اختلال شخصیت پارانویید به زبانی ساده

اختلال شخصیت پارانویید یکی از انواع اختلال های شخصیت است. بی‌اعتمادی و بدگمانی فراگیر و دیرین نسبت به دیگران، حساسیت زیاد نسبت به بی‌اعتنایی و گرایش به وارسی کردن محیط برای یافتن و برداشت گزینشی از جمله نشانه های این اختلالاست. این افراد اهل جرو بحث، خشک و عصبی‌اند، مسوولیت‌ احساسات خود را نپذیرفته‌ و آن را به دیگران نسبت می‌دهند.

«اختلال شخصیت پارانویید» - PDD- یکی از انواع «اختلال های شخصیت» است. افراد مبتلا به اختلالات شخصیت کمتر از افراد مبتلا به سایر اختلالات روانشناختی به دنبال درمان هستند. چرا که در مورد رفتار غیرانطباقی خود احساس ناراحتی و اضطراب نمی‌کنند.

به گزارش «بهپو»، این اختلالات معمولا در نوجوانی یا اوایل جوانی شروع می‌شوند و در طول زمان ثابت هستند.

نشانه های اختلال شخصیت پارانویید

برجسته‌ترین ویژگی‌های اختلال شخصیت پارانویید عبارتند از:

بی‌اعتمادی و بدگمانی فراگیر و دیرین نسبت به دیگران، حساسیت زیاد نسبت به بی‌اعتنایی و گرایش به وارسی کردن محیط برای یافتن و برداشت گزینشی نشانه‌هایی که افکار و نگرش‌های زیانمند را تایید می‌کنند. این افراد اهل جرو بحث، خشک و عصبی‌اند، مسوولیت‌ احساسات خود را نپذیرفته‌ و آن را به دیگران نسبت می‌دهند. به نظر می‌رسد که آن‌ها آماده حمله کردن هستند. آن‌ها به اغراق کردن تمایل دارند، به این‌که از کاه کوه بسازند و انگیزه‌های پنهان و معانی خاصی در رفتار غیرمغرضانه دیگران بیابند. تقریبا همه آن‌ها نگران نوعی آسیب‌ دیدن و سوء استفاده از جانب دیگران هستند. مبتلایان به این اختلال به کرات وفاداری و قابل اعتماد بودن دوستان و بستگان و همسر خود را مورد پرسش قرار می‌دهند. دارای هوش خوب و حافظه عالی و جزیی نگر و دقیق هستند.

اگر فردی چهار معیار از هفت معیار زیر را داشته باشد، مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید است؛ البته این معیارها نباید ناشی از اختلال روانی دیگر مانند «اسکیزوفرنی»، اختلال خلقی یا ناشی از تاثیر مستقیم یک اختلال طبی عمومی و مصرف مواد باشد.

1- بدون دلیل کافی ظن می‌برد که دیگران از او سو‌ء استفاده می‌کنند یا فریبش می‌دهند.

2- بدون دلیل کافی وفاداری و قابلیت اعتماد دوستان و بستگان خود را مورد سوال قرار می‌دهد.

3- در اعتماد به دیگران مردد است، زیرا می‌ترسد از اطلاعات او بر علیه خودش استفاده شود.

4- در اشارات و اتفاقات خوش‌خیم، معانی تحقیرآمیز و تهدیدکننده می‌بیند.

5- مدام کینه می‌ورزد، یعنی تحقیر و بی‌اعتنایی و اهانت را نمی‌بخشد.

6- فرد تصور می‌کند دیگران در حال حمله به رفتار و شخصیت او هستند و شخصیت او را زیر سوال می‌برند.

7- سوءظن مکرر و بدون پایه و اساس نسبت به وفاداری همسر یا شریک جنسی‌اش دارد.

میزان شیوع اختلال شخصیت پارانویید

شیوع این اختلال در بیماران روانپزشکی دو تا ده درصد و در جمعیت عمومی 5/0 تا 5/2 درصد است. افراد مبتلا به این اختلال ندرتا خود به دنبال معالجه می‌روند.

از آن‌جایی که این اختلال در بستگان بیماران اسکیزوفرنیک بیشتر از گروه کنترل مشاهده می‌گردد، تصور می‌شود رابطه‌ای میان آن دو وجود داشته باشد. این اختلال در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود و در میان گروه‌های اقلیت، مهاجران و ناشنوایان شایع‌تر از جمعیت کلی است.

