اصول مراقبت از کلیه؛ تصفیه خانه بدن

حفظ سلامت کلیه ها برای ادامه حیات لازم و ضروری است. برای برخورداری از کلیه‌های سالم در سنین مختلف، نکات و توصیه‌های ویژه‌ای وجود دارد. 8 مارس برابر با 17 اسفند روز جهانی کلیه ناگذاری شده است تا بهانه ای باشد برای پرداختن به اهمیت سلامت کلیه ها و مرور راه های پیشگیری از بیماری های این عضو حیاتی بدن.

کلیه‌ها از اعضای حیاتی و مهم بدن هستند که حدود 20 درصد از خون بدن را در هر دقیقه از خود عبور می‌دهند. نقش اصلی کلیه‌ها حفظ فضای آب و الکترولیت‌ها، تنظیم مایعات بدن و دفع مواد زاید ناشی از سوخت‌وساز بدن است. کلیه‌ها در تنظیم فشار خون، خون‌سازی و ساخت بعضی ویتامین‌ها هم نقش اساسی ایفا می‌کنند.

به گزارش «بهپو»، حفظ سلامت کلیه ها برای ادامه حیات لازم و ضروری است. برای برخورداری از کلیه‌های سالم در سنین مختلف، نکات و توصیه‌های ویژه‌ای وجود دارد. 8 مارس برابر با 17 اسفند روز جهانی کلیه ناگذاری شده است تا بهانه ای باشد برای پرداختن به اهمیت سلامت کلیه ها و مرور راه های پیشگیری از بیماری های این عضو حیاتی بدن. شعار امسال روز جهانی کلیه «سلامت کلیه؛ همه کس و همه جا» است.

از همین امروز شیوه زندگی خود را تغییر دهید

«پیشگیری مقدم بر درمان است»؛ این شعار امروزه در هر کجای جهان در اولویت راهکارهای حفظ سلامت و بهداشت قرار دارد. مهم‌ترین روش‌های پیشگیری هم در تغییر شیوه‌ زندگی خلاصه می‌شوند، به‌خصوص اکنون که در دوران زندگی ماشینی به سر می‌بریم و اغلب فعالیت‌ بدنی بسیار کم و تغذیه نامناسبی داریم بنابراین برای سالم ماندن باید روش‌های زندگی را متناسب با شرایط فیزیولوژیک اعضای بدن تنظیم کرد. کلیه هم از این موضوع مستثنی نیست. البته این ملاحظات براساس شرایط بدن و سن فرد متفاوت هستند. برای مثال ملاحظات مورد نیاز برای حفظ سلامت کلیه‌ها در سنین نوزادی و کودکی با سنین بلوغ و میانسالی و دوران بارداری می‌تواند تا حدودی متفاوت باشد.

عفونت‌های ادراری کودکان را جدی بگیرید

مهم‌ترین بیماری‌هایی که در دوران نوزادی و قبل از مدرسه می‌توانند کلیه‌ها را درگیر کنند، عفونت‌های ادراری و بیماری‌های مادرزادی کلیه هستند. علایم بیماری‌های مادرزادی به راحتی کشف می‌شوند اما علایم عفونت‌های ادراری ممکن است با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند. بنابراین در دوران نوزادی و شیرخوارگی باید حتما به کاهش وزن کودک، وزن نگرفتن به طور طبیعی، تغذیه نامناسب یا امتناع از خوردن شیر و غذای مناسب توجه داشته باشید. درواقع احتمال مبهم بودن علایم عفونت ادراری در این سنین بسیار زیاد است و تمامی این موارد می‌توانند نشانه‌ای از بیماری‌های کلیوی و عفونت‌های ادراری باشند. تغییر رنگ ادرار، وجود خون در ادرار و بی‌اختیاری ادرار از دیگر علایمی هستند که باید در سنین بالاتر و خردسالی به آنها توجه کرد. تب‌های بدون علت هم ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های کلیوی و عفونت‌های ادراری باشند. در صورت وقوع چنین علایمی باید در درجه اول به پزشک عمومی و در صورت لزوم به پزشک متخصص مراجعه کرد.

رابطه بین گلودردهای چرکی و بیماری‌های کلیوی

برای حفظ سلامت کلیه‌ها باید از دوران کودکی مراقب میزان مصرف نمک توسط فرزند خود باشید. متاسفانه امروزه بسیاری از خوراکی‌های کودکان حاوی مقدار زیادی نمک هستند که باعث می‌شود ذایقه کودک به خوراکی‌های پرنمک عادت کند. بحث چاقی در کودکان هم این روزها بیشتر از هر زمانی مطرح است. چاقی می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد بیماری‌های کلیوی نقش داشته باشد. نکته دیگر، اهمیت ختنه نوزادی است. آنچه که در دستورات دینی ما وجود دارد امروزه به عنوان یک توصیه بهداشتی مهم به کار می‌رود.

