بررسی علل کم بودن اسپرم در مردان

کم بودن اسپرم به این معنی است که اسپرمی که در یک ارگاسم از مردی خارج می شود کمتر از حالت عادی است. کم اسپرم بودن شخص احتمال بارور شدن تخمک همسر و باردار شدن او را کم می کند . با این وجود بهتر است بدانید بسیاری از مردان که اسپرم کمی دارند، قادر به پدر شدن هستند.

کم بودن اسپرم به این معنی است که اسپرمی که در یک ارگاسم از مردی خارج می شود کمتر از حالت عادی است.

به گزارش «بهپو»، کم بودن اسپرم با نام «الیگواسپرمی» و فقدان اسپرم با نام «آزواسپرمی» شناخته می شود. اگر تعداد اسپرم کمتر از 15 میلیون در هر میلی لیتر باشد، تعداد اسپرم شما کمتر از حد نرمال است.

کم اسپرم بودن شخص احتمال بارور شدن تخمک همسر و باردار شدن او را کم می کند . با این وجود بهتر است بدانید بسیاری از مردان که اسپرم کمی دارند، قادر به پدر شدن هستند.

بیشتر بخوانید: رایج ترین علل ناباروری در مردان

کم بودن اسپرم چه علایمی دارد؟

نشانه اصلی کمبود اسپرم ناتوانی در بچه دار شدن است. ممکن است از این عارضه علایم آشکار دیگری دیده نشود. در بعضی از مردان، وجود یک بیماری زمینه ای مانند اختلال کروموزومی ارثی، عدم تعادل هورمونی، گشادی رگ های بیضه –واریکوسل- یا عارضه ای که جلوی عبور اسپرم را می گیرد نشانه و علامت هایی ایجاد می کند. علایم بالینی کمبود اسپرم عبارتند از:

مشکلات مربوط به عملکرد جنسی - به عنوان مثال، پایین بودن میل جنسی یا مشکل حفظ نعوظ -اختلال نعوظ
درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
کاهش موی صورت یا بدن یا نشانه های دیگری از اختلالات کروموزوم یا هورمون

بیشتر بخوانید: بررسی علل آزواسپرمی یا بی نطفگی در مردان

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر یک سال از مقاربت منظم و محافظت نشده شما می گذرد و بچه دار نشده اید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر دچار یک یا چند مورد زیر بوده اید زود تر از این زمان به پزشک مراجعه کنید:

مشکل نعوظ یا انزال، کاهش میل جنسی و یا مشکلات دیگر در عملکرد جنسی
درد، ناراحتی، توده یا تورم در ناحیه بیضه
سابقه مشکلات بیضه، پروستات یا مسایل جنسی
سابقه جراحی کشاله ران، بیضه، آلت تناسلی یا اسکروتوم

علت کم شدن تعداد اسپرم چیست؟

تولید اسپرم یک فرایند پیچیده است و نیازمند عملکرد نرمال بیضه ها و همچنین غده هیپوتالاموس و هیپوفیز است. هیپوتالاموس و هیپوفیز اندام های مغزی هستند که با ترشح هورمون به تولید اسپرم کمک می کنند. هنگامی که اسپرم در بیضه ها تولید می شود، لوله های ظریفی آنها را حمل می کنند تا با مایع منی مخلوط شوند و از آلت تناسلی بیرون بیایند. بروز مشکل در هر یک از این سیستم ها تولید اسپرم را تحت تاثیر قرار می دهد.
همچنین ممکن است مشکل در شکل غیر طبیعی اسپرم، حرکت یا عملکرد آن باشد. با این حال، اغلب اوقات علت کمبود اسپرم مشخص نمی شود.

