آینده تشخیص سرطان در دست چه تست هایی است؟

محققان به دنبال روش‌های ساده‌تری هستند تا بتوانند علایم زیرکانه‌ای را که انواع سرطان، از جمله سرطان‌های پستان، کولورکتال، ریه، پانکراس، دهان و دیگر سرطان‌ها از خود بروز می‌دهند، قبل از آنکه نتوان برای بیمار کار خاصی انجام داد، شناسایی کنند.

امروز جای هیچ‌گونه شکی نیست که تشخیص زودهنگام سرطان، کلید درمان این بیماری مهلک و کشنده است. اما اینکه چه زمانی انجام شود، بهتر است و اغلب به زمانی باز می‌گردد که هنوز بیمار علایمی نشان نمی‌دهد، خود جای بحث دارد. تا به امروز، شواهد روزافزونی حاکی از آن است که همه انواع سرطان مشخصه‌ خاص یا حتی بوی خاص مربوط به خود را دارند که همین اثر انگشت خاص آنها، کلید تشخیص زودهنگام آنها است.
در حال حاضر، محققان در سراسر جهان به دنبال روش‌های ساده‌تری هستند تا بتوانند علایم زیرکانه‌ای را که انواع سرطان، از جمله سرطان‌های پستان، کولورکتال، ریه، پانکراس، دهان و دیگر سرطان‌ها از خود بروز می‌دهند، قبل از آنکه نتوان برای بیمار کار خاصی انجام داد، شناسایی کنند. البته بعضی تست‌های موجود به این امر کمک می‌کنند.

تد گانسلر، مدیر محتوای پزشکی در انجمن سرطان آمریکا می‌گوید: «در طول 2 دهه گذشته، محققان اطلاعات زیادی در رابطه با تغییرات سلولی و ملکولی برای افتراق بافت سرطانی از سالم پیدا کرده‌اند.» وی ادامه می‌دهد: «بسیاری از متخصصان که حوزه غربالگری و تشخیص سرطان را دنبال می‌کنند، از پیشرفت‌های صورت گرفته بسیار هیجان‌زده‌اند، خصوصا در رابطه با کاهش مرگ و میر مرتبط با سرطان.» در اینجا سعی داریم تا به بعضی از این روش‌های ساده اشاره‌ای داشته باشیم.

تست‌های تنفسی برای تشخیص سرطان

هوای بازدمی شما می‌تواند سرنخ‌های ارزشمندی را در رابطه با سلامتی شما بدهد. البته نه به آن سادگی که مثلا مشخص است به تازگی مسواک زده‌اید. هوای بازدمی حاوی صدها ماده شیمیایی است که «ترکیبات آلی فرار» (VOCs) نامیده می‌شوند. مطالعات زیادی نشان داده‌اند که هوای بازدمی بیماران مبتلا به سرطان‌های ریه و پستان، در مقایسه با افراد سالم، پانلی مجزا و متفاوت از بوها یا VOCها دارند. آزمایش‌های آزمایشگاهی تفصیلی و ارتقای دانش قوی بیوشیمی سرطان کمک کرده تا این یافته‌ها امروز در دسترس قرار گیرد. البته در این میان نباید نقش سگ‌ها را از نظر دور داشت که با شامه تیز خود چه کمک بزرگی به دانشمندان کرده‌اند! در دهه‌های گذشته، مطالعات اندکی به این موضوع اشاره کرده بودند که سگ‌های می‌توانند سرطان‌ها را از روی بو تشخیص دهند. از آن زمان تاکنون، تعداد مطالعات علمی که از این ایده حمایت کرده‌اند، رو به فزونی گذاشته و تایید می‌کنند که دقت سگ‌ها برای تشخیص مواد شیمیایی آزاد شده در اثر وجود سرطان بالاست.

سرطان‌هایی که می‌توانند از قوه بویایی تیز سگ‌ها بهره ببرند، عبارتند از کولون، پستان، مثانه، تخمدان، پروستات و ریه. در حال حاضر نیز کارآزمایی‌های بالینی چندی هستند که به بررسی حسگرهای تنفسی و بینی‌های مصنوعی، براساس تحقیقاتی که روی درک بویایی سگ‌ها صورت گرفته، پرداخته‌اند تا مشخص شود که آیا اینها می‌توانند سرطان ریه را تشخیص دهند.
یکی از این موسسات پیشرو در این زمینه، انستیتوی تنفسی کلینیک کلیولند است که نتایج مطالعات آنها حاکی از دقت حدود 85 درصدی روش فوق در تشخیص افراد سالم از بیمار است. در این روش، بیمار تنها هوای بازدمی خود را تحویل حسگر می‌دهد تا «اثر تنفسی» خاص هر فرد مشخص شود. اگر مواد خاصی در هوای بازدمی باشد، با تغییر رنگ سیستم خود را نشان می‌دهند. دکتر حسین برقعی، انکولوژیست پزشکی در مرکز سرطان فاکس چیس در فیلادلفیا معتقد است جمع‌آوری هوای بازدمی ارزان بوده و با هزینه اندک و سرعت بالا می‌تواند در جمعیت گسترده‌ای مورد استفاده قرار گیرد. البته تغییرات ترکیبات هوای بازدمی تنها نشانه بروز سرطان ریه نیست و در این میان می‌تواند نشانه وجود زودهنگام سرطان پستان هم بوده یا به تایید نتایج غیرطبیعی ماموگرافی نیز کمک کند. این نتایج در شماره مارس 2014 نشریه PLOS One منتشر شده است. یکی از نویسندگان این مقاله معتقد است: «بررسی ترکیبات آلی فرار (VOCs) هوای بازدمی زنانی که علایم آشکاری ندارند، شاید به تشخیص زودهنگام سرطان پستان کمک کرده و پیش آگهی نهایی بیماران را بهبود ‌بخشد. البته باید گفت هنوز خیلی زود است که نتیجه‌گیری کنیم تست تنفسی یا تست‌های مشابه جایگزین ماموگرافی می‌شوند.»

