انواع روش های تصویر برداری پزشکی

پزشکان به کمک روش های تصویر برداری استخوان به بررسی بیماری های سیستم حرکتی پرداخته و آن ها را تشخیص می دهند. ام.آر.آی، سنجش تراکم استخوان و اسکن رادیوایزوتوپ از جمله این روش ها هستند.

سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری

سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان نام روشی است که با استفاده از آن میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرد. برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش DEXA است.
DEXA که مخفف عبارت Dual Energy X-ray Absorptiometry است روشی است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده میکند. در این روش از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده میشود.
مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج میشود. مقدار هر کدام از این دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه گیری میشود. هرچه تراکم استخوانی بیشتر باشد ( به این معنی که خلل و فرج و فضاهای خای ریز داخل استخوان کمتر باشند) مقدار بیشتری از اشعه ایکس را جذب کرده و اجازه عبور اشعه کمتری را میدهد و مقدار اشعه کمتری به گیرنده میرسد. اشعه دریافتی به توسط گیرنده یا دتکتور Detector به یک کامپیوتر رفته و در آنجا مقیاس مقدار اشعه به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل میشود. استفاده از دو منبع اشعه ایکس به منظور دقیقتر کردن اندازه گیری است.

دانسیتومتری یا سنجش تراکم استخوان چگونه انجام میشود؟

دو نوع دستگاه اسکن برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد. اسکنر های مرکزی و اسکنر های محیطی. در دستگاه های اسکنر مرکزی تراکم استخوان های مرکز بدن یعنی ستون مهره و لگن بررسی شده و در دستگاه های اسکنر محیطی تراکم استخوان های محیطی تر مانند مچ دست، مچ پا و انگشتان بررسی میشود.
در اسکنر های مرکزی ابتدا بیمار بر روی تخت دستگاه به پشت دراز میکشد. از او خواسته میشود که در حین انجام تست بیحرکت باشد. سپس دتکتور یا اسکنر Scanner دستگاه بر روی قسمتی از بدن که قصد اندازه گیری تراکم استخوان آن را دارند قرار گرفته و یک منبع اشعه ایکس پرتو را به سمت استخوان هدف میتاباند. این استخوان معمولا ستون مهره یا مفصل ران در ناحیه لگن است. این استخوان ها محل هایی هستند که بیش از بقیه استخوان ها بر اثر پوکی استخوان دچار شکستگی میشوند. اسکن یا سنجش تراکم حدود ۲۰-۱۰ دقیقه به طول مینجامد. اسکنر های محیطی کوچکتر و سبکتر بوده و استفاده از آنها راحت تر است. برای انجام تست سنجش تراکم استخوان نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد 

سنجش تراکم استخوان چه کاربردی دارد؟

از این روش تصویربرداری بیشتر در کسانی استفاده میشود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد ولی میتواند موجب افزایش احتمال خطر شکستگی استخوان شود. پس در افراد زیر توصیه میشود که از تست دانسیتومتری استخوان یا سنجش تراکم استخوان استفاده شود
   •   بروز شکستگی بعد از یک ضربه خفیف
   •   ایجاد قوز در کمر به علت شکستگی های مکرر مهره
   •   مصرف کورتون به مدت طولانی ( مصرف این دارو موجب پوکی استخوان میشود)
   •   بروز یائسگی زودرس در سنین کمتر از ۴۵ سال
   •   آمنوره یا قطع پریود های قاعدگی قبل از یائسگی به مدت بیش از یکسال
   •   وجود بیماری های همراه با پوکی استخوان مانند روماتیسم مفصلی و یا بیماری سلیاک
   •   سابقه وجود شکستگی لگن در خانواده مادری
   •   کم بودن شدید وزن بصورتی که BMI کمتر از ۱۹ باشد

ام آر آی

ام آر آی یا روش تصویربرداری با تشدید مغناطیس (Magnetic Resonance Imaging (MRI یکی از روش های پیشرفته تصویربرداری پزشکی است.
همانطور که میدانیم در روش های تصویر برداری با اشعه ایکس مانند رادیوگرافی ساده و یا سی تی اسکن بدن تحت تابش مقدار معینی از اشعه یونیزان قرار میگیرد که اگر از حد مشخصی بیشتر باشد میتواند موجب اشکالاتی در کارکرد سلول ها شود. ولی در ام آر آی از اشعه ایکس استفاده ای نمیشود.