بیشتر بخوانید: فرزندآوری به روش لقاح مصنوعی

بیماری هایی که باعث کاهش اسپرم می شوند

کمبود اسپرم ناشی از برخی بیماری ها و درمان های پزشکی است. بعضی از این موارد عبارتند از:

واریکوسل: واریکوسل به تورم رگ های بیضه می گویند. این عارضه شایع ترین علت برگشت پذیر ناباروری مردان است. اگر چه علت دقیقی که واریکوسل باعث ناباروری می شود ناشناخته است، اما ممکن است عامل آن مربوط به تنظیم غیر طبیعی دمای بیضه باشد. واریکوسل باعث کاهش کیفیت اسپرم می شود.
عفونت: برخی از عفونت ها در تولید اسپرم یا سلامت اسپرم تداخل ایجاد می کنند یا باعث بروز زخم هایی می شوند که عبور اسپرم را مسدود می کنند. از جمله این بیماری ها می توان به التهاب اپیدیدیم -اپیدیدیمیت- یا التهاب بیضه ها -ارچیت- و برخی از عفونت های منتقله جنسی، از جمله گنوره -سوزاک- یا ایدز اشاره کرد. با اینکه بعضی از عفونت ها باعث آسیب دایمی بیضه می شوند، اما اغلب اسپرم ها قابل بازیابی هستند.
مشکلات انزال: انزال پسگرد زمانی اتفاق می افتد که مایع منی در حین ارگاسم به جای اینکه از ناحیه آلت تناسلی خارج شود، وارد مثانه می شود. عارضه های مختلفی باعث انزال رتروگراد –پسگرد- یا نبود انزال می شوند؛ از جمله دیابت، آسیب های ستون فقرات، جراحی مثانه، پروستات یا مجرای ادراری.
مصرف بعضی از داروها منجر به مشکلات انسدادی انزال می شوند. داروهای فشار خون از دسته مسدود کننده های آلفا از این جمله اند. برخی از مشکلات ناشی از انسداد قابل ترمیمند، اما بسیاری از آن ها هم دایمی هستند. در اغلب مشکلات دایمی انزال ، باز هم می توان اسپرم را به طور مستقیم از بیضه ها بازیابی کرد.
پادتن های حمله کننده به اسپرم: آنتی بادی –پادتن- های ضد اسپرم، سلول های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم را به عنوان مهاجم های مضر شناسایی می کنند و تلاش می کنند آنها را از بین ببرند.
تومورها: سرطان ها و تومورهای خوش خیم مستقیما روی اندام های تولید مثل مردانه اثر می گذارند. آنها غده های تولید کننده هورمون تولید مثل از جمله غده هیپوفیز را مختل می کنند؛ گاهی اوقات هم نحوه اثرگذاری آنها روشن نیست. جراحی، اشعه درمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها هم روی باروری مردان تاثیر منفی می گذارد.
بیضه نزول نکرده: گاهی اوقات طی رشد جنین، یک یا هر دو بیضه از شکم به داخل کیسه حاوی بیضه -اسکروتوم- نمی روند. این عارضه با احتمال کاهش میزان باروری در مردان همراه است.
عدم تعادل هورمون: هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه ها هورمون هایی تولید می کنند که برای تولید اسپرم لازم است. تغییر در این هورمون ها و سیستم های دیگری مانند غده تیرویید و غده فوق کلیه هم باعث ضعف اسپرم ها می شود.
نقص لوله های حامل اسپرم: اسپرم به وسیله لوله های زیادی در بیضه جابجا می شود. علل مختلفی از جمله آسیب ناخواسته ناشی از جراحی، عفونت های قبلی، تروما یا ناهنجاری تکاملی، مانند فیبروز کیستیک یا عارضه های مشابه ارثی، منجر به انسداد این لوله ها می شوند. انسداد در هر سطحی، از جمله در بیضه، در لوله های بیضه، در اپیدیدیم، در وازدفران ها، در نزدیکی مجاری ادرار یا خود مجرای ادرار امکان بروز دارد.
نقص های کروموزومی: اختلالات ارثی مانند سندرم کلاین فلتر - که در آن پسری با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y به جای یکX و یک Y به دنیا می آید و رشد ناهنجار اندام تولید مثل مردانه را به دنبال دارد. سندرم های ژنتیکی دیگر که منجر به ناباروری می شوند فیبروز کیستیک، سندرم کالمن و سندرم کارتاژنر هستند.
بیماری سلیاک: اختلال گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن، بیماری سلیاک نام دارد که باعث ناباروری در مردان هم می شود. در بیشتر مواقع پس از اتخاذ رژیم غذایی بدون گلوتن باروری بهبود می یابد.
بعضی داروها: درمان جایگزینی تستوسترون، استفاده طولانی مدت از استرویید آنابولیک، داروهای سرطان -شیمی درمانی، داروهای ضد قارچ و بعضی آنتی بیوتیک ها، برخی از داروهای درمانی زخم و چند داروی دیگر تولید اسپرم را کاهش می دهند و باعث کاهش باروری در مردان می شوند.
سابقه جراحی: برخی از جراحی ها از حضور اسپرم در منی جلوگیری می کنند، از جمله وازکتومی، ترمیم فتق کشاله ران، جراحی اسکروتوم یا بیضه ها، عمل جراحی پروستات و جراحی های شکمی بزرگ برای سرطان های بیضه و رکتوم. در اغلب موارد، می توان با انجام عمل جراحی انسداد را برطرف کرد یا اسپرم را مستقیما از اپیدیدیم و بیضه ها بازیابی کرد.

