چه کنیم که به نارسایی کلیه مبتلا نشویم؟

گرچه بعضی از بیماری ها ارثی هستند و شاید نتوان کار چندانی برای پیشگیری از نارسایی کلیه انجام داد اما آنچه که باعث آسیب جدی به کلیه ها می شود فقط بیماری های مربوط به کلیه نیستند بلکه بیماری های زمینه ای مانند فشار خون، دیابت و ...هم اگر به خوبی کنترل نشوند، کلیه را برای همیشه از کار می اندازند.

کلیه ها در دو طرف ستون فقرات و در ناحیه کمر واقع شده اند و نقشی حیاتی در بدن ایفا می کننند. طیف بیماری هایی که باعث تخریب بافت کلیه، نارسایی و در نهایت از کار افتادن کلیه می شوند، بسیارند. گرچه بعضی از بیماری ها ارثی هستند و شاید نتوان کار چندانی برای پیشگیری از نارسایی کلیه انجام داد اما آنچه که باعث آسیب جدی به کلیه ها می شود فقط بیماری های مربوط به کلیه نیستند بلکه بیماری های زمینه ای مانند فشار خون، دیابت و ...هم اگر به خوبی کنترل نشوند، کلیه را برای همیشه از کار می اندازند.
توصیه های زیر به شما کمک می کند سلامت کلیه های خود را برای یک عمر تضمین کنید.

قند خون تان را متعادل نگه دارید

دیابت شایع ترین و اولین علت نارسایی مزمن کلیوی و پیوند کلیه است. متاسفانه شمار مبتلایان به دیابت رو به افزایش است. افراد مبتلا به دیابت باید سالانه سه عضو مهم خود یعنی چشم، کلیه و قلب را بررسی کنند. اگر بیماری دیابت کنترل نشود به تدریج درگیری عروقی ایجاد می کند و عروق مسدود می شوند. از آنجا که درگیری کلیه در بیماران دیابتی علامت دار نیست؛ بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 باید حدود 5 تا 10 سال بعد از شروع بیماری شان به متخصص کلیه مراجعه و از سالم بودن کلیه ها اطمینان حاصلل کنند. بعد از آن کلیه ها باید به طور سالانه بررسی شوند. ضمن اینکه نباید تغذیه سالم، کنترل قند خون و ممانعت از افزایش آن، پیاده روی و ورزش برای کاهش قند خون و متعادل نمودن آن را نادیده گرفت.

فشار خون تان را همیشه بررسی کنید

فشار خون بالا نیز از جمله بیماری هایی است که به عروق کلیه آسیب می زند. فشار خون بالا دومین علت نارسایی کلیه است. فردی که فشار خونش مثلا در یک دوره 10 تا 15 ساله 180 میلی متر جیوه یا بیشتر است بتدریج عملکرد کلیه هایش را از دست داده و دچار نارسایی کلیه می شود. البته کسانی که فشار خونشان بطور ناگهانی بالا می رود هم بدلیل خونریزی در کلیه دچار تخریب وسیع بافتی می شوند. بعلت شیوع بالای پرفشاری خون در جامعه بهتر است همه افراد بالای 30 سال سن، هر 6ماه یک بار فشار خون شان را اندازه بگیرند و در صورت بالا بودن آن حتما با مصرف دارو و توصیه های پزشک معالج آن راکنترل کنند.