ام آر آی چگونه انجام میشود؟

امواج مورد استفاده در ام آر آی از جنس امواج رادیویی و مغناطیسی هستند که ضرری برای بدن ندارد. این روش تصویر برداری دردناک نیست.
در ام آر آی ابتدا بیمار در یک میدان مغناطیسی قوی قرار گرفته و سپس امواج رادیویی به سوی او تابیده میشود. بافت های بدن در جواب به این موقعیت امواج رادیویی دیگری را از خود ساطع میکنند. با دریافت این امواج رادیویی که از بدن بیمار ساطع میشود و تحلیل این امواج توسط یک کامپیوتر پرقدرت، تصاویری بر روی مانیتور دستگاه ایجاد میشوند که سطع مقاطعی از اندام مورد نظر را نشان میدهند.
ام آر آی یک روش تصویربرداری دقیق و پرقدرت برای تشخیص مشکلات و بیماری های بافت های بدن است. یکی از نقاط تمایز این روش با سی تی اسکن در این است که در ام آر آی تصاویر بافت های نرم مانند غضروف، تاندون، لیگامان، عصب و رگ ها بسیار واضح و دقیق دیده میشوند و این روش تصویربرداری بخصوص برای تشخیص بیماری های این بافت ها مفید است. پس از ام آر آی بیشتر در بررسی مشکلات بافت های نرم بدن استفاده شده در حالیکه سی تی اسکن بیشتر برای بررسی استخوان ها و ضایعات و آسیب های آن مفید است.

در انجام ام آر آی بیمار باید به چه نکاتی توجه کند؟

دستگاه ام آر آی معمولا به شکل یک اطاقک کوچک است که تونلی در درون آن وجود دارد. تختی در جلوی این تونل قرار دارد که میتواند به درون آن حرکت کند.
برای انجام ام آر آی بیمار روی تخت دراز میکشد و سپس به داخل تونل میرود. در مدت انجام تصویربرداری تخت بیمار در داخل تونل حرکت میکند. مدت تصویربرداری با ام آر آی طولانی تر از سی تی اسکن است و بیمار در مدت کار کردن دستگاه باید بیحرکت باشد. حرکت بیمار موجب میشود تا تصویر بدست آمده محو و غیر دقیق باشد. در حین انجام ام آر آی ممکن است صداهایی از دستگاه شنیده شود که طبیعی است.
ممکن است قبل از انجام ام آر آی دارویی به بیمار تزربق شود. اگر بیمار به بعضی داروها حساسیت دارد حتما قبل از تزریق دارو باید آن را به اطلاع پرسنل پزشکی حاضر در اطاق ام آر آی برساند. اگر بعد از تزریق بیمار احساس بدحالی کرد باید آن را فورا به پرسنل پزشکی اطلاع دهد.قبل از ورود به اطاق ام آر آی بیمار باید تمام وسایل فلزی را از خود دور کند وگرنه ممکن است جذب مغناطیس دستگاه شوند. اگر در داخل بدن شما وسایل فلزی کارگذاشته شده است باید قبل از انجام ام آر آی به پزشک خود اطلاع دهید.

اسکن رادیو ایزوتوپ

اسکن رادیوایزوتوپ یا اسکن استخوان از روش های پیشرفته تصویربرداری محسوب میشود. این ابزار ارزشمند کمک های فراوانی به تشخیص بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های مربوط به سیستم حرکتی بدن انسان میکند.

