بختک چیست و چگونه رخ می دهد؟

بختک که اصطلاح علمی آن فلج خواب است به ناتوانی فرد در حرکت دادن بدن در حالت هوشیاری و آگاهی کامل می گویند. این مشکل زمانی بروز می کند که شخص بین مرحله بیدار شدن و خواب در حال گذار است.

نیمه های شب از خواب بیدار می شوید و احساس می کنید چیزی روی قفسه سینه تان سنگینی می کند. تلاش می کنید از جایتان بلند شوید اما بدنتان تکان نمی خورد. می خواهید فریاد بزنید اما صدایی از گلویتان بیرون نمی آید. نفستان به سختی بالا می آید و ترس تمام وجودتان را فرا می گیرد. تلاش برای فرار از این وضعیت چند دقیقه ای طول می کشد و سپس همه چیز به حالت عادی بر می گردد. تجربه ای سخت در میانه خوابی شیرین که اصطلاح علمی آن «فلج خواب» است و ایرانی ها به آن «بختک» می گویند.

به گزارش «بهپو»، در طول قرن ها، فلج خواب به صورت های گوناگونی توصیف شده است و در بیشتر موارد به حضور موجودی شرور نسبت داده شده است. در طول تاریخ تقریبا در هر فرهنگی، داستان هایی از موجودات شیطانی روایت شده است که در نیمه های شب به سراغ انسان های بی دفاع می آیند و او را می ترسانند. سال های زیادی انسان به دنبال پاسخی برای فلج خواب و احساس وحشتی که او را فرا می گرفت بوده است.

محققان خواب به این نتیجه رسیده اند که در بیشتر موارد، فلج خواب صرفا نشانه ای است که بدن شما به راحتی وارد مراحل خواب نشده است. به ندرت ممکن است فلج خواب علتی مانند عارضه های روانی زمینه ای داشته باشد.

آیا فلج خواب خطرناک است؟

فلج خواب یا بختک وضعیتی است که در آن فرد هوشیار است، اما نمی تواند بدن خود را حرکت دهد. این مشکل زمانی بروز می کند که شخص بین مرحله بیدار شدن و خواب در حال گذار است. افراد در حین این گذار، به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه قادر به حرکت کردن یا تکلم نیستند. در برخی افراد احساس فشار یا احساس خفگی مشاهده می شود. فلج خواب گاهی با اختلالات خواب دیگری مانند نارکولپسی همراه است. «نارکولپسی» به نیاز شدید برای خواب گفته می شود که در اثر بروز اختلالی در توانایی تنظیم خواب در مغز به وجود می آید.

بیشتر بخوانید: بیماری هایی که منجر به اختلالات خواب می شوند

چگونه دچار بختک می شویم؟

فلج خواب معمولا در دو زمان اتفاق می افتد. اگر زمانی باشد که در حال به خواب رفتن هستید، به آن فلج خواب «هیپناگوژیک» یا «پیشاخواب» می گویند و اگر در زمان بیدار شدن رخ دهد به آن فلج خواب «هیپنوپامپیک» یا «پیشا بیداری» می گویند.

در توهمات هیپناگوژیک چه چیز روی می دهد؟

با به خواب رفتن شما، بدن کم کم آرام می شود. معمولا در این حالت سطح هوشیاری پایین می آید و شما متوجه این تغییرات نمی شوید؛ اما اگر در این حالت بمانید یا سطح هوشیاری تان افت نکند متوجه می شوید که نمی توانید تکان بخورید.

در توهمات هیپنوپامپیک چه چیزی روی می دهد؟

در طول خواب، بدن بین خواب REM -حرکت سریع چشم- و خواب NREM -حرکت غیر سریع چشم- در حال گذار است. یک چرخه REM و NREM حدود 90 دقیقه طول می کشد. ابتدا مرحله خواب NREM شروع می شود و حدود 75٪ از زمان کلی خواب را در بر می گیرد. در طول خواب NREM، بدن کاملا آرام و در حال بازیابی انرژی است. در انتهای NREM، خواب وارد مرحله REM می شود. در این مرحله چشم به سرعت حرکت می کند و فرد رویا می بیند، اما بدن کاملا آرام است. عضلات در خلال خواب REM کاملا شل هستند. اگر قبل از اینکه چرخه REM به پایان برسد سطح هوشیاری تان بالا بیاید، احتمالا متوجه می شوید که نمی توانید حرکت یا صحبت کنید.

