هذیان چیست؟ آشنایی با انواع، علایم و راه های درمان

اختلال هذیان نوعی بیماری روانی جدی و از اختلالات روان پریشی است. افراد مبتلا به هذیان نمی توانند واقعیت را از آنچه تصور می کنند تشخیص دهند. به رغم شواهد مختلف و متفاوت، فردی که دچار هذیان می‌شود نمی‌تواند به راحتی خود را از این منجلاب خلاص کند.

هذیان به عنوان باورهای اشتباه تثبیت شده و قاطعی شناخته می‌شود که مغایر با واقعیت هستند. به رغم شواهد مختلف و متفاوت، فردی که دچار هذیان می‌شود نمی‌تواند به راحتی خود را از این منجلاب خلاص کند.

به گزارش «بهپو»،‌ اختلال هذیان که پیش از این اختلال پارانویید نامیده می شد، نوعی بیماری روانی جدی به نام اختلال روان پریشی است. افراد مبتلا به هذیان نمی توانند واقعیت را از آنچه تصور می کنند تشخیص دهند.

اصولا هذیان با تفسیر غلط از وقایعی که اتفاق می‌افتد، تقویت می‌شود. ممکن است هذیان با نوعی از پارانویا ترکیب شود. به عنوان مثال، گاهی اوقات یک شخص ادعا می کند که دولت تمام حرکات مردم جامعه را از طریق امواج رادیویی کنترل می‌کند، در حالی که شواهد چنین چیزی را تایید نمی‌کنند. هذیان اغلب بخشی از اختلالات روان‌پریشی است و ممکن است با نوعی از اختلالات روان‌پریشی موسوم به تصور باطل یا هپروت همراه شود که در واقع برداشت نادرست از وقوع اتفاقی است که شاید اصلا وجود هم نداشته باشد درست مانند زمانی که فرد احساس می‌کند چیزی روی پوست بدنش می‌خزد یا صدایی می‌شنود.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت پارانویید به زبانی ساده

علائم هذیان

زمانی مشکل هذیان نمایان می‌شود که یک فرد چیزهایی را باور دارد که اصلا علائمی از آنها دیده نمی‌شود و بیشتر اوقات به رغم شواهدی که نشان می‌دهند چنین موضوعاتی واقعیت ندارند، همچنان به وقوع آن اعتقاد دارد. همه خیالات و هذیان‌ها یکسان نیستند. ممکن است برخی از انواع هذیان در مورد عقایدی به وجود بیاید که عجیب و غریب نیستند و از لحاظ نظری می‌توانند در زندگی واقعی رخ دهند. برخی دیگر ممکن است عجیب، خارق‌العاده یا غیرممکن باشند.

ماهیت علائم هذیان ممکن است نقشی اساسی در تشخیص داشته باشد. به عنوان مثال یک نوع از انواع هذیان، اختلال هذیان است که اصلا در مورد اتفاقات عجیب و غریب نبوده و غالبا در مورد برداشت غلط از یک تجربه یا استنباط ناصحیح است، درست برعکس اسکیزوفرنی که هذیان ممکن است عجیب بوده و ریشه در واقعیت نداشته باشد.

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد بیماری اسکیزوفرنی

انواع هذیان

هذیان انواع مختلفی دارد که نوع اختلالات هذیانی را مشخص می‌کنند. نوع اختلال با توجه به مضمون هذیان‌هایی که تجربه می‌شوند تعیین می‌شود.

1- اروتومانیک(انتساب): در این نوع هذیان افراد بر این باورند که شخصی معمولا در جایگاه اجتماعی بالاتر به آنها علاقه‌مند است. نمونه‌ای از این نوع هذیان در مورد کسی است که فکر می‌کند یک بازیگر سرشناس او را دوست دارد. چنین فردی حین تماشای نمایش تلویزیونی از طریق حرکات مخفی دست یا صورت با بازیگر ارتباط برقرار می‌کند.

2- بزرگ‌بینی (متظاهرانه): در توهمات بزرگ‌بینی، به رغم فقدان شواهد، بیمار معتقد است که استعداد، شهرت، ثروت یا قدرت فوق‌العاده‌ای دارد. فردی که باور دارد خداوند به او قدرت نجات جهان را بخشیده است و هر روز وظایف خاصی را انجام می‌دهد که به ادامه حیات سیاره کمک کند، از این گروه است.