اسکن رادیوایزوتوپ چگونه انجام میشود؟

در این روش تصویربرداری مقادیری از یک ماده رادیواکتیو به بیمار تزریق میشود. نوع ماده رادیواکتیو استفاده شده متنوع است و انتخاب آن بسته به اینست که پزشک معالج ذر صدد تشخیص چه نوع ضایعه ای میباشد. از اسکن رادیوایزوتوپ در قسمت های مختلف پزشکی مانند تشخیص بیماری های غدد داخلی، بیماری های قلبی، بیماری های ریوی و ... استفاده میشود.
در هر کدام از این قسمت ها نوع ماده رادیواکتیو بکار برده شده متفاوت است ولی همه این مواد رادیواکتیو استفاده شده در یک مورد مشابه اند و آن اینست که بسرعت از بین میروند. از زمانیکه این مواد تولید میشوند تا زمانی که میتوان از آنها استفاده کرد مدت زمانی است که معمولا از چند روز بیشتر نیست و گاهی این زمان به چند ساعت هم تقلیل پیدا میکند. پس مراکزی که در آنها از این روش تصویر برداری استفاده میشود (که به آنها مراکز تشخیصی پزشکی هسته ای میگویند) مواد مورد نیاز خود را بطور روزانه تامین میکنند.
در تشخیص بیماری ها و ضایعات استخوان ها بیشتر از ماده رادیواکتیو تکنسیم technetium استفاده میشود.
این ماده رادیواکتیو پس از تزریق شدن به بدن بیمار جذب محل آسیب یا ضایعه دار شده و شروع به تابش اشعه گاما میکنند. سپس بیمار را در مقابل یک دوربین مخصوص قرار میدهند که اشعه گامای تابیده شده از بیمار را دریافت کرده و آنرا تبدیل به یک عکس میکند. نقاطی از بدن که ضایعه دارند مقدار بیشتری از ماده رادیواکتیو را به خود جذب کرده و در نتیجه تابش اشعه گاما از این نقاط بیشتر است.
با بررسی شدت این بازتابش اشعه میتوان متوجه شد که چه قسمت هایی از استخوان دچار مشکل شده است. عفونت ها، تومورهای استخوانی، بیماری های روماتیسمی و شکستگی ها موجب میشوند که در محل ضایعه جذب ماده رادیواکتیو و بدنبال آن تابش بیشتر باشد.

آیا اسکن رادیوایزوتوپ برای تشخیص بیماری های خاصی بکار میرود؟

معمولا اینطور نیست. اسکن رادیوایزوتوپ بیشتر وجود داشتن یا وجود نداشتن ضایعه یا آسیب یا تومور و همچنین محل ضایعه احتمالی را نشان میدهد و معمولا نمیتواند علت ضایعه استخوانی را مشخص کند. برای بررسی علت بیماری، پزشک معالج از روش های دیگر استفاده میکند.

رادیو گرافی یا عکس برداری ساده

رادیوگرافی یکی از روش های تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از آن میتوان درون بدن انسان را دید و از بیماری های آن اطلاع پیدا کرد. این روش با استفاده از تابش اشعه ایکس X-ray ( اشعه رونتگن) به قسمتی از بدن انسان میتواند تصویر مورد نیاز را تهیه کند.

