آیا روماتیسم با رژیم غذایی درمان می‌شود؟

به طور کلی رژیم قطعی برای بیماری‌های روماتیسمی وجود ندارد، یعنی نمی‌توان گفت که می‌شود با تغذیه بیمار روماتسیمی را درمان کرد، بلکه می‌توان عوارض بیماری و داروها را با تغذیه مناسب کاهش داد.

مشاوره تغذیه، جزیی از فرایند درمان بیماران روماتیسمی است که می‌تواند به بهبود عوارض بیماری و داروهای این بیماران کمک‌ کند.
برای آگاهی از دلیل لزوم مشاوره تغذیه در کنار درمان و نکاتی که در رژیم غذایی بیماران روماتیسمی رعایت می‌شود، دکتر بهشته النگ متخصص اطفال و PhD تغذیه و مسئول بخش تغذیه بیمارستان فوق‌تخصصی کودکان مفید در این باره توضیح می دهد.

آیا رژیم غذایی می‌تواند برای کودکان مبتلا به روماتسیم موثر باشد؟

به طور کلی رژیم قطعی برای بیماری‌های روماتیسمی وجود ندارد، یعنی نمی‌توان گفت که می‌شود با تغذیه بیمار روماتسیمی را درمان کرد، بلکه می‌توان عوارض بیماری و داروها را با تغذیه مناسب کاهش داد. پس از اینکه روماتولوژیست تایید کرد که کودک بیماری روماتیسمی دارد، باید به متخصص تغذیه ارجاع شود تا رژیم غذایی درمانی بگیرد. در این رژیم‌های غذایی، بعضی از مواد غذایی محدود می‌شوند و استفاده بعضی از آنها هم بیشتر توصیه می‌شود. در مورد کاهش دادن عوارض داروهای بیماران روماتیسمی با تغذیه باید گفت از آنجا که یکی از عوارض روماتیسم التهاب و درد ناشی از آن است، برای درمان این التهاب از ضدالتهاب‌های استروییدی و غیراستروییدی استفاده می‌شود. ضدالتهاب‌های غیراستروییدی اثر گوارشی دارند و ممکن است روی مخاط معده اثر بگذارند، بنابراین باید از رژیم غذایی برای محدود کردن این تاثیر استفاده کرد. کورتون هم به عنوان دیگر داروی روماتیسم، باعث پوکی استخوان این بیماران می‌شود و از سوی دیگر محدودیت در مصرف لبنیات به دلیل ایجاد التهاب و درد، ایجاب می‌کند کلسیم مورد نیاز این بیماران با رژیم غذایی تامین شود.
التهاب مشکل عمده بیماری‌های روماتیسمی است که سبب می‌شود بافت مفصلی آنان تخریب شود. یکی از مشکلات بیمارهای روماتیسمی فربگی است، زیرا به دلیل درد نمی‌توانند زیاد حرکت کنند و از سوی دیگر نمی‌توان به آنها تمرین ورزشی و حرکت داد زیرا به مفاصل آسیب وارد می‌شود. پس رژیم غذایی این کودکان به شدت حایز اهمیت است.

مشاوران تغذیه به کدامیک از ریزمغذی‌ها در رژیم غذایی کودکان روماتیسمی توجه می‌کنند؟

خوراندن ویتامین به بیماران روماتیسمی اهمیت زیادی دارد، البته مهم این است که نمی‌توان برای همه آنان نسخه ویتامین یکسان پیچید، بلکه باید سطح ویتامین کودک براساس نیازی که دارد تنظیم شود. پروتئین را هم با محدودیت به این بیماران می‌دهیم، اما میزان آن نباید خیلی کاهش یابد. علاوه بر این باید دقت کرد که پروتئین را باید از منابع خوب و مفید تامین کنیم. برای مثال گوشت جزو مواد غذایی است که حتماً باید به عنوان منبع پروتئین لحاظ شود ولی لازم نیست که شخص گوشت قرمز مصرف کند.
بسیاری از بیماران روماتسیمی به دلیل دفع آهن در مفاصل دچار فقر آهن هستند و چگونگی شروع کردن آهن برای این بیماران اهمیت زیادی دارد. در نتیجه سطح آهن آنان حتماً باید چک شود زیرا رسوب آهن در مفاصل هم باعث می‌شود شخص دچار محدودیت حرکتی شود. به عبارت دیگر تغذیه بیماران روماتیسمی مانند تیغ دولبه است و کمبود یا زیادی مغذی‌ها باعث مشکلات بعدی می‌شود.
علاوه‌براین باید دقت کنیم که سطح روی در بیماری‌های التهابی مزمن پایین می‌آید و باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین سطح مس را هم باید مورد بررسی قرار دهیم، زیرا اگر در مایع مفصلی رسوب کند، برای بیمار محدودیت حرکتی ایجاد می‌کند. از جمله ویتامین‌های مهم در تغذیه بیماران روماتیسمی می‌توان به ویتامین A و خانواده آن و ویتامین C و ویتامینD به دلیل اهمیتی که برای کودکان سنین رشد دارد و ویتامین E که آنتی‌اکسیدان و یکی از راه‌های جلوگیری از التهاب است اشاره کرد. ویتامین B6 هم جزو ویتامین‌هایی است که با دوز بالا برای این اشخاص تجویز می‌شود.