نسبت به سنگ های کلیه بی توجه نباشید

کلیه بعضی از بیماران سنگ ساز است. این افراد معمولا زمانی از وجود سنگ در کلیه خود مطلع می شوند که به علت درد در ناحیه کلیه ها به پزشک مراجعه می کنند. اطلاع از وجود سنگ باید هشداری برای بیمار باشد تا بیماری را پیگیری کند. سنگ های ریز اغلب خودبخود دفع می شوند ولی سنگ هایی که بزرگ ترند ممکن است در کلیه باقی بمانند و هنگام دفع باعث انسداد در حالب و حتی عفونت آن شوند. عفونت کلیه خطرناک است و به بافت کلیه آسیب می زند. به همین دلیل سنگ هایی که حرکت می کنند و وارد حالب میشوند را باید با عمل جراحی خارج کرد، اما اگر عمل جراحی بطور مکرر انجام شود کلیه را تخریب خواهد کرد، بنابراین باید حداکثر تلاش را کرد تا سنگ ها با روش غیرتهاجمی درمان شوند. امروزه با دستگاه های سنگ شکن، سنگ کلیه بدون عمل جراحی خرد می شوند.
بیمارانی که کلیه سنگ ساز دارند، باید از تشکیل سنگ در کلیه جلوگیری کنند. این کار مستلزم بررسی دقیق برای یافتن علت سنگ سازی است. وقتی علت مشخص شد می توان با تجویز دارو مانع از تشکیل مجدد سنگ شد. این افراد نباید برای مراجعه به پزشک و بررسی وضعیت شان منتظر بروز درد باشند زیرا سنگ ها معمولا در داخل کلیه علامتی ایجاد نمی کنند. و وقتی از کلیه خارج می شوند باعث درد می گردند. مصرف زیاد مایعات و داشتن رژیم غذایی مناسب با توجه به نوع سنگ برای درمان و رفع مشکل موثر است.

کلیه پلی کیستیک را جدی بگیرید

کلیه پلی کیستیک باید از کیست ساده تمایز داده شود. وجود کیست های ساده در کلیه نسبتا شایع است و اهمیت چندانی ندارد. کیست های ساده کلیه معمولا با افزایش سن بروز می کنند. تعداد آنها از یک تا چند عدد بیشتر نیست و معمولا آزاری به کلیه نمی رسانند. فقط سالانه باید کنترل شوند. اگر کیست های ساده باعث درد یا علتی شوند می توان آنها را با استفاده از یک سوزن تخلیه کرد، اما کلیه پلی کیستیک بماری خطرناکی است. این بیماری ارثی است و توارث آن به شکل اتوزوم غالب است. اگر مادر یا پدر به این بیماری مبتلا باشند احتمال ابتلای کودک 50 درصد است. بیماری پلی کیستیک مادرزادی است و تقریبا تا دهه پنجاه زندگی کار بیمار به دیالیز و پیوند کلیه کشیده خواهد شد. بیماری سیر پیشرونده دارد اما با مراجعه به پزشک و رعایت رژیم های درمانی خاص می توان جلوی نارسایی کلیه را تا حدی گرفت و نیاز به دیالیز و پیوند را به تاخیر انداخت ولی نمی توان کاملا از آن پیشگیری کرد.

وجود پروتئین در ادرار را نادیده نگیرید

وجود پروتئین در ادرار در علم پزشکی علامت مهمی است و دلیل وجود بیماری زمینه ای در بیمار است. پروتئین در ادرار به هیچ وجه نباید نادیده گرفته شود. بیماری های زیادی ممکن است باعث دفع پروتئین شوند ولی مهم ترین آن بیماری نسج کلیه است. سردسته این بیماری ها سندرم نفروتیک و گلومرولونفریت است. این دو بیماری کلیه را به سمت نارسایی نهایی می کشانند.

وجود خون در ادرار را به پزشک تان گزارش دهید

وجود خون در ادرار علامت اختلالی در کلیه و مجاری ادراری است. عواملی که باعث خونریزی در کلیه و مجاری ادراری می شوند؛ عبارتند از وجود سنگ های کلیه، التهاب و عفونت در کلیه، سرطان کلیه، سرطان مثانه، سرطان پروستات در مردان و...خون در ادرار ممکن است باعث تغییر رنگ آن شود. گاهی هم میزان خون کم است و فقط در بررسی های آزمایشگاه مشخص می شود.

برگشت ادرار در کودکان برای کلیه خطرناک است

عفونت کلیه در سنین کودکی اهمیت زیادی دارد. اگر کودک دختر یا پسر دچار عفونت ادراری شود حتما باید او را از نظر ریفلاکس یا برگشت ادرار بررسی کرد. این بیماری باید درمان شود. برگشت ادرار به کلیه باعث عفونت کلیه و عفونت های کلیه باعث تخریب نسج کلیه و نارسایی آن خواهد شد.