ختنه می‌تواند در جلوگیری از عفونت‌های ادراری موثر باشد. همچنین در سنین بالا می‌تواند در پیشگیری از بیماری ایدز و سرطان ناحیه تناسلی نقش داشته باشد. یکی دیگر از موضوعات مهم، فشار خون در کودکان است که شیوع آن در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. فشارخون می‌تواند علت و معلول بعضی بیماری‌های کلیوی باشد. عفونت‌های چرک گلو را هم باید در کودکان جدی گرفت و در صورت لزوم برای درمان آنها تحت نظر پزشک از آنتی‌بیوتیک استفاده کرد زیرا یکی از انواع بیماری‌های کلیوی بر اثر سموم باکتری‌های گلو ایجاد می‌شود. افراد با سابقه بیماری‌های فامیلی کلیوی هم باید کودکان خود را از لحاظ این بیماری‌ها مورد بررسی قرار دهند. تمامی این موارد از ملاحظاتی هستند که باید تا سن بلوغ مورد توجه والدین قرار بگیرند.

توصیه‌های لازم برای حفظ سلامت کلیوی در بزرگسالی

15 تا 40 سالگی

حفظ سلامت کلیوی در سنین 15 تا 40 سالگی نیازمند حفظ تعادل در مصرف نمک، زیاده‌روی نکردن در مصرف گوشت قرمز و مصرف پروتیین‌ها متناسب با سن و وزن است. در صورتی که سابقه بیماری‌های زمینه‌ای و کلیوی در خانواده وجود نداشته باشد، افراد در این بازه سنی باید هر 10 سال حداقل یک بار با انجام آزمایش ادرار و سونوگرافی کلیه از لحاظ سلامت دستگاه ادراری بررسی شوند. همچنین در صورت بروز علایم ادراری مثل بی‌اختیاری ادرار، تغییر رنگ در ادرار، عفونت‌های ادراری، تحریک حین دفع ادرار و بیماری‌های دیابت و فشار خون بالا باید به پزشک مراجعه داشته باشند. یکی از بیماری‌های شایع در این سنین، سنگ کلیه است. این بیماری به راحتی با گرفتن شرح حال تشخیص داده می‌شود زیرا معمولا با درد فراوان در ناحیه کلیه همراه است.

40 تا 60 سالگی

در این سنین، آزمایش ادرار و سونوگرافی کلیه در افراد سالم و بدون سابقه بیماری‌های فامیلی، باید هر 5 سال یکبار تکرار شود. البته با ورود به 50 سالگی، فواصل بین آزمایش‌ها کوتاه‌تر شده و سالیانه می‌شود، به‌خصوص اگر فرد در معرض خطر مشکلاتی مثل بزرگی خوش‌خیم پروستات یا سرطان پروستات قرار داشته باشد. این افراد علاوه بر آزمایش ادرار و سونوگرافی باید هر سال از لحاظ پروستات هم بررسی شوند. برای حفظ سلامت کلیه‌ها در این بازه سنی نباید از مصرف حداکثر 3 گرم نمک در روز فراتر رفت. همچنین باید مصرف پروتیین‌ها به‌خصوص پروتیین گوشت قرمز را کاهش داد و از اضافه وزن جلوگیری کرد. اضافه وزن در این سنین خیلی اوقات باعث بروز دیابت نوع 2 می‌شود. این بیماری بر کلیه‌ها اثر می‌گذارد و در صورت کنترل نکردن قند خون باعث بروز نارسایی کلیوی می‌شود. درواقع دیابت، مهم‌ترین علت نارسایی کلیه در جهان است. علاوه بر قند خون، فشار خون هم باید به طور مرتب در این سنین اندازه‌گیری شود. فشار خون بالا می‌تواند با بیماری‌های کلیوی مرتبط باشد. سنگ‌های ادراری و علایم انسدادی ادرار از دیگر مشکلات شایع 40 تا 60 سالگی هستند.