بختک سراغ چه کسانی می رود؟

از هر 10 نفر حدود چهار نفر دچار فلج خواب می شوند. اولین مرتبه ابتلا به این عارضه شایع، معمولا در سال های نوجوانی است؛ اما در هر سنی و در هر جنسیتی امکان ابتلا به آن وجود دارد. گاهی فلج خواب در یک خانواده به ارث می رسد. عوامل دیگری که به فلج خواب مربوطند عبارتند از:

● کمبود خواب

● تغییر برنامه خواب

● عارضه های روحی مانند استرس یا اختلال دوقطبی

● خوابیدن به پشت

● مشکلات دیگر خواب مانند نارکولپسی یا گرفتگی عضلات ساق پا در شب

● استفاده از داروهای خاصی مانند داروهای اختلال کم تجهی بیش فعالی- ADHD

● سوء مصرف مواد

بیشتر بخوانید: درمان اختلال کم خوابی، بایدها و نبایدها

تشخیص فلج خواب

اگر قبل از به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب به مدت چند ثانیه یا چند دقیقه توانایی صحبت کردن یا تکان خوردن نداشته باشید دچار فلج خواب هستید. اغلب اوقات نیازی به درمان این عارضه نیست.

اگر در مورد این عارضه نگرانی های زیر را دارید به پزشک مراجعه کنید:

● نشانه های این عارضه شمار را نگران و مضطرب کند.

● فلج خواب، باعث بروز احساس خستگی در طول روز شود.

● فلج خواب باعث بیدار ماندن شما در طول شب شود.

پزشک با انجام موارد زیر اطلاعات بیشتری در مورد سلامت خواب شما گردآوری می کند تا به شما در بهبود کیفیت خوابتان کمک کند:

● پزشک از شما می خواهد که علایم خود را شرح دهید و به مدت چند هفته اطلاعات خواب خودتان را در دفترچه ای یادداشت کنید.

● پزشک از شما می خواهد در مورد سوابق پزشکی تان کامل توضیح دهید؛ اختلالات خوابی که خودتان به آن دچارید یا در خانواده تان شایع است را ذکر کنید.

● پزشک شما را برای بررسی های بیشتر به متخصص خواب ارجاع می دهد.

● پزشک روی شما مطالعات خواب شبانه و یا مطالعات خواب روزانه انجام می دهد تا مطمئن شود اختلال خواب دیگری ندارید.

درمان فلج خواب

اکثر افراد نیازی به درمان ندارند. البته اگر فرد قادر به خوابیدن نیست یا اضطراب دارد، درمان هر گونه عارضه زمینه ای مانند نارکولپسی به او کمک خواهد کرد. این درمان ها معمولا شامل موارد زیر است:

● بهبود عادات خواب: هرشب به اندازه شش تا هشت ساعت بخوابید.

● استفاده از داروهای ضد افسردگی: اگر برای تنظیم زمان خوابتان دارو های ضد افسردگی تجویز شده است، از آن ها استفاده کنید.

● درمان هر گونه مشکل روحی که به بهبود فلج خواب کمک می کند.

● درمان هرگونه اختلال خواب مانند نارکولپسی یا گرفتگی عضلات ساق پا در خواب

بیشتر بخوانید: اسرار خواب شیرین و برخواستن پرنشاط

نکات مهم برای اینکه بختک رویتان نیافتد

به گزارش «بهپو» به نقل از «وبمد» اگر از عارضه فلج خواب رنج می برید، به نکات زیر توجه کنید:

● از بختک یا موجودات شرور نترسید. این افسانه ها ارتباطی به مشکل خواب شما ندارند.

● اگر هر از چند گاهی دچار فلج خواب می شوید، می توانید در خانه اقداماتی را برای کنترل این اختلال انجام دهید.

● قدم اول این است که مطمئن شوید به اندازه کافی می خوابید.

● هرکاری می توانید انجام دهید که اضطرابتان در زندگی کم شود - به خصوص قبل از خواب.

● اگر عادت دارید به پشت بخوابید وضعیت دیگری را برای خواب انتخاب کنید.

● اگر تکرار فلج خواب شما را از داشتن یک خواب با کیفیت محروم می کند، حتما به پزشک مراجعه کنید.

● ساعت خواب و بیداری مشخصی داشته باشید، حتی در روزهای تعطیل

● محیط خواب راحت و آرامی برای خود فراهم کنید؛ تخت خواب راحت، لباس خواب راحت و اتاق خواب خنک، تمیز و تاریک

● به هنگام غروب آفتاب نور خانه را کم کنید و هنگام استفاده از دستشویی در نیمه های شب از لامپ های شب استفاده کنید.

● در طول روز و پیاده روی، از نور طبیعی خورشید به خوبی بهره ببرید.

● در اتاق خواب کار نکنید، مطالعه نکنید.

● پس از ساعت 3 بعد از ظهر از خوابیدن اجتناب کنید و کمتر از 90 دقیقه به خواب عصر اختصاص بدهید.

● شب ها غذای سنگین نخورید، دو ساعت پیش از رفتن به رختخواب غذا میل نکنید.

● در حالی که تلویزیون یا چراغ روشن است نخوابید.

● عصرها از نوشیدن الکل یا کافیین دوری کنید.

● هر روز ورزش کنید اما نه دو ساعت مانده به وقت خواب

● زمان خواب یک فعالیت آرامش بخش انجام دهید مثل خواندن یا گوش دادن به موسیقی های آرام

● موبایل و سایر وسایل الکترونیکی را با خود به رختخواب نبرید. یک ساعت پیش از رفتن به رختخواب تلفن همراهتان را خاموش کنید./