بدون نظر پزشک دارو مصرف نکنید

متاسفانه داروخانه ها بسیاری از داروها را بدون نسخه به مشتریان می دهند، غافل از اینکه همه داروها عوارض جانبی دارند و فقط باید با نظر پزشک تجویز شوند. همه داروهای مصرفی از طریق کلیه ها و کبد دفع می شوند. اگر حجم انبوهی از این داروها مدام وارد بدن شوند با گذشت زمان بار تحمیلی به کلیه زیاد شده و کلیه ها عملکرد طبیعی خود را از دست می دهند. از داروهای پرمصرف در جامعه می توان به مسکن ها اشاره کرد. مصرف انواع مسکن ها به خصوص توسط کسانی که از دردهای مزمن رنج می برند مثل بیماران مبتلا به میگرن زیاد است و در دراز مدت به کلیه آسیب می زند. از دیگر داروهای مضر برای کلیه ها می توان به آمینوگلیکوزیدها اشاره کرد که سردسته آنها جنتامایسین است. این داروها به راحتی در دسترس مردم قرار دارد. درحالیکه مصرف زیاد آن بافت کلیه را تخریب می کند.

مصرف مکمل ها را محدود کنید

در قفسه دارویی بسیاری از افراد انواع مختلف مکمل ها و ویتامین ها یافت می شود. بسیاری از افراد روزانه ویتامین A، E، امگا 3 و... مصرف می کنند و توجهی به دوز آن هم ندارند. ویتامین ها به دو دسته بزرگ محلول در چربی و محلول در آب تقسیم می شوند. ویتامین های محلول در چربی در بدن تجمع پیدا کرده و دفع نمی شوند. ولی ویتامین های محلول در آب از طریق کلیه دفع می شوند. ویتامین ها به ظاهر بی خطرند اما اگر میزان مصرف آنها بیشتر از نیاز بدن باشد باعث مسمومیت خواهند شد. دفع آنها از طریق کلیه نیز می تواند باعث آسیب کلیوی شود.

کلیه ها را از ضربات حفظ کنید

تصادفات اتومبیل، ضربات وارده در ورزش و...اگر شدید باشد ممکن است به یکی از اعضای سیستم ادراری صدمه بزند. صدمه ممکن است به کلیه ها، حالب ها، مجرای ادرار و مثانه وارد شود. شاخص ترین علامت ضربه، خونریزی از ادرار است، اما آسیب به کلیه به دو دسته صدمات نافذ و صدمات غیر نافذ تقسیم می شود. صدمات نافذ شامل اصابت گلوله یا فرورفتن چاقوست. که معمولا با صدمه به احشا دیگر بدن مانند کبد، طحال و...همراه است. صدمات غیر نافذ همان تصادف است که در بعضی از تصادفات در اثر شدت ضربه یا ایجاد حرکت شلاقی (جلو عقب رفتن فرد با سرعت بسیار بالا) کلیه ها از جای خود کنده می شوند یا افتادن از بلندی که بیشتر در کارگران ساختمانی دیده می شود وقتی از پهلو روی میله سقوط می کنند. این حالت در ورزشی مانند کاراته نیز دیده می شود که با لگد به کلیه ورزشکار ضربه زده و کلیه پاره می شود. برای پیشگیری از این صدمات باید احتیاط را مد نظر قرار داد. مثلا هنگام رانندگی کمربند ایمنی بست یا در ورزش از محافظ های مخصوص کمر و شکم استفاده کرد. در این مواقع عملکرد اطرافیان بیمار نیز بسیار مهم است که او را به سرعت به مرکز درمانی تخصصی کلیه برسانند. زیرا اگر اشتباه عمل کنند وقت را تلف کرده و ممکن است کلیه بیمار کاملا از بین برود.

چکاپ را فراموش نکنید

وقتی فردی از خانواده به کلیه پلی کیستیک، سرطان سیستم ادراری یا سنگ کلیه مبتلا بوده یا هست، سایر افراد خانواده باید از نظر وجود بیماری کلیوی تحت نظر پزشک قرار داشته باشند. اما افراد سالم و بدون سابقه بیماری کلیوی در خانواده فقط نیاز است که آزمایش ساده ادرار و سونوگرافی سیستم ادراری را بعد از 40 سالگی انجام دهند./