اشعه ایکس چیست؟

اشعه ایکس که به توسط ویلهلم رونتگن آلمانی کشف شد جزء دسته ای از امواج است که به آنها امواج الکترومغناطیسی Electromagnetic waves میگویند. امواج رادیویی، امواج تلویزیونی، امواج رادار، نور مرئی، امواج مادون قرمز، امواج فوق بنفش، امواج ایکس و امواج گاما همگی یک خاصیت مشترک دارند و آن اینست که همگی آنها امواج الکترومغناطیسی هستند. تنها تفاوت آنها طول موج یا فرکانس آنها است. تفاوت در طول موج این امواج موجب تغییر در توانایی آنها در نفوذ به درون اجسام میشود.امواج ایکس و گاما با طول موج بسیار پایین و قدرت بالایی که دارند میتوانند به درون اجسام نفوذ کنند. پس با اینکه نور مرئی نمیتواند از درون بدن انسان عبور کند ولی امواج ایکس میتواند. همانطور که نور مرئی از شیشه عبور میکند اشعه ایکس هم از بدن عبور میکند. با این حال همانطور که بعضی شیشه ها کاملا شفاف هستند و بعضی دیگر کدر یا مات اند بعضی بافت های بدن به امواج ایکس اجازه میدهند تا به راحتی از آنها عبور کند مثل پوست یا عضلات. در عوض بعضی بافت های بدن مانند استخوان به راحتی اجازه عبور اشعه ایکس را نمیدهند.
وقتی به قسمتی از بدن اشعه ایکس میتابانیم این اشعه از پوست و عضلات عبور میکند ولی استخوان ها مانع از عبور آن شده و راه آنرا سد میکنند. در روش رادیوگرافی ساده از یک ورقه یا صفحه پلاستیک خاص هم استفاده میکنند که به آن فیلم هم میگویند. این صفحه به اشعه ایکس حساس است. اگر اشعه ایکس به قسمت هایی از این صفحه برخورد کند تغییراتی در آن میدهد که بعد از ظهور و ثبوت فیلم، آن قسمت سیاه رنگ دیده میشود و اگر به قسمت هایی از این فیلم اشعه ایکس نتابد بعد از ظاهر شدن به رنگ سفید دیده میشود.

رادیوگرافی یا عکس برداری چگونه انجام میشود؟

برای عکس برداری با اشعه ایکس قسمتی از بیمار را که قصد بررسی آنرا دارند بر روی فیلم قرار میدهند و سپس به آن قسمت اشعه ایکس تابیده میشود. اشعه ایکس از پوست و عضلات عبور کرده و به صفحه حساس برخورد میکند. رنگ این قسمت ها بعد از ظاهر شدن سیاه دیده میشود. برعکس، استخوان مانع عبور اشعه ایکس شده و چون به زیر قسمتی که استخوان قرار دارد اشعه نمیتابد بعد از ظاهر شدن به رنگ سفید دیده میشود.
در واقع عکس برداری با اشعه ایکس بسیار شبیه افتادن سایه شما بر روی دیوار است. وقتی در برابر آفتاب در مقابل دیوار قرار میگیرید قسمت هایی که بدن شما جلوی عبور نور خورشید را گرفته بر روی دیوار تاریک تر شده و شما آنرا بصورت سایه خود میبینید. رادیوگرافی ساده هم یک نوع بررسی سایه بافت های انسان است ولی در مقابل اشعه ایکس. البته اینطور نیست که بافت ها یا جلوی اشعه ایکس را بگیرند یا به آن اجازه عبور بدهند. مقدار عبور اشعه از بافت ها کم و زیاد است مانند یک شیشه که میتواند شفاف باشد یا درجات متفاوتی از کدورت را داشته باشد.به همین علت در یک عکس رادیوگرافی بعضی استخوان ها که متراکم تر و محکم ترند سفیدتر و بعضی دیگر کمتر سفیدند. بعضی چیزها که به اشعه کاملا اجازه عبور میدهند ( مانند هوا یا گاز درون روده) کاملا سیاهند و بعضی دیگر که مختصری جلوی عبور اشعه را میگیرند مانند عضلات خاکستری دیده میشوند. رادیوگرافی ساده وسیله بسیار ارزشمندی برای بررسی استخوانها، شکستگی آنها و بیماری های مختلف آن است.