60 سالگی به بالا

فعالیت کلیه به طور طبیعی پس از 60 سالگی رو به کاهش می‌رود. اگر این کاهش فعالیت، شدید و علامت‌دار باشد باید تحت کنترل قرار بگیرد. توجه داشته باشید بیماری‌های کلیوی مثل نارسایی کلیه می‌توانند با تشدید یا ایجاد بیماری‌های قلبی- عروقی منجر به کاهش طول عمر افراد شوند. مشاهده خون در ادرار می‌تواند نشانه‌ای از بیماری کلیوی باشد. البته بیماری‌های مثانه، بزرگی خوش‌خیم پروستات و انسدادهای مجاری ادراری هم می‌توانند باعث ورود خون به ادرار شوند و درنهایت بیمار را درگیر نارسایی کلیوی کنند. تومورهای کلیه از دیگر مشکلات کلیوی افراد بالای 60 سال هستند. این تومورها معمولا به صورت اتفاقی در سونوگرافی کشف می‌شوند یا با علامت خون در ادرار، خود را نشان می‌دهند.

نوشیدن 8 لیوان آب در روز؛ مفید یا مضر؟

نوشیدن 8 لیوان آب در روز برای حفظ سلامت، باوری غیرعلمی است. درواقع این توصیه برای افراد سالم و بدون بیماری کلیوی، کاربرد ندارد. بخشی از مکانیسم تشنگی داخل کلیه تنظیم می‌شود. این مکانیسم طوری طراحی شده که در زمان کم‌آبی باعث بروز حس تشنگی می‌شود. بنابراین توصیه به مصرف 8 لیوان یا 2 لیتر آب در روز برای برخورداری از کلیه‌های سالم، درست نیست و ممکن است بعضی افراد را دچار مشکلات دیگر کند. برای مثال بیماران مبتلا به نارسایی قلبی با زیاده‌روی در مصرف آب ممکن است دچار اختلال در پمپاژ قلب شوند یا افراد مبتلا به بزرگی خوش‌خیم پروستات و انسداد در مسیر ادرار، با زیاده‌روی در مصرف مایعات ممکن است دچار مشکلات ناشی از احتباس ادرار شوند. افراد مبتلا به سنگ‌های ادراری یا افراد با سابقه دفع این سنگ‌ها می‌توانند برای پیشگیری از ایجاد سنگ بعدی، میزان مصرف مایعات را افزایش دهند. البته میزان این افزایش هم حد و حدودی دارد و برای سنگ‌های مختلف، متفاوت است.

آب معدنی یا آب لوله‌کشی؛ کدام یک انتخاب بهتری است؟

از میان انواع مایعات، آب بهترین انتخاب برای مبتلایان به سنگ کلیه است. درمورد تاثیر آب آشامیدنی یا آب معدنی بر ایجاد سنگ کلیه، سال‌ها مطالعه شده و تاکنون دلیلی مبنی بر تاثیرگذاری نوع آب اعم از آب لوله‌کشی، آب معدنی یا آب چشمه‌های خاص در تشکیل سنگ کلیه، پیدا نشده است. بعضی افراد معتقدند در مناطقی که آب سنگین با املاح بالا وجود دارد، احتمال ایجاد سنگ کلیه بیشتر است اما در این مورد هم نمی‌توان نوع آب را دلیل بیماری دانست. شاید علت آن هوای گرم منطقه باشد که با افزایش تعریق باعث افزایش احتمال ایجاد سنگ کلیه در افراد می‌شود.

تاثیر چای، قهوه و دخانیات بر کلیه‌ها

یکی از مهم‌ترین نکات در مصرف مواد غذایی، رعایت تعادل است. هرگونه زیاده‌روی می‌تواند به بدن آسیب برساند. افراد مبتلا به سنگ کلیه باید در رژیم غذایی خود از لحاظ مصرف ماده‌ای به نام اگزالات محدودیت داشته باشند. برای این منظور فرد باید از مصرف زیاد چای و قهوه پررنگ خودداری کند اما مصرف این مواد در حالت عادی برای یک فرد سالم به طور مستقیم تاثیری بر سلامت کلیه نمی‌گذارد. البته زیاده‌روی در استفاده از شکر همراه با این نوشیدنی‌ها می‌تواند با ایجاد چاقی و مشکلات مربوط به آن به طور غیرمستقیم کلیه را گرفتار کند. تاثیر سیگار و قلیان هم بر سرطان مثانه ثابت شده است. مصرف دخانیات می‌تواند به طور مستقیم باعث ایجاد، تشدید یا عود سرطان مثانه شود. این سرطان هم خود می‌تواند کلیه‌ها را درگیر کند.

نقش کلسیم در بروز سنگ‌های کلیوی

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، یکی از باورهای نادرست برای پیشگیری از ایجاد یا تشدید سنگ کلیه، محدود کردن مصرف لبنیات است، در حالی که این موضوع صحت ندارد. محدودیت در مصرف لبنیات برای پیشگیری و درمان سنگ‌های کلیوی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. فقط در یک نوع خاص و ناشایع از سنگ‌های کلیوی این توصیه می‌تواند مفید باشد که تشخیص آن با پزشک متخصص است./