3- مورد آسیب قرار گرفته (ستمدیده): افراد مبتلا به هذیان آزار و گزند بر این باورند که مورد اتهام جاسوسی و استفاده از مواد مخدر، تعقیب، تهمت، تقلب یا به گونه‌ای بدرفتاری قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به شخصی اشاره کرد که معتقد است رئیس او با افزودن ماده‌ای به کولر آبی، کارمندان را به مواد مخدر معتاد می‌کند تا افراد شاغل برای او بیشتر کار کنند.

4- حسادت: در این نوع هذیان، افراد معتقد هستند که شریک احساسی یا همسرشان به آنها خیانت می‌کند. به عنوان مثال شخصی که به چنین نوع از هذیان گرفتار است، تصور می‌کند که همسر او در محیط عمومی با فرد مورد علاقه‌اش ملاقات می‌کند. همچنین این افراد فکر می‌کنند که همسر خائن پیام‌های مخفی خود را از طریق افراد دیگر (مانند صندوقدار یک فروشگاه مواد غذایی) به فرد مورد علاقه‌اش ارسال و دریافت می‌کند.

5- جسمی (سوماتیک): افراد مبتلا به هذیان جسمی احساس می‌کنند که در بدن یا زیر پوست آنها چیزی وجود دارد یا حرکت می‌کند و دچار اختلالات بدنی هستند، از یک بیماری پزشکی یا نقص رنج می‌برند. به عنوان مثال، فردی که فکر می‌کند انگل‌هایی داخل بدن او زندگی می‌کنند، ممکن است دچار هذیان بدنی باشد.

6- مختلط یا نامشخص: وقتی هذیان تحت تاثیر هیچ موضوع واحدی قرار نداشته باشد، هذیان مختلط نامیده می‌شود. هنگامی که هذیان و خیالات در گروه خاصی قرار نمی‌گیرد یا نوع توهم به طور واضح مشخص نیست، متخصصان بهداشت روان از این اختلال به عنوان «اختلال نامشخص» یاد کنند.

علل ایجاد اختلال هذیان

محققان دقیقا مطمئن نیستند که چه عواملی باعث ایجاد حالت‌های هذیان می‌شود. انواع مختلفی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، روان‌شناختی و محیطی در این موضوع نقش ایفا می‌کنند. به نظر می‌رسد که اختلالات روان‌پریشی در خانواده‌ها به صورت ارثی وجود دارد بنابراین محققان گمان می‌کنند که یک عامل ژنتیکی در ایجاد هذیان و خیالات وجود دارد. به عنوان مثال، کودکانی که از والدین مبتلا به اسکیزوفرنیا متولد می‌شوند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به خیالات و هذیان قرار داشته باشند.

احتمال دارد ناهنجاری در مغز نیز در ابتلا به هذیان نقش داشته باشد. عدم تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی (پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز) ممکن است احتمال ابتلا به هذیان در فرد را افزایش دهد. ضربه و استرس همچنین می‌تواند باعث ایجاد هذیان شود. گاهی اوقات، مردم هذیان را به هم منتقل می‌کنند. این تجربه بیشتر در افرادی دیده می‌شود که با شخص بیمار زندگی می‌کنند و ارتباط کمی با دنیای خارج دارند.

هذیان ممکن است علائم وجود مشکلات روان یا اختلالات مغزی باشد. این احتمال وجود دارد که موارد زیر در شرایط ابتلا به هذیان نقش داشته باشند:

● اختلال روان‌پریشی مختصر: افراد مبتلا به هذیان، توهم یا کسانی که دچار بی‌نظمی درگفتار هستند، ممکن است در اثر یک رویداد استرس‌زا دچار چنین مشکلاتی شده باشند. علائم این اختلال به مدت یک ماه یا کمتر ادامه دارد.

● اختلال هذیان: افراد دچار اختلال هذیان یا «اختلال نامانوس» معمولا می‌توانند به طور طبیعی فعالیت کنند و عملکرد ضعیفی از خود نشان نمی‌دهند. با توجه به اینکه تنها 2 درصد از جمعیت در زمینه این بیماری مورد ارزیابی قرار گرفته اند، چنین اختلالی در گروه بیماری روان نادر قرار می‌گیرد.

● زوال عقل (جنون): با وجود ارزیابی‌های متفاوت تقریبا یک سوم افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است دچار توهم شوند. بیشتر اوقات این هذیان پارانویا را نیز دربرمی گیرد. مثلا افراد بیمار فکر می‌کنند یکی از اعضای خانواده یا سرایدار از آنها دزدی می‌کنند.

● اختلالات خلقی: گاهی اوقات افراد مبتلا به اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی ممکن است دچار هذیان شوند.