چه کسی عکس رادیوگرافی را تهیه میکند؟

وظیفه تهیه عکس رادیوگرافی به عهده تکنیسن رادیولوژی است. پزشک متخصص رادیولوژی یک پزشک است که دوره تخصصی رادیولوژی را دیده است. وظیفه او دیدن تصاویر رادیولوژی و تفسیر آن است. او میتواند با دیدن تصاویر رادیولوژی متوجه شود که آیا قسمتی که از آن عکسبرداری شده سالم است یا بیمار است و اگر بیمار است چه بیماری دارد.
بعضی از تکنیسین های رادیولوژی فیلم های رادیولوژی ساده را تهیه میکنند. بعض دیگر فیلم های تخصصی تر مانند سی تی اسکن را تهیه میکنند ولی یک متخصص رادیولوژی میتواند انواع فیلم ها مانند رادیولوژی ساده، سی تی اسکن و ام آر آی را تفسیر کند.
هم اشعه ایکس و هم اشعه رادیواکتیو که از جنس اشعه گاما است اگر بیش از حد مشخصی به بدن ما وارد شود مضر و خطرناک است. این اشعه ها در مقادیر زیاد موجب اختلال در کارکرد سلول ها و تکثیر آنها میشوند. در مقادیر مضر میتوانند موجب اختلالات گذرا شوند و در مقادیر بسیار زیاد حتی میتوانند موجب مرگ شوند و یا میتوانند در دراز مدت موجب بروز سرطان گردند.

چه میزان از اشعه ایکس برای سلامتی خطرناک است؟

تمام این احتمالات بسته به مقدار اشعه ای است که وارد بدن شما میشود. اگر این مقدار در حد مجاز باشد اشکالی ایجاد نمیکند ولی بیش از آن خطرناک است. میزان مجاز اشعه ایکس یا اشعه رادیواکتیو که هر فرد میتواند بدون مشکل خاصی دریافت کند به توسط دانشمندان محاسبه شده است. این مقدار تجمعی است. به این معنی که بطور مثال مجموع مقدار اشعه هایی که در طول یک سال به بدن شما تابیده میشود باید از میزان خاصی کمتر باشد. میزان اشعه دریافتی را با مقیاسی به نام میلی سیورت millisievert mSv اندازه گیری میکنند. در محیط زندگی همه ما مقداری اشعه رادیواکتیو بصورت طبیعی وجود دارد و هر فرد به طور طبیعی در هر سال 3 میلی سیورت اشعه از محیط اطراف خود دریافت میکند.برای مقایسه میزان اشعه دریافتی در روش های مختلف تصویر برداری به آمار زیر توجه کنید :
   •   بعد از یک رادیوگرافی اندام یک صدم میلی سیورت
   •   قفسه سینه یک دهم میلی سیورت
   •   ستون مهره یک و نیم میلی سیورت
   •   سی تی اسکن شکم ۵ میلی سیورت
کلا مقدار اشعه ای که در حین انجام تصویربرداری های پزشکی به توسط بدن دریافت میشود بسیار کمتر از آنست که موجب بروز سرطان شود. در بازماندگان انفجارات هیروشیما و ناکازاگی در آنها که حدود ۱۸۰ میلی سیورت اشعه دریافت کرده اند هیچ موردی از افزایش احتمال بروز سرطان دیده نشده است.
البته در سه ماهه اول بارداری باید از رادیوگرافی و سی تی اسکن و اسکن رادیوایزوتوپ خودداری کرد چون ممکن است به جنین در حال رشد صدمه وارد کند.