معیارهای تشخیص اختلال شخصیت پارانویید

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید دارای تنش عضلانی‌اند، آرامش ندارند و نیاز به کاوش محیط برای پیدا کردن سرنخ در آن‌ها دیده می‌شود. جدی و عبوس‌اند. این افراد برای دیگران افرادی فاقد هیجان و احساس هستند. آن‌ها به منطقی و عینی بودن خود افتخار می‌کنند. برای قدرت و مقام اهمیت خاصی قایلند و نسبت به افراد ضعیف وملایم طبع و علیل و ناقص ابراز ناخرسندی و نفرت می‌کنند. در موقعیت‌های اجتماعی ممکن است افرادی کارا و مرتب به نظر برسند، اما در دیگران ایجاد ترس و تعارض می‌کنند.

سبب شناسی اختلال شخصیت پارانویید

در سبب شناسی این اختلال دو علت کلی مطرح است: علل فیزیولوژیکی و علل روانی.

● در نظریه تربیتی، علت به وجود آمدن این اختلال، تربیت بیش کنترل شده و تحقیرکننده والدین و گاهی همراه با سو‌ء استفاده تنبیه است. دو علت عمده تنبیه شدن زیاد این کودکان توسط والدین عبارتند از: ‌

1- به علت فاش کردن اسرار خانواده، والدین کودکان را تنبیه می‌کنند. این مساله باعث می‌شود که کودکان پس از آن، از بازگو کردن مطالب خود اجتناب کنند و خود هم به افرادی پرخاشگر و عصبی و بیش کنترل کننده تبدیل ‌شوند.

2- دلیل دوم تنبیه شدن این کودکان از جانب والدین، وابستگی‌ آن‌ها به والدین است. در واقع والدین این کودکان می‌خواهند که استقلال را در فرزندانشان ایجاد کنند و مانع وابستگی کودک به خود شوند. لیکن روش نامناسب تنبیه و طرد کردن را انتخاب می‌کنند که باعث می‌شود کودکان آن‌ها افرادی سرد و دوری‌ گزین شوند.

این والدین، کودکان خود را "بزرگسالان کوچک" می‌دانند که باید همه چیز را بدانند و رعایت کنند. این کودکان ممکن است برای اعتماد کردن و کمک گرفتن ازدیگران و حتی گریه کردن، از جانب والدین خود تنبیه شوند. بسیاری از مواقع برای کارهای نکرده عذرخواهی می‌کنند و به قول معروف تمام کاسه کوزه‌ها بر سر آن‌ها می‌شکند. این کودکان «بیش تعمیم دهی» را، که یک خطای ذهنی است، از والدین و خانواده خود می‌آموزند. یعنی مثلا اگر روزی شخصی به آن‌ها خیانت و بی‌احترامی و ... کرده است، اعتماد خود را نسبت به افراد دیگر هم از دست می‌دهند و شروع به تعمیم دادن می‌کنند.

● یکی دیگر از نظریه‌ها در مورد این افراد این است که «اعتماد بنیادین»، که باید در سال اول زندگی در انسان‌ها شکل بگیرد، در این افراد شکل نگرفته و تبدیل به بی‌اعتمادی شده است. علت اصلی این مساله ناتوانی مادر در مراقبت صحیح و همراه با محبت‌ در دوران نوزادی و طفولیت است. در واقع زمانی که مادر نسبت به نیازهای کودک خود به اندازه کافی حساس و همیشه در دسترس نباشد، بذر بی‌اعتمادی در روان کودک کاشته می‌شود و زمینه را برای اختلال شخصیت پارانویید فراهم می‌کند.

از طرفی این کودکان برای داشتن استقلال، تقویت و تشویق می‌شوند و این مساله باعث باقی ماندن این خصوصیات در آن‌ها می‌شود و شاید یک دلیل این‌که آن‌ها در بزرگسالی افرادی با صلاحیت و شایسته می‌شوند، همین عامل باشد. این افراد در برابر الکل و موادی که مانند کوکایین و آمفتامین، به آن‌ها احساس کنترل و قدرت می‌دهد، آسیب پذیرند.