عوامل محیطی که بر کاهش اسپرم تاثیر می گذارند

تولید یا عملکرد اسپرم تحت تاثیر برخی از عناصر محیطی تغییر می کند، از جمله:

مواد شیمیایی صنعتی: قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض بنزن، تولوئن، زایلن، علف کش ها، آفت کش ها، حلال های آلی، مواد شیمیایی نقاشی و سرب منجر به کاهش اسپرم می شود.
قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین: قرار گرفتن در معرض سرب و سایر فلزات سنگین هم موجب ناباروری شود.
پرتو یا اشعه ایکس: قرار گرفتن در معرض تابش، تولید اسپرم را کم می کند. ممکن است چند سال طول بکشد تا دوباره تولید اسپرم به حالت عادی بازگردد. اگر دوز تابش بالا باشد احتمالا میزان اسپرم برای همیشه کم می شود.
گرم شدن بیش از حد بیضه ها: دمای بالا باعث کاهش تولید و عملکرد اسپرم می شود. گرچه مطالعات در این زمینه محدود هستند، اما استفاده مکرر از سونا یا حمام های داغ موقتا باعث کاهش تعداد اسپرم می شود.
نشستن طولانی مدت، پوشیدن لباس های تنگ یا کار با کامپیوتر و لپ تاپ برای مدت طولانی هم دمای بدن را افزایش داده و تولید اسپرم را کاهش می دهد.

عوامل دیگری که باعث کاهش تعداد اسپرم می شوند

مصرف داروهای غیر قانونی یا مخدر: استروییدهای آنابولیک که برای تحریک و رشد قدرت عضلانی مصرف می شوند باعث کوچک شدن بیضه ها و کاهش تولید اسپرم می شوند. استفاده از کوکایین یا ماری جوانا هم منجر به کاهش تعداد و کیفیت اسپرم می شود.
مصرف الکل: نوشیدن الکل سطح تستوسترون را کاهش می دهد و تولید اسپرم را کم می کند.
بعضی مشاغل: برخی از اشخاص با خطر ناباروری ناشی از شغل مواجهند. مشاغلی مانند جوشکاری و یا مشاغلی که نیازمند نشستهای طولانی باشد مانند رانندگی کامیون از این دسته اند. با این حال، داده ها برای حمایت از این نظریه ها کامل نیست.
سیگار کشیدن: مردانی که سیگار می کشند نسبت به غیر سیگاری ها اسپرم کمتری دارند.
استرس های عاطفی: استرس عاطفی شدید یا طولانی مدت، از جمله استرس در مورد باروری، در هورمون های تولید کننده اسپرم تداخل ایجاد می کند.
افسردگی: افسردگی منجر به کاهش غلظت اسپرم می شود.
وزن: چاقی از طرق مختلفی باروری را تحت تاثیر قرار می دهد، از جمله تاثیر مستقیم روی اسپرم و ایجاد تغییرات هورمونی که باعث کاهش باروری مردان می شود.
خطای تست اسپرم: ممکن است زمان گرفتن نمونه اسپرم مناسب نباشد، مثلا پس از آخرین انزال، پس از بیماری یا رویداد استرس زا مقدار اسپرم کم است. یا اینکه تمام مایع منی درست جمع نشده باشد و مقداری از آن بیرون ریخته باشد. به همین علت به طور کلی، می بایست نتیجه بر اساس گرفتن چندین نمونه در یک دوره مشخص اخذ شود./