کمک های اولیه در عقرب گزیدگی

عقرب ها موجوداتی شبانه هستند و تنها زمانی نیش می زنند که احساس خطر کنند یا به آنها حمله شود. آنها می توانند مقدار زهری را که آزاد می کنند کنترل کنند. نیش عقرب دردناک است، اما به ندرت تهدید کننده زندگی است. عقرب گزیدگی برای کودکان خردسال و گاهی سالمندان، عوارض بیشتری به همراه دارد.

عقرب ها جزو بندپایان هستند – هم خانواده عنکبوت ها، خرچنگ ها و حشرات. یک عقرب متوسط حدود 7.5 سانتیمتر طول دارد. عقرب ها هشت پا و یک جفت دست خرچنگی و یک دم کج دارند و به جای اینکه گاز بگیرند، با دمشان، نیش می زنند. زهر عقرب خودش شامل ترکیب پیچیده ای از چند سم است که سیستم عصبی -نوروتوکسین ها- را تحت تاثیر قرار می دهد.

به گزارش «بهپو»، عقرب ها موجوداتی شبانه هستند و تنها زمانی نیش می زنند که احساس خطر کنند یا به آنها حمله شود. آنها می توانند مقدار زهری را که آزاد می کنند کنترل کنند - بسته به اینکه چقدر احساس خطر کنند- بنابراین برخی از نیش ها ممکن است تقریبا بدون زهر باشند.

بر اساس آخرین گزارش ها، تاکنون 64 گونه عقرب در ایران گزارش شده است که متعلق به 3 خانواده بوتیده، اسکورپیونیده و همیسکورپیده هستند و هر ساله به طور میانگین عامل 42 تا 45 هزار مورد گزیدگی سمی در ایران هستند. بیشترین عقرب گزیدگی و بیشترین موارد مرگ و میر ناشی از آن در استان خوزستان رخ می دهد. کژدم زدگی از تمام استان های کشور گزارش می شود ولی در این میان پس از خوزستان به ترتیب استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، فارس و کرمان بیشترین موارد عقرب گزیدگی را دارند. کمترین عقرب گزیدگی هم از استان های شمالی و تهران ثبت می شود.

محل زندگی عقرب ها

عقرب ها بیشتر در نواحی خشک و گرمسیری دنیا حتی بیابان ها و در عرض های جغرافیایی پایین تر از منطقه معتدل زندگی می کنند.

بعضی عقرب ها زیر سنگ، تنه درخت و پوست درخت زندگی می کنند . به ویژه زمان هایی که کمپ زده اید یا در حال پیاده روی در مناظر طبیعی هستید، احتمال عقرب گزیدگی بالا می رود. این نوع عقرب ها بیشتر از بقیه انواع عقرب در منزل یافت می شوند و در شومینه، زباله، ملافه و کفش پنهان می شوند. برخی مناطق هم پر عقرب هستند و سفر به این مناطق نه تنها احتمال گزیدگی را بالا می برد، بلکه امکان انتقال عقرب به خانه را هم زیاد می کند. عقرب ها در لباس ها، چمدان و وسایل حمل و نقل شده مخفی می شوند.

بیشتر بخوانید: اصول پیشگیری و درمان گزیدگی‌های پشه، کنه، کک، زنبور، مار و عقرب

عقرب گزیدگی

نیش عقرب دردناک است، اما به ندرت تهدید کننده زندگی است. عقرب گزیدگی برای کودکان خردسال و گاهی سالمندان، عوارض بیشتری به همراه دارد.

در سراسر جهان، تنها حدود 30 مورد از 1500 گونه عقرب شناخته شده آنچنان سمی هستند که گزش آن ها منجر به مرگ می شود؛ اما با توجه به میلیون ها عقرب زدگی که هر ساله اتفاق می افتد، که اغلب آنها در مناطق دور از دسترس به مراقبت های پزشکی هستند، مرگ و میر ناشی از نیش عقرب مشکلی جدی برای سلامت مردم جهان محسوب می شود.

بزرگسالانی که از سلامت عمومی برخوردارند معمولا نیازی به درمان نیش عقرب ندارند؛ اما اگر کودکی گزیده شود، همان مقدار زهر عواقب جدی تری به دنبال دارد، به همین دلیل بهتر است بدانید در برخورد با عقرب زدگی چه قدم هایی را بردارید.

علایم عقرب گزیدگی

اغلب اوقات نیش عقرب تنها نشانه های موضعی مانند درد و گرما در محل نیش ایجاد می کند. گاهی اوقات این علایم شدیدند، حتی اگر قرمزی یا تورمی مشاهده نکنید.

علایم و نشانه ها در محل نیش به شرح زیر است:

● درد شدید

● بی حسی و مورمور در ناحیه اطراف نیش

● تورم اندک در ناحیه اطراف نیش

اثرات گسترده -سیستمیک- سم معمولا در کودکان دیده می شود و به شرح زیر است:

● تنفس دشوار

● انقباض یا پرش عضلات

● حرکات غیر عادی سر، گردن و چشم

● ریزش آب دهان

● تعریق

● تهوع و استفراغ

● فشار خون بالا

● افزایش ضربان قلب –تاکی کاردی- یا ضربان نامