آلودگی هوا، قاتل خاموش

آلودگی هوا از اجزا و ذرات مختلفی تشکیل می‌شود؛ از جمله ذرات معلق، دوده صنعتی یا کربن سیاه، اکسید نیتروژن، ازن و گوگرد دی‌اکسید. هرکدام از این ذرات ویژگی های خاص خود را دارند و تاثیر آنها بر سلامت انسان متفاوت است.

آلودگی هوا با آمار 7 میلیونی مرگ‌ومیر در جهان، بزرگ‌ترین تهدید برای بشر و محیط‌زیست محسوب می‌شود. امروزه از هر 9 مورد مرگ 1 مورد به دلیل عوارض ناشی از آلودگی هوا اتفاق می‌افتد. این آمار 3 برابر جمع قربانیان بیماری ایدز، مالاریا و سل ریوی هم است. آلودگی هوا در بروز و تشدید بیماری‌های بسیاری از جمله مشکلات ریوی و آسم، اختلالات قلبی و سرطان‌ها نقش دارد. کودکان، خانم‌های باردار، افراد مسن، جوامع کم‌درآمد و مبتلایان به بیماری‌های ریوی، قلبی و دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض آلودگی هوا قرار دارند.

به گزارش «بهپو»، آلودگی هوا از اجزا و ذرات مختلفی تشکیل می‌شود؛ از جمله ذرات معلق، دوده صنعتی یا کربن سیاه، اکسید نیتروژن، ازن و گوگرد دی‌اکسید. در ادامه با این ذرات و تاثیر آنها بر سلامت انسان و توصیه متخصصان برای کاهش عوارض آلودگی هوا آشنا می‌شوید.

بیشتر بخوانید: در هوای آلوده چه ماسکی بزنیم؟

ذرات معلق PM2.5 و PM10

ذرات معلق «particulate matter» یا به اختصار «PM»، از ترکیباتی مثل گردوخاک، دوده و ریزقطرات مایع تشکیل شده‌اند. بیشتر این ذرات در مناطق شهری به طور مستقیم از سوخت‌های فسیلی نیروگاه‌ها، اتومبیل‌ها و تجهیزات صنعتی وارد هوا می‌شوند. ذرات معلق درشت «PM10» که کوچک‌تر از 10 میکرون هستند بر مجرای تنفسی بینی تاثیر می‌گذارند و در بروز بیماری‌های دستگاه تنفسی فوقانی نقش دارند. ذرات ریز‌تر «PM2.5» کوچک‌تر از 5/2 میکرون هستند و در لایه‌های عمیق‌تری از ریه نفوذ می‌کنند و وارد جریان خون می‌شوند. این ذرات خطر ابتلا به آسم، برونشیت، سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان‌ها و مرگ زودرس را افزایش می‌دهند. مطالعات نشان داده‌اند تماس طولانی‌مدت با این ذرات می‌تواند رشد مغزی کودکان را هم دچار اختلال کند و احتمال بروز دیابت و اوتیسم را در آنها افزایش دهد. تماس با این آلاینده‌ها در دوران بارداری نیز باعث افزایش احتمال تولد نوزاد با وزن کم و زایمان زودرس می‌شود.

کربن سیاه (BC)

دوده صنعتی یا کربن سیاه یکی از انواع ذرات معلق است که از طریق دود حاصل از سوخت دیزل، چوب، زغال و ... وارد هوا می‌شود. بسیاری از قوانین موجود در مورد آلاینده‌های هوا بر ذرات معلق PM2.5 تمرکز دارند اما تماس با کربن سیاه نیز با خطرات جدی برای سلامت همراه است. جوامعی که با این آلاینده در تماس هستند در طولانی‌مدت دچار افزایش خطر سکته‌های قلبی و مغزی می‌شوند. علاوه بر این، کربن سیاه با فشارخون بالا، آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، برونشیت و بعضی سرطان‌ها در ارتباط است.

اکسید نیتروژن (NO و NO2)

اکسید نیتروژن و دی‌اکسید نیتروژن بیشتر از طریق وسایل حمل‌ونقل وارد هوا می‌شوند. اکسید نیتروژن در تماس با نور خورشید به سرعت به دی‌اکسید نیتروژن تبدیل می‌شود. ترکیب این دو ماده (NO و NO2) تحت عنوان NOx شناخته می‌شود. این ترکیب بیشتر در هوای اطراف جاده‌ها و اتوبان‌ها وجود دارد و خطر ابتلا به آسم، برونشیت و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

ازن (O3)

ازن در لایه اتمسفر، اشعه فرابنفش را فیلتر کرده و از موجودات زنده در برابر خطرات آن محافظت می‌کند اما در سطح نزدیک به زمین ماده‌ای تحریک‌کننده برای دستگاه تنفسی است. ازن در لایه اتمسفر بر اثر واکنش بین اکسید نیتروژن و ترکیبات آلی تشکیل می‌شود؛ دو ماده‌ای که بر اثر احتراق سوخت‌های فسیلی به وجود می‌آیند. تماس با ازن در کوتاه‌مدت می‌تواند باعث درد قفسه سینه، سرفه و تحریک گلو شود. از عوارض تماس طولانی‌مدت با ازن نیز می‌توان به کاهش عملکرد ریه، ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و تشدید سایر بیماری‌های ریوی اشاره کرد.

دی اکسید گوگرد (SO2)

به گزارش «بهپو» و به نقل از «edf.org» و «who.int»، دی اکسید گوگرد از طریق سوخت‌های فسیلی حاوی گوگرد وارد هوا می‌شود. استخراج و ذوب آهن، موتور کشتی‌ها و تجهیزات سنگین دیزلی هوا را با دی اکسید گوگرد آلوده می‌کنند. این ماده باعث تحریک و سوزش چشم، تشدید آسم، افزایش ابتلا به عفونت‌های ریوی و اختلال در سیستم قلبی- عروقی می‌شود. دی اکسید گوگرد در ترکیب با آب نیز به اسید سولفوریک تبدیل می‌شود. این ماده جزء اصلی باران اسیدی است و در جنگل‌زدایی نقش مهمی ایفا می‌کند./