سیر و پیش آگهی اختلال شخصیت پارانویید

مطالعات کافی و سیستماتیک درازمدتی در مورد اختلال شخصیت پارانویید به عمل نیامده است. در برخی از بیماران، اختلال شخصیت پارانویید در تمام طول عمر وجود دارد. در مواردی هم پیشرو اسکیزوفرنی است و در بعضی دیگر با پیشرفت سن یا کاهش استرس، صفات پارانویید تبدیل به واکنش معکوس شده و توجه متناسب به اصول اخلاقی و اهمیت و رفاه دیگران جایگزین آن می‌گردد. به طور کلی این بیماران در زمینه کار و زندگی با دیگران مشکلات همیشگی دارند و مسایل شغلی و زناشویی فراوان پیش می‌آید و درکل پیش آگهی مساعدی ندارند. البته برخی افراد با رعایت شرایط می توانند عملکرد خوبی داشته باشند و قادر به ازدواج و حفظ شغلشان هستند.

درمان اختلال شخصیت پارانویید

برای درمان این اختلال، هم می‌توان از داروها بهره برد و هم از روان درمانی. البته روان درمانی، درمان مناسب‌تری برای این اختلال است.

درمانگر باید با بیمار رو راست باشد و با بیمار زیاد، گرم نگیرد و صمیمی نشود. زیرا ممکن است مورد سوء ظن بیمار قرار گیرد. چرا که برای این‌گونه بیماران روابط نزدیک بین فردی آغازگر افکار پارانوییدی است و باعث این فکر در آن‌ها می‌شود که مردم می‌خواهند به او آسیب و ضرر برسانند.

در بسیاری از مواقع این بیماران در گروه درمانی، خوب جا نمی‌افتند. آن‌ها تحمل فشار رفتاردرمانی را برای پرورش مهارت‌های اجتماعی ندارند.

تعبیر و تفسیر درمانگر از گذشته بیمار و احساسات وی، کار را بدتر می‌کند و باعث عدم اعتماد بیشتر بیمار می‌شود. در عوض می‌توان او را تشویق به اعتماد کردن به دیگران کرد و حس همکاری او را افزایش داد. درمانگر می‌تواند به او روش صحیح نشان دادن خشم و پرخاشگری را آموزش دهد و از بحث و مجادله بپرهیزد. درمانگر می‌تواند از طریق توضیح به بیمار که چگونه افکار و رفتار او باعث مختل شدن ارتباطش با دیگران می‌شود، به تعدیل رفتار و افکار بیمار بپردازد.

در درمان دارویی می‌توان از ضد اضطراب‌ها مثل «دیازپام» یا داروهای نورولپتیک و ضد جنون مانند‌ «هالوپریدول» و «پیموزاید» برای کاستن از تفکر پارانویید استفاده کرد.

راهکارهای عملی برای این اختلال

1- برگزاری دوره‌های آموزش فرزند پروری برای پیشگیری از اعمال روش‌های رفتاری و فرزند پروری که منجر به اختلال شخصیت پارانویید می‌گردد.

2- تاسیس مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی در جهت تشخیص و ارزیابی و درمان کارمندان ادارات.

3- برگزاری دوره‌های آموزش مهارت‌های زندگی و جلسات گروه درمانی به منظور تعدیل افکار مبتنی بر بی اعتمادی و بدگمانی نسبت به انگیزه‌های دیگران و کسب مهارت‌های اجتماعی بیشتر.

4- شناسایی دانش آموزان و افرادی که یکی از اعضای نزدیک خانواده آن‌ها مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید یا اسکیزوفرنی است و ارایه راهکار به افراد در معرض خطر.

5- از آن‌جایی که یکی از گروه‌های در معرض خطر برای اختلال شخصیت پارانویید، افراد ناشنوا یا کم شنوا هستند، بنابراین تمهیداتی جهت تعدیل افکار پارانوییدی در صورت وجود برای این گروه از افراد مورد نیاز است.

6- از آن‌جاییکه افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید افرادی جدی و کارآمد در موقعیت‌های شغلی و اجتماعی‌اند و برای قدرت و مقام اهمیت خاصی قایلند و نسبت به افراد ضعیف، ملایم طبع و علیل و ناقص ابراز ناخرسندی و نفرت می‌کنند، در نتیجه مدیران بالادست باید دقت کنند که ارتقاء مقام و مسوولیت این‌گونه افراد، ممکن است در درازمدت منجر به خسارات نیروی انسانی بیشتری گردد.

پیشگیری از اختلال شخصیت پارانویید

به گزارش «بهپو» و به نقل از «ایسنا»، پیشگیری از اختلال شخصیت پارانویید امکان ندارد، اما گاهی اوقات قرار گرفتن در مسیر درمان در فردی که مستعد ابتلا به این بیماری است، راه های کنار آمدن با شرایط را نشان می دهد./