی به کودک کند درمان انتخابی محسوب می ‌شود که کودک با استفاده از این روش قادر به تکلم خواهد بود. هر چند کیفیت شنوایی کمتر از شنوایی طبیعی خواهد بود.

بارداری ایمن از خطر بروز اختلالات شنوایی نوزاد

اجرای برنامه ‌های مراقبتی سلامت مادر و کودک و انجام مشاوره‌ های ژنتیک پیش از بارداری می ‌تواند نقش مهمی در کاهش آمار ابتلا به ناشنوایی ایفا کند.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «وبمد» و «جام جم آنلاین»، تربیت مراقبان سلامت گوش و شنوایی به پیشگیری از بروز ناهنجاری ‌های ماندگار کمک می‌کند. توانمندسازی و نظارت بر استفاده از داروهای دارای عوارض گوشی، کاهش اصوات محیطی، اجرای برنامه‌ های غربالگری شنوایی نوزادان و افزایش آگاهی برای ارتقای مراقبت شنوایی از جمله موارد توصیه شده در این زمینه هستند./