آشنایی با مهمترین عوامل نارسایی کلیه

یکی از وظایف مهم و اصلی کلیه، تنظیم تعادل مایعات و املاح بدن است. برای آنکه عملکرد کلیه‌ها به درستی انجام شود، باید خون کافی وارد آنها شود و به شبکه پیچیده مویرگی‌شان برسد.

یکی از وظایف مهم و اصلی کلیه، تنظیم تعادل مایعات و املاح بدن است. برای آنکه عملکرد کلیه‌ها به درستی انجام شود، باید خون کافی وارد آنها شود و به شبکه پیچیده مویرگی‌شان برسد.
کلیه‌ها علاوه بر تنظیم آب و املاح بدن، وظیفه تولید هورمون اصلی خونساز بدن (اریتروپوئتین) را هم بر‌عهده دارند. یکی دیگر از وظایف کلیه، دفع سموم بدن با آب به صورت ادرار است. از آنجا که سلامت کلیه ارتباط محکمی با عملکرد صحیح دیگر اعضای بدن از جمله کبد، قلب، چشم و مغز دارد، مراقبت از این عضو اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. پرهیز از مصرف برخی موادغذایی مضر، نوشیدن مایعات کافی و در کل تغییر شیوه زندگی، نه تنها عملکرد کلیه‌ها را بهبود می‌بخشد بلکه بر دیگر اعضای بدن نیز تاثیر مثبتی دارد.
یکی از ارکان حفظ سلامت انسان، محافظت از کلیه در برابر آسیب‌هاست. بیماری‌های کلیوی در مراحل اولیه، کاملا بی‌علامت هستند و ممکن است قبل از ایجاد هرگونه شکایت باعث تخریب قسمت عمده‌ای از فعالیت و عملکرد کلیه شود. تنها راه اطلاع از ابتلا به بیماری‌های کلیوی در مراحل ابتدایی، انجام آزمایش‌های خون و ادرار است. ابتلا به بیماری‌ مزمن کلیوی شیوع بالایی دارد و طبق آمار ارائه‌شده از هر 8 نفر یک نفر به بیماری مزمن کلیه مبتلا هستند. تغییر در تعداد دفعات ادرار یا حجم ادرار در شبانه‌روز، شب‌ادراری، تغییر رنگ ادرار، ورم صورت یا ورم پاها و درد یا سوزش حین دفع ادرار، بی‌اشتهایی (سوءتغذیه)، کاهش وزن بیش‌ازحد، تهوع و استفراغ، تنگی نفس و کم‌خونی از علایم ابتلا به بیماری کلیوی است. در صورت وجود هر یک از آنها حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا آزمایش‌های لازم را برایتان تجویز کند.

تغذیه و نارسایی کلیوی

نوع تغذیه، انجام فعالیت‌های ورزشی و مصرف داروها نقش موثری در بهبود عملکرد کلیه و سالم‌ماندن آن دارد. چاقی شکمی یکی از موارد مهمی است که باعث می‌شود تا افراد دچار نارسایی کلیه شوند ولی می‌توان با تغذیه صحیح از آن پیشگیری کرد. به گفته متخصصان تغذیه، مصرف موادغذایی پرپروتئین، روغن حیوانی و لبنیات پرچرب باعث ابتلا به بیماری‌های کلیوی می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود مصرف گوشت قرمز را کاهش دهید و روزانه کمتر از 3 تا 5/3 گرم نمک مصرف کنید و دوغ و پنیرهایی که نمک کمتری دارند، بخورید. رژیم‌های غذایی پرنمک، باعث بالارفتن فشارخون و آسیب کلیه می‌شود. اگرچه نباید مصرف لبنیات از برنامه غذایی حذف یا محدود شود اما بهتر است نوع کم‌چرب آن را انتخاب و مصرف کرد. توصیه می‌شود، روغن‌های جامد را حذف و از روغن زیتون در تهیه غذاها استفاده کنید. نوشیدن حداقل 8 لیوان آب، باعث سالم‌ماندن کلیه‌ها می‌شود. در برنامه غذایی خود حتما میوه و سبزی را بگنجانید و در طول روز 3 تا 4 عدد میوه بخورید.
کسانی که BMI بالایی دارند، حتما باید وزنشان را کم کنند زیرا کاهش وزن در کنترل فشارخون و عوارض کلیوی موثر است. پس روزانه 20 تا 30 دقیقه ورزش‌های نرمشی مانند پیاده‌روی و دویدن انجام دهید. بهترین نوع فعالیت ورزشی، ورزش‌های هوازی ایروبیک است. فعالیت‌های ورزشی، باعث تنظیم جریان خون و کاهش فشارخون می‌شود. البته فعالیت ورزشی سنگین مانند وزنه‌برداری و بدنسازی با وزنه‌های سنگین به دلیل اینکه تاثیر منفی روی قلب می‌گذارند، توصیه نمی‌شود.