آیا اشعه ایکس با اشعه رادیواکتیو یکی است یا تفاوت دارد؟

اشعه ایکس با اشعه رادیواکتیو متفاوت است. اشعه رادیواکتیو از جنس اشعه گاما است که البته آن هم از جنس اشعه های الکترومغناطیسی است ولی طول موج آن از اشعه ایکس کمتر و قدرت نفوذ آن بیشتر است. در محیط طبیعی اطراف ما بطور طبیعی مقادیری از اشعه رادیواکتیو وجود دارد.
مقداری از این اشعه از فضای ماورای زمین وارد محیط زندگی ما میشود و مقداری از آن حاصل تجزیه مواد رادیواکتیو در فضای پیرامون ما است. حتی در درون بدن ما در هر ثانیه ۹۰۰۰ تجزیه رادیواکتیو انجام میشود. پس بدن ما در طول روز بطور طبیعی در معرض مقداری اشعه رادیواکتیو قرار دارد.
صویربرداری های پزشکی از مهمترین بررسی های پارا کلینیکی هستند که به تشخیص بیماری کمک میکنند. این تصویربرداری ها به روش های گوناگونی صورت میگیرد. از لحاظ تاریخی اولین روش تصویربرداری پزشکی استفاده از رادیوگرافی ساده بوده است. در این روش، تصویر بدست آمده بر روی فیلمی ظاهر میشود که در ظاهر مانند فیلم های قدیمی سیاه و سفید بوده و رنگی در آن بکار نرفته است. مورد استفاده عمده رادیوگرافی ساده، دیده استخوان ها است ولی از روش های زیر هم میتوان به عنوان روش های مکمل رادیولوژی استفاده کرد.

آنژیوگرافی Angiography

در این روش ابتدا ماده خاصی به درون شریانی که قصد تصویربرداری از آنرا داریم تزریق میکنیم. این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود خون هم مانع عبور اشعه شده و در نتیجه سایه شریان حاوی خون مانند استخوان بر روی فیلم دیده شود.  از این روش برای دیدن شریان های آسیب دیده استفاده میشود.

ونوگرافی Venography

در این روش ابتدا ماده خاصی به درون ورید یا سیاهرگی که قصد تصویربرداری از آنرا داریم تزریق میکنیم. این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود خون هم مانع عبور اشعه شده و در نتیجه سایه ورید حاوی خون مانند استخوان بر روی فیلم دیده شود. از این روش برای تشخیص لخته شدن خون در وریدهای عمقی استفاده میشود.
البته استفاده از این روش امروزه تقریبا جای خود را به سونوگرافی داپلر Doppler sonography داده است.

میلوگرافی Myelography

در این روش ابتدا ماده خاصی به درون کانال نخاعی تزریق میکنیم. این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود فضای اطراف نخاع هم مانع عبور اشعه شده و در نتیجه سایه نخاع و ریشه های عصبی بر روی فیلم دیده شود. از این روش برای تشخیص فشار دیسک بر نخاع و ریشه های عصبی استفاده میشود.
البته استفاده از این روش امروزه تقریبا جای خود را به ام آر آی داده است.

آرتروگرافی Arthrography

در این روش ابتدا ماده خاصی را به همراه هوا به درون مفصل ( معمولا زانو و یا شانه) تزریق میکنیم. این ماده مانع از عبور اشعه ایکس شده و در واقع موجب میشود فضای داخل مفصل هم مانع عبور اشعه شده و در نتیجه سایه منیسک در زانو و یا تاندون روتاتور کاف در شانه بر روی فیلم دیده شود. از این روش برای تشخیص آسیب های منیسک و رباط های صلیبی در زانو و پارگی های روتاتور کاف در شانه استفاده میشود. البته استفاده از این روش امروزه تقریبا جای خود را به ام آر آی داده است.