تست بزاق

حال از بوی تنفس که بگذریم، دهان نیز به خودی‌خود، به عنوان دروازه ورود به سلامتی فرد در نظر گرفته شده است. باکتری‌های داخل دهان، نه‌تنها ماشه‌ای برای بروز بیماری‌های حفره دهانی و لثه‌‌ها محسوب می‌شوند، بلکه می‌توانند نشانه‌های زودهنگام بعضی سرطان‌های خاص، مانند سرطان پانکراس را نشان دهند. این نوع سرطان، اغلب تا زمانی که پیشرفت نکند، تشخیص داده نمی‌شوداما یک سواب ساده از بزاق می‌تواند به تشخیص بهتر و سریع‌تر سرطان پانکراس کمک کند. نتایج تحقیقاتی که در کنفرانس سالانه انجمن میکروبیولوژی آمریکا در بهار 2014 عنوان شد، حاکی از آن بود که افراد مبتلا به سرطان پانکراس، در مقایسه با افراد سالم یا افرادی که مبتلا به دیگر بیماری‌های پانکراس هستند، انواع متفاوتی از باکتری را در بزاق خود نشان می‌دهند. پژوهشگران امیدوارند این نتایج، فتح بابی باشد در جهت یافتن روش‌های آسان‌تر برای پیگیری بیمارانی که در معرض خطر ابتلا به سرطان پانکراس قرار دارند. آنها می‌گویند نتایج به‌دست‌آمده بسیار امیدبخش و حیرت‌آور هستند. زیرا بزاق بیماران مبتلا به سرطان پانکراس حاوی سطح کمتری از انواع بعضی از باکتری‌ها و سطح بیشتری را از انواع دیگر هستند. البته بعضی از کارآزمایی‌های بالینی روی این موضوع کار می‌کنند که ترکیبات بزاق می‌تواند بعضی از انواع سرطان دهان را نیز نشان دهد یا خیر.

تست خون و تست مدفوع

امروزه مشخص شده که تمامی انواع سلول‌های سرطانی DNA به داخل جریان خون می‌ریزند، بنابراین بسیاری از انواع تست‌های خونی یا «بیوپسی‌های مایع» بر مبنای تعقیب این قطعات ژنتیکی مانند پروتئین‌ها، ذرات تومورال و دیگر بیومارکرها، خصوصا مواردی که مرتبط با سرطان هستند در خون پایه‌‌ریزی می‌شوند. درواقع اکثر تحقیقات پایه سرطان که در دهه‌های اخیر انجام شده‌اند بر شناسایی تغییرات DNA RNA و پروتئین تمرکز کرده‌اند تا بتوانند سلول‌های سرطانی را از انواع طبیعی تمیز دهند. پیشرفت‌های عظیمی هم که در تکنولوژی پزشکی رخ داده به دانشمندان کمک می‌کند تا این تغییرات را در نمونه‌‌های خون، ادرار و مدفوع تشخیص دهند. مطالعات اخیر نشان داده‌اند DNA تومور در گردش به‌طور موفقیت‌آمیزی در افراد مبتلا به بعضی سرطان‌ها، مانند پستان، کولورکتال، گاستروازوفاژیال و پانکراس در همان مراحل اولیه بیماری قابل تشخیص است. همچنین تغییرات گویچه‌های قرمز خون و DNA مرتبط با سرطان کولورکتال می‌توانند به داخل لوله گوارش آمده و همراه با مدفوع به بیرون از بدن رانده شوند. در حال حاضر، یک تست آسان برای استفاده، به بررسی و تشخیص این علائم غیرطبیعی می‌پردازد، یعنی خیلی قبل از آنکه تغییرات ناشی از سرطان کولورکتال خود را در جریان خون نشان دهند. در آگوست 2014، سازمان غذا و داروی آمریکا نخستین تست DNA مدفوع را با نام Cologuard مورد تایید خود قرار داد. البته توصیه‌های کنونی غربالگری سرطان کولوررکتال شامل این تست نمی‌شوند اما متخصصان معتقدند : Cologuard به‌زودی جای خود را در میان تست‌های تشخیصی سرطان کولورکتال بازمی‌کند.

پیشرفت تکنولوژی

تصویربرداری‌های پزشکی مانند ماموگرافی و سی‌تی اسکن‌ها، نقش بسیار مهمی در تشخیص و پیگیری سرطان دارند. به موازات پیشرفت تکنولوژی، میزان آگاهی و درک دانشمندان از چگونگی شکل‌گیری و روند رشد انواع سرطان بالا می‌رود. از سوی دیگر، تست‌های غربالگری پیشرفته‌ای نیز به میدان می‌آیند که قادرند سرطان‌ها را در مراحل پایین‌تر و در اندازه‌های کوچک‌تر، حتی در مراحل پیش‌سرطانی، شناسایی کنند و دیگر به آنها اجازه ندهند که در آینده تهدیدی برای جان انسان‌ها به‌شمار آیند. محققان معتقدند: «این مهم است که روش‌هایی توسعه یابند که به‌طور دقیق تعیین کنند کدام یک از انواع سرطان که زود تشخیص داده می‌شوند، واقعا خطرناک هستند و کدام بیماران می‌توانند به‌طور ایمن از عوارض جانبی جراحی، پرتوتابی و یا کموتراپی جان سالم به در برند.»/