فشارخون و نارسایی کلیه

در صورتی که کسی به بیماری دیابت، پرفشاری خون یا چاقی دچار باشد یا یک یا چند نفر از اعضای خانواده بیماری کلیوی داشته باشند، سیگار مصرف کنند، یا سنشان بالاتر از 50 سال باشد بیش از سایرین در معرض خطر است. شایع‌ترین علل ابتلا به بیماری‌های کلیه در دنیا، دیابت و پرفشاری خون است. حدود 80 درصد نارسایی‌های کلیه به این دو علت مربوط می‌شود. کنترل فشارخون در بیماران مبتلا به پرفشاری خون و دیابت، در پیشگیری از آسیب به کلیه موثر است. دیابت می‌تواند باعث از کارافتادن آنها و در نهایت همودیالیز شود. 35درصد مبتلایان به دیابت به بیماری کلیه مبتلا می‌شوند.
پس فشارخونتان را به‌طور منظم کنترل و اگر نیاز به مصرف دارو است، حتما به‌طور منظم آن را مصرف کنید. در صورتی که فشارخون خیلی بالا نباشد، می‌توان با تغذیه مناسب آن را کنترل کرد اما اگر بیش از 140 بر 90 میلی‌‌‌جیوه باشد باید حتما دارو مصرف شود. کنترل منظم قندخون به خصوص در کسانی که به دیابت مبتلا هستند یا قند پنهان دارند (یعنی قندخون در حالت ناشتا متعادل است) توصیه می‌شود. اگر اسیداوریک شما بالاست یا سابقه ابتلا به نقرس در خانواده‌تان ارثی است، حتما به پزشک مراجعه کنید.

از لوپوس تا آسیب کلیه

برخی از علت‌های بیماری‌های کلیوی ناشناخته‌اند. عوارض دارویی و سنگ‌های کلیه از دیگر علت‌های آسیب کلیه‌ها هستند. مشکل سنگ کلیه‌تان را جدی بگیرید و درمان را منحصر به زمانی که سنگ کلیه ساخته شده است، نکنید. اگرچه سنگ‌سازی کلیه، بیماری‌ عودکننده‌ای است اما با رژیم غذایی مناسب، نوشیدن مایعات و تحرک کافی قابل‌پیشگیری است. اگر سنگ کلیه با اقدام‌های درمانی به موقع رفع نشود ممکن است باعث سنگ‌سازی بیشتر شود. در این صورت ممکن است با جراحی یا سنگ‌شکنی، مشکل را برطرف کرد. انجام جراحی مکرر و سنگ‌شکنی می‌تواند به بافت کلیه آسیب برساند و در نهایت به نارسایی کلیوی بینجامد. در صورتی که مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشارخون، کلیه پلی‌کیستیک و بیماری های روماتیسمی مثل لوپوس یا آرتریت روماتوئید هستید حتما به پزشک مراجعه کنید تا کلیه‌هایتان مورد بررسی قرار گیرد.
معمولا بسیاری از افراد برای کاهش دردهای خفیف بدنی یا درمان عفونت حتی عفونت‌ ساده‌ای که ممکن است ویروسی باشد از مسکن‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند. اگرچه مصرف مسکن‌ها تحت‌نظر پزشک و در مقاطع زمانی کوتاه اشکالی ندارد اما مصرف خودسرانه داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند. پس دارو را در موارد ضروری و تحت‌نظر پزشک مصرف کنید. سایر داروهای خاص و بعضی سموم، آفت‌کش‌ها و موادمخدر و... هم می‌توانند به آسیب کلیه منجر شوند. مصرف مکمل‌های غذایی به خصوص در ورزشکاران نیز باید تحت‌نظر متخصص پزشکی ورزشی باشد زیرا ترکیب‌های موجود در مکمل‌ها می‌تواند با تاثیر بر نفرون‌ها باعث آسیب کلیه شود./