به علت اینکه در چهار روش گفته شده پزشک متخصص رادیولوژی ابتدا ماده خاصی را به بدن تزریق میکند که آنرا در اصطلاح پزشکی رنگ میگویند، این نوع روش های تکمیلی تصویربرداری بتدریج در بین مردم به عکسبرداری رنگی معروف شد. در واقع فیلم تهیه شده از این روش ها هم سیاه و سفید و خاکستری است و در نتیجه نهایی کار، رنگی دیده نمیشود.با پیشرفت فن آوری، در چند دهه اخیر روش های تصویر برداری جدیدتری مورد استفاده قرار گرفته است که از آن جمله میتوان به سی تی اسکن، ام آر آی، سونوگرافی و اسکن رادیوایزوتوپ استفاده کرد. گاهی اوقات مردم به این روش های تصویر برداری هم عکسبرداری رنگی میگویند.
با توجه به توضیحات ذکر شده مشخص است که استفاده از روش های تکمیلی تصویربرداری، فقط در بعضی موارد و برحسب اینکه پزشک معالج به دنبال پیدا کردن چه ضایعه ای باشد انجام میشود و اینگونه نیست که چون تصویر رنگی از تصویر سیاه و سفید بهتر است یا تلویزیون رنگی از سیاه و سفید بهتر است عکس برداری به اصطلاح رنگی هم از عکسبرداری معمولی یا سیاه و سفید بهتر باشد.

سی تی اسکن

سی تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری (Computed Tomography scan (CT scan یکی از روش های پیشرفته تصویربرداری پزشکی است. بعد از رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن بیشترین کمک را به بررسی ضایعات سیستم حرکتی بدن انسان بخصوص استخوان ها میکند. امروزه استفاده از سی تی اسکن جزء جدایی ناپذیر در تشخیص و حتی درمان بسیاری از بیماری ها شده است.

سی تی اسکن چگونه انجام میشود

برای انجام سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده میشود. در این روش باریکه نازکی از اشعه ایکس (مانند باریکه اشعه لیزر) به اندام بیمار تابانده میشود. این اشعه از تمامی بافت هایی که سر راه آن قرار دارند عبور کرده و مقداری از آن که از طرف مقابل اندام خارج میشود به توسط دتکتور Detector یا آشکارساز های حساسی دریافت میگردد. این دتکتورها اشعه را به جریان الکتریکی تبدیل میکنند. این فرایند هزاران بار از زوایای گوناگون تکرار میشود یعنی باریکه اشعه ایکس از زوایای گوناگون به درون اندام تابانده شده و خروجی آن در طرف مقابل اندام اندازه گیری میشود.
بدین ترتیب تعداد زیادی اطلاعات بصورت میزان های مختلف شدت جریان الکتریکی که متناسب با شدت اشعه و جذب آن در بدن است گردآوری شده و به کامپیوتر مرکزی سی تی اسکن ارسال میشود. این کامپیوتر اطلاعات را پردازش کرده و نتیجه آن بصورت تصاویر متعددی که سطح مقطع اندام را نشان میدهند بر روی مانیتور دستگاه مشخص میشود. در صورت لزوم این تصاویر بر روی فیلم چاپ میشوند.
تصاویر سی تی اسکن با دقت بسیار بیشتر از تصاویر رادیوگرافی ساده، شکل استخوان ها و حتی بسیاری از بافت های دیگر اندام را نشان میدهد. با استفاده از این تکنیک میتوان داخل استخوان را هم مشاهده کرد.

علت انجام سی تی اسکن

پزشک می‌تواند برای کمک به چنین مواردی سی‌تی اسکن را توصیه کند:

تشخیص اختلالات عضلانی و اسکلتی از جمله تومورها یا شکستگی‌های استخوانی
تعیین دقیق محل تومور، عفونت یا لخته خونی
راهنمایی برای روش‌هایی از جمله جراحی، بیوپسی و پرتودرمانی
تشخیص و پایش بیماری‌هایی از جمله سرطان، بیماری‌های قلبی، ندول ریوی و توده‌های کبدی
پایش اثربخشی درمان‌های مختلف مثل درمان سرطان
تشخیص جراحت و خونریزی‌های داخلی

