همه چیز درباره آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی

خیلی از کسانی که داوطلب انجام آنژیوگرافی و آنژیوگرافی هستند، سوال‌ها و نگرانی‌هایی درباره انجام این روش‌های تهاجمی دارند که پاسخ به آنها به رفع نگرانی و کنار گذاشتن تردیدها برای انجام سریع‌تر و به موقع این اقدام‌ها کمک می‌کند.

«آنژیوگرافی» و «آنژیوپلاستی» از اقدام‌های تشخیصی و درمانی‌ای هستند که بیشتر ما درباره‌شان شنیده‌ایم چون این روزها عواملی مثل سیگار کشیدن، شیوع ابتلا به چربی و فشار و قندخون و... باعث شده بیماری‌های قلبی و تنگی رگ‌ها و سکته‌های قلبی، پیر و جوان نشناسد و جوان‌ترها را هم گرفتار کند.

به گزارش «بهپو»، خیلی از کسانی که داوطلب انجام آنژیوگرافی و آنژیوگرافی هستند، سوال‌ها و نگرانی‌هایی درباره انجام این روش‌های تهاجمی دارند که پاسخ به آنها به رفع نگرانی و کنار گذاشتن تردیدها برای انجام سریع‌تر و به موقع این اقدام‌ها کمک می‌کند.

آنژیوگرافی چیست و برای چه کسانی انجام می‌شود؟

آنژیوگرافی، استاندارد طلایی تشخیصی درگیری عروق کرونری است. روش‌های تشخیصی مختلف دیگری هم برای بررسی وضعیت عملکرد عروق کرونر و میزان خونرسانی داریم اما آنژیوگرافی یکی از روش‌های بررسی خیلی خوب و دقیق است. به دلیل اینکه آنژیوگرافی یک روش تهاجمی است و شرایط خاص خودش را دارد، قاعدتا افراد خاصی داوطلب انجام این کار هستند.

تصمیم‌گیری راجع به اینکه چه بیمارانی آنژیوگرافی شوند، براساس دستورالعمل‌های جهانی انجام می‌شود. با توجه به این دستورالعمل‌ها، پزشک به این نتیجه می‌رسد که در مورد این فرد خاص، احتمال وجود درگیری عروق کرونر چقدر است و آنژیوگرافی چقدر ضرورت دارد. تصمیم‌گیری براساس چند محور انجام می‌گیرد؛ یک نکته بسیار مهم، احتمال وجود گرفتگی عروق کرونر است؛ مثلا در یک آقای 65 ساله دیابتی و سیگاری احتمال تنگی عروق خیلی بیشتر از یک خانم جوان 40 ساله با درد قلبی است. نکته بعدی که در تصمیم‌گیری به آن توجه می‌شود، علائم کلینیکی بیمار است. علائم مهمی که باید در نظر گرفته شود، درد فشارنده قفسه‌سینه‌، درد پشت جناغ سینه که با راه رفتن تشدید و با استراحت و مصرف ترکیبات نیتروگلیسیرین بهتر می‌شود، دردی که به دست چپ یا فک انتشار می‌یابد و همراه با حملات تنگی نفس است.

معمولا زمانی که رگ‌ها تنگ شوند و به تنگی بیش از 75 درصد برسند، علائم قلبی به صورت احساس فشار و سنگینی به سینه هنگام فعالیت، به‌خصوص وقتی که بیمار از پله بالا می‌رود یا کار سنگین غیرمتعارف انجام می‌دهد، مثلا چرخ ماشین را عوض یا برف پارو می‌کند، ماشین هل می‌دهد یا جسم سنگینی را از پله‌ها بالا می‌برد، خود را نشان می‌دهد.

نکته سوم، توجه به علائم پاراکلینیکی مثل نوار قلب است، مثلا برای بیماری که تغییرات وسیع نوار قلبی دارد و شواهد نوار قلب به نفع سکته قلبی، حمله قلبی و گرفتگی عروق کرونر است، حتما آنژیوگرافی توصیه می‌شود. روش‌های دیگری مثل تست ورزش، اسکن قلب و استرس اکو هم اطلاعات خوبی به پزشک می‌دهد.

وقتی احتمال وجود درگیری عروق کرونر در فردی مطرح است، پزشک برای تایید تشخیص، از روش تست ورزش، اسکن قلب و استرس‌ اکو استفاده می‌کند. با انجام این اقدام‌های پاراکلینیکی می‌توان مشخص کرد فرد در گروه کم‌خطر یا طبیعی قرار دارد یا در گروه خطر متوسط به بالا. کسانی که در گروه دارای خطر متوسط به بالا قرار می‌گیرند، داوطلب آنژیوگرافی می‌شوند.