در رژیم غذایی بیماران روماتیسمی چه نکاتی رعایت می‌شود؟

به طور کلی این قبیل بیماران باید توجه کنند که از خوردن نمک زیاد و غذاهای افزودنی اجتناب کنند. زیاد آب بنوشند و سبزیجات و میوه‌جات را به مقدار زیاد در رژیم غذایی خود بگنجانند. گوشت قرمز را باید با محدودیت مصرف کنند و به جای آن سعی کنند از گوشت ماهی و مرغ استفاده کنند. علاه‌براین به این دلیل که این بیماران کم‌تحرک هستند برای جلوگیری از اضافه وزن، نباید رژیم غذایی چرب و شیرین داشته باشند. نکته مهم دیگر این است که از آنجا که لبنیات به دلیل دارا بودن پروتئین گاوی التهاب را زیاد می‌کند و این التهاب است که باعث درد بیماران روماتیسمی می‌شود، باید لبنیات را با محدودیت در رژیم این بیماران قرار دهیم. مشاوران تغذیه با توجه به سن بیماران روماتیسمی، توصیه می‌کنند که آنان باید در روز چه مقدار لبنیات مصرف کنند. برای مثال باید دقت کنیم که اگر بیمار در سن مدرسه است و در مدرسه شیر رایگان دریافت می‌کند، دیگر در خانه شیر ننوشد، اما ترجیح این است که در خانواده لبنیات تنها شیر را در رژیم این کودکان بگنجانیم، زیرا نمی‌توان از این ماده غذایی ارزشمند به خصوص برای کودکی که در سن رشد است صرف‌نظر کرد. به طور کلی مصرف ماست در این کودکان توصیه نمی‌شود و انواع و اقسام ماست‌ها مانند ماست یونانی هم به دلیل چربی بالایی که دارند نمی‌توانند جایگزین خوبی برای این ماده غذایی در رژیم غذایی کودکان روماتیسمی باشد. البته مصرف ماست پروبیوتیک برای آنان منعی ندارد. گاهی هم مشاهده می‌شود که بعضی از کودکان به ماست واکنش منفی نشان نمی‌دهند و بر اساس تجربه می‌توان این ماده غذایی را در رژیم آنان گنجاند.
نکه دیگر مصرف نمک است که باید در بیماران روماتیسمی محدود شود. توصیه ما به خانواده این بیماران این است که حین طبخ غذا کمتر از نمک استفاده کنند و این چاشنی را از سر سفره و میز غذا حذف کنند.
در مورد مصرف چربی باید گفت که آن را از رژیم غذایی این افراد حذف نمی‌کنیم، بلکه محدود می‌کنیم. مصرف چربی‌های امگا3 و امگا6، یعنی روغن‌هایی که چربی آنها از نوع زنجیره‌‌ای بلند هستند نسبت به بقیه چربی‌ها برای این بیماران ارجحیت دارد و این روغن‌ها را می‌توان در روغن ماهی، گوشت ماهی و روغن زیتون که حاوی امگا 6 است یافت و توصیه ما این است که این بیماران حتماً این غذاها را در رژیم روزانه‌شان مصرف کنند.

آیا مراجعه به مشاور تغذیه جزو فرایند درمان یک بیمار روماتیسمی است؟

مشاوره تغذیه برای بیماران روماتیسمی فقط کمک به کاهش دادن التهاب است و با تغذیه نمی‌توانیم بیماری را درمان کنیم. درواقع این بیماری مانند دیابت نیست که بتوان با کنترل غذایی، عامل آن را کنترل کرد؛ بنابراین بیمار باید درمان‌های خود را بگیرد و بر اساس آنها توصیه‌های غذایی می‌تواند التهاب او را کمتر کند، اما درمانش نمی‌کند.
مراجعه به مشاور تغذیه جزو پنل درمانی‌ همه بیماران روماتولوژی است، زیرا در غیر این صورت ممکن است داروهایی که دریافت می‌کنند اثر کافی نداشته باشد. برای مثال اگر بیمار غذاهای محرک بخورد، داروهایی که مصرف می‌کنند تاثیر کافی نخواهند داشت. بنابراین بیمار روماتیسمی حتما باید به مشاور تغذیه ارجاع داده شود. مراجعه به مشاور تغذیه یک فرایند مداوم نیست، بلکه اگر بیماری شخص تحت کنترل قرار بگیرد، ممکن است در هر ماه یک بار به روماتولوژ مراجعه کند، اما هر 3 ماه و یا 6 ماه یک بار از مشاور تغذیه رژیم غذایی دریافت کند، اما اگر بیماری شخص کنترل نشود، ممکن است متخصص روماتولوژی در هر نوبت که بیمار به او مراجعه می‌کند، او را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا رژیم‌های غذایی مختلفی را بر روی او امتحان کند و نتایج آنها را مورد بررسی قرار دهد./