در انجام سی تی اسکن بیمار باید به چه نکاتی توجه کند

چون در سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده میشود قبل از تهیه آن پزشک معالج باید در جریان باردار بودن بیمار قرار گیرد. استفاده از این روش تصویربرداری در سه ماهه اول بارداری ممکن است مشکلاتی را برای جنین بوجود آورده پس ممنوع است.
دستگاه سی تی اسکن در داخل اطاق بزرگی قرار دارد که هوای داخل آن نسبتا خنک است. این دستگاه به شکل یک حلقه بزرگ است که یک تخت در درون آن قرار گرفته است. برای تهیه تصاویر سی تی اسکن، بیمار بر روی تخت دراز کشیده و سپس تخت در داخل حلقه حرکت میکند. منبع اشعه ایکس در اطراف حلقه قرار دارد.
این منبع اشعه ایکس را از یک طرف حلقه به درون بدن بیمار تابانده و در طرف دیگر حلقه گیرنده یا دتکتور میزان اشعه دریافتی را اندازه میگیرد. در حین عکسبرداری منبع اشعه ایکس در داخل حلقه گردش میکند. این گردش با صدایی همراه است که طبیعی است و آسیبی به بیمار نمیرساند

در برخی موارد ممکن است پزشک پیش از انجام سی‌تی اسکن ماده رنگی ویژه‌ای را به نام ماده کنتراست یا حاجب از طریق ورید بازو تزریق کند. اگرچه نادر است، گاهی این ماده می‌تواند مشکلات پزشکی یا واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند. بیشتر واکنش‌ها خفیف بوده و منجر به راش‌های پوستی یا خارش می‌شود. در موارد نادری، واکنش‌های آلرژیک می‌تواند جدی بوده و حتی منجر به مرگ شود. در صورتی که به ماده حاجب واکنش نشان دادید، حتما پزشک خود را مطلع کنید.
ماده حاجب اشعه ایکس را بلوک کرده و در تصویر به صورت رنگ سفید دیده می‌شود که می‌تواند عروق خونی، روده یا سایر بخش‌ها را بیشتر نمایان کند.

ماده حاجب می تواند از روش‌های مختلفی به شما تجویز شود:

خوراکی: اگر قرار باشد مری یا معده شما اسکن شود، لازم است مایعی را که حاوی ماده حاجب است ببلعید که البته طعم ناخوشایندی دارد.
تزریقی: ماده حاجب می‌تواند از طریق ورید بازو برای کمک به وضوح صفرا، مجاری ادراری، کبد و عروق خونی در تصویر، تزریق شود. ممکن است شما در حین تزریق احساس گرما کرده یا طعم فلزی در دهان خود احساس کنید.
از راه تنقیه: ماده حاجب می‌تواند در رکتوم قرار داده شود تا به وضوح تصویر روده‌ها کمک کند. این روند می‌تواند سبب احساس نفخ و ناراحتی شود.

در حین کارکردن دستگاه بیمار باید بیحرکت باشد تا تصاویر واضحی تهیه شوند.سی تی اسکن درد ندارد. ممکن است در حین انجام سی تی اسکن تکنیسین رادیولوژی از بیمار بخواهد تا برای چند ثانیه نفس خود را در سینه حبس کند.

در حین انجام سی تی اسکن لباس روی اندامی که مورد آزمایش قرار میگیرد باید حتی الامکان ساده و نازک باشد و هیچ جسم فلزی در آن نباشد.
هزینه تهیه سی تی اسکن و مدت زمات تهیه آن بیش از رادیوگرافی ساده است و مقدار اشعه ایکس که در حین سی تی اسکن به بدن بیمار تابیده میشود بیش از رادیوگرافی ساده است. پس نمیتوان از این روش در هر بیمار استفاده کرد. از این روش پرهزینه که خطرات آن هم از رادیوگرافی ساده بیشتر است باید تنها زمانی استفاده کرد که اطلاعات بدست آمده از آن قطعا به تشخیص و یا درمان بیمار کمک کند.
سی تی اسکن فقط در مراکز تشخیصی و درمانی بزرگ وجود دارد./

ورود به حساب کاربری