تفاوت آنژیوگرافی با سی‌تی‌آنژیو

سی‌تی‌آنژیو، روشی تشخیصی است که در سال‌های اخیر خوب جا افتاده است و نوعی سی‌تی‌اسکن است که دقت و درخشندگی بالایی دارد و برای بررسی عروق کرونر از آن هم می‌توان استفاده کرد. دقت تشخیصی‌ سی‌تی‌آنژیو نسبت به آنژیوگرافی کانونشنال -آنژیوگرافی که معمولا انجام می‌دهیم- کمتر است ولی اطلاعات خیلی خوبی به پزشک می‌دهد و در بسیاری از موارد می‌‌تواند جایگزین آنژیوگرافی هم باشد.

روش انجام آنژیوگرافی

روش تشخیصی آنژیوگرافی هم می‌تواند از طریق دست انجام شود و هم پا.

برای آنژیوگرافی از طریق یکی از شریان‌های بدن، شریان کشاله ران که یکی از بهترین شریان‌هاست یا شریان مچ دست، به عروق شریانی دسترسی پیدا می‌کنند و با ابزارهایی که برای این کار طراحی شده و نازک هستند و احتمال عوارض آنها کم است، به عروق کرونر قلب می‌رسند. وقتی به عروق کرونر رسیدند، برحسب محل و شرایط، تزریق مواد حاجب داخل عروق کرونر و در همان زمان عکسبرداری انجام می‌شود تا جریان خون کرونر، آناتومی‌ رگ و نحوه خونرسانی به قلب مشخص ‌شود. فرق چندانی ندارد که این کار از کشاله ران انجام بگیرد یا دست. برای افرادی که عروق دستشان مناسب است و شرایط لازم را دارند، امکان آنژیوگرافی از طریق دست وجود دارد و برای آنهایی که مناسب این کار نیستند، معمولا آنژیوگرافی را از طریق پا انجام می‌دهیم. در کل، برحسب شرایط کلی بیمار در این‌باره تصمیم‌گیری می‌شود.

آنژیوپلاستی چیست؟

آنژیوگرافی فقط یک روش تشخیصی و آنژیوپلاستی یک روش درمانی است. اگر آنژیوگرافی مشخص کرد رگ گرفتگی دارد و آنژیوپلاستی لازم بود، 5-4 قرص «پلاویکس» به بیمار داده می‌شود که خون را رقیق کند و نگذارد در فنر لخته ایجاد شود و بعد از آن آنژیوپلاستی انجام می‌گیرد.

برای این کار، در قسمتی که رگ‌های قلب تنگ شده، با وسایل بسیار نازک که برای همین کار تهیه شده‌اند و بالن‌های خاص و ظریف، گرفتگی را بالن می‌زنند. بعد در همان محل «استنت» که شبکه بسیار ظریفی از فلزهای مختلف است و مناسب قرار گرفتن در عروق کرونر طراحی شده، تعبیه می‌کنند تا احتمال گرفتگی دوباره را کم ‌کند.

استنت باعث می‌شود رگ تنگ باز شود و خون به قسمت‌های پایین‌تر قلب برسد، درد قلبی از بین برود یا تخفیف پیدا کند و بیمار بتواند فعالیت‌های روزانه‌اش را از سر بگیرد و به زندگی‌‌اش ادامه دهد.

انواع استنت

بر اساس تقسیم‌بندی کلی، دو نوع استنت داریم؛ «استنت‌های غیردارویی» فقط یک شبکه فلزی از جنس فلزهای مختلف هستند که در محل مناسب می‌گذارند تا احتمال گرفتگی دوباره عروق کمتر شود. برای اینکه احتمال گرفتگی در رگ کم شود، استنت‌های نوع دوم، یعنی «استنت‌های دارویی» با تکنولوژی خاصی تولید شده که روی آنها داروهایی را اضافه کرده‌اند. این داروها جلوی تشکیل دوباره پلاک را می‌گیرند.

دارویی که در شبکه استنت است، به مرور زمان از بین می‌رود ولی خود آن شبکه فلزی که خیلی ظریف است، برای همیشه داخل رگ می‌ماند. طی سال‌های اخیر، استنت‌های جدیدی را طراحی کرده‌اند که اصطلاحا به آنها «استنت‌های جذبی» می‌گویند. این استنت‌ها مزایا و معایبی دارد؛ یکی از مهم‌ترین مزایایشان این است که داخل رگ تعبیه می‌شوند و مثلا طی بعد از 6 ماه شروع به حل شدن می‌کنند و بعد از یک دوره 6 ماهه تا 1 ساله، اثری از آنها نمی‌ماند.

احتمال گرفتگی دوباره رگ استنت گذاری شده

نسل‌های جدید استنت‌های دارویی بسیار خوب و مفید و با عوارض بسیار کم هستند و احتمال گرفتگی دوباره در محلی که استنت دارویی گذاشته می‌شود، کمتر از 7 درصد است. اگر روش انتخابی فردی که این کار برایش انجام می‌شود و تکنیک انجام آنژیوپلاستی مناسب باشد، احتمال تنگی مجدد بسیار کم است و نیاز به آنژیوگرافی‌های دوباره در سال‌های بعد نخواهد بود. این موضوع به شرایط بیمار بستگی دارد. آنهایی که تنگی‌های بسیار وسیع دارند و گرفتگی‌هایشان از شبکه‌ها و تنه‌های اصلی شروع می‌شود و رگ‌های متعدد قلبشان درگیر است، از همان اول انتخاب مناسبی برای استنت‌گذاری نیستند و شاید جراحی‌ قلب برای آنها مناسب باشد.

مراقبت ها پس از آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی

پس از اینکه برای بیماری آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی انجام شد، برحسب شرایط بیمار پزشک تعیین می کند که او دارو مصرف کند یا خیر. مثلا شرایط بیماری که سکته قلبی کرده و برایش آنژیوپلاستی انجام شده است با یک بیمار خیلی ساده با خطر کم، تفاوت دارد. در دوره‌ای که بیمار در بیمارستان است، باید از محل انجام آنژیوگرافی مراقب می شود تا خونریزی اتفاق نیفتد.

اگر کار از طریق رگ دست انجام شده باشد، باندی که بادکنک کوچکی دارد، در همان محل آنژیوگرافی باد می‌شود. بعد از 4- 3 ساعت آن را تخلیه می‌کنند و انعقاد خون در همان محل انجام می‌شود و معمولا مشکلی پیش نمی‌آید.

اگر از طریق رگ پا باشد، 4 ساعت بعد از آنژیوگرافی، کاتتری که داخل شریان پا قرار داده شده، خارج می‌شود و بیمار بعد از 12 تا 24 ساعت مرخص می‌شود. تا 2 روز بعد از آنژیوگرافی بهتر است بیمار فعالیت‌های خیلی سنگین نداشته باشد و حتما داروهایی که پزشک تجویزمی‌کند در مدت تعیین‌شده مصرف کند.

شرایط کسانی که آنژیوگرافی می‌شوند با کسانی که آنژیوپلاستی شده‌اند، فرق می‌کند؛ در کسانی که فقط آنژیوگرافی می‌شوند، شاید نیاز به مصرف داروها بسیار کم باشد اما کسانی که آنژیوپلاستی برایشان انجام شده است، حتما باید داروهایی مصرف کنند که نقش رقیق‌کننده خون دارند و ضدپلاکت هستند و احتمال لخته شدن خون در استنت را از بین می برند. مصرف داروهای رقیق‌کننده حداقل 6 ماه بعد از آنژیوپلاستی باید ادامه پیدا کند و در بیشتر موارد براساس شرایط، لازم است بیمار تا یک سال با نظارت پزشک، داروهایی مثل «پلاویکس» استفاده کند. همچنین بیماران آنژیوگرافی یا آنژیوپلاستی نباید مصرف آسپیرین را قطع کنند.

بیمار یک هفته تا 10 روز بعد از آنژیوپلاستی می‌تواند فعالیت‌های معمول خود را از سر بگیرد ولی نمی‌تواند ورزش سنگین انجام دهد، مثلا سایر قسمت‌های رگی که تنگ است هم آزرده است بنابراین بیمار نمی‌‌تواند مثلا فوتبال بازی کند یا برای کوهنوردی به کوه مرتفع برود ولی کارهای معمولی مثل شنا و تند راه رفتن را می‌تواند انجام دهد.

طبیعی است تا 6 ماه اول صلاح نیست برای بیمار حتی جراحی‌های دندان‌پزشکی انجام شود چون نباید به هیچ وجه مصرف پلاویکس را قطع کند. قطع مصرف پلاویکس مساوی است با ایجاد لخته داخل فنر و خطری بزرگ. بعد از 6 ماه، بیمار می‌‌تواند 3- 2 روز پلاویکس را قطع کند، جراحی دندان‌پزشکی انجام دهد و بعد دوباره مصرف این دارو را شروع کند اما تاکید می‌کنم ماه‌های اول صلاح است که مصرف پلاویکس به هیچ وجه قطع نشود.

بعد از استنت‌گذاری، بیمار باید هر 4- 3 ماه در میان به متخصص قلبی که این کار را برایش انجام داده، مراجعه کند و نوار قلب بگیرد.

آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی مختص افراد مسن نیست و ممکن است برای یک فرد 30 ساله هم که رگ‌هایش تنگی داشته باشد، ناچار باشیم این کار را انجام دهیم، مخصوصا که سن سکته قلبی پایین آمده است.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، لزوما هر کسی که آنژیوگرافی می‌شود، تنگی عروق کرونر ندارد. خیلی از افراد ممکن است آنژیوگرافی شوند و هیچ نکته مهمی نداشته باشند و سالم باشند ولی برای کسانی که تنگی عروق کرونر دارند، اصلاح شیوه زندگی، رژیم غذایی سالم و مصرف داروها بسیار ضروری است./