● بیماری پارکینسون: شیوع این بیماری بین افراد خیلی متفاوت است اما بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون پیشرفته دچار توهم و هذیان می‌شوند.

● روان‌پریشی پس از‌ زایمان: تغییرات هورمونی پس از‌ زایمان ممکن است باعث به وجود آمدن روان‌پریشی پس از‌ زایمان در تعدادی از زنان شود. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که این مشکل روان با اختلال دوقطبی نیز ارتباط دارد.

● اختلال اسکیزوافکتیو: این نوع از اختلال دربرگیرنده علائم اسکیزوفرنی و همچنین یک مشکل خلقی مانند افسردگی یا شیدایی است.

● اسکیزوفرنی: اسکیزوفرنی شامل علائم مثبتی نظیر توهم یا هذیان می‌شود. همچنین علائم منفی مانند ایجاد کسالت، کاهش احساس لذت در زندگی روزمره، دشواری در شروع یک فعالیت و ادامه آن و کم‌حرفی نیز در این افراد دیده می‌شود.

● اختلال اسکیزوفرنی فرم: این اختلال علائمی شبیه اسکیزوفرنی دارد که برای مدت کمتر از ۶ ماه ادامه می‌یابد.

● اختلال روان‌پریشی ناشی از مواد مخدر و الکل: مسمومیت به دلیل مصرف مواد مخدر یا الکل ممکن است در برخی از افراد باعث بروز هذیان شود. علائم معمولا مختصر هستند و پس از پاک شدن بدن از سموم آن، هذیان برطرف می‌شود، اگرچه روان‌پریشی ناشی از آمفتامین‌ها، کوکائین یا پی‌اس‌پی ممکن است هفته‌ها ادامه داشته باشد.

تشخیص اختلال هذیان

اگر فردی علائم هذیان را تجربه می‌کند، پزشک با گرفتن شرح حال پزشکی و انجام معاینه فیزیکی کار خود را شروع می‌کند. همچنین ممکن است آزمایشات بالینی برای فرد تجویز شود تا پزشک هر گونه بیماری جسمی که ممکن است باعث ایجاد علائم شود را رد کند. در صورت عدم وجود شرایط پزشکی، پزشک می‌تواند بیمار را برای ارزیابی بیشتر به روان‌پزشک ارجاع دهد. متخصصان بهداشت روان ممکن است برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم فرد از ارزیابی‌های روان‌شناختی مختلفی استفاده کنند.

درمان هذیان

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، برای هر کسی که دچار هذیان می‌شود بسیار مهم است که دنبال دریافت کمک حرفه‌ای باشد. از آنجایی که افراد دچار توهم اغلب عقاید خود را به عنوان یک مشکل تصور نمی‌کنند و تجربه خود را باور دارند، این موضوع می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، در نتیجه، اطرافیان نگران هستند که آیا باید موضوع را با متخصص بهداشت و درمان مطرح کنند یا نه؟ در بعضی موارد، بستری شدن در بیمارستان روان‌پزشکی برای کمک به ثبات افراد مبتلا به توهم ضروری است، به ویژه اگر برای خود یا دیگران ایجاد خطر کنند. درمان هذیان اغلب شامل ترکیبی از دارو و روان‌درمانی است.

انواع داروها

● ضدروان‌پریشی‌های معمولی یا نسل اول: این داروها برای مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز استفاده می‌شود. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که تصور می‌شود در ایجاد توهم نقش دارد.

● داروهای ضدروان‌پریشی غیرمعمول: از این داروها برای جلوگیری فعالیت گیرنده‌های دوپامین و سروتونین در مغز استفاده می‌شود. این نوع درمان نسبت به داروهای ضدروان‌پریشی نسل اول عوارض جانبی متفاوتی دارد.

● داروهای آرامش‌بخش: بعضی اوقات از داروهای آرام بخش برای رفع اضطراب، تحریک یا مشکلات خواب رایج در افراد مبتلا به اختلالات هذیانی استفاده می‌شود.

● داروهای ضدافسردگی: این دارو برای درمان افسردگی در فرد مبتلا به خیال‌پردازی که دچار مشکل خلقی و رفتاری شده باشد استفاده می‌شود.

درمان با روش سی‌بی‌تی

درمان سی‌بی‌تی شامل درمان‌شناختی رفتاری است که به فرد کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای غیرمفید را تشخیص و تغییر دهد. خانواده درمانی نیز غالبا بخشی از درمان است. از طریق این روش، اعضای خانواده می‌توانند یاد بگیرند که چگونه از کسی که دچار هذیان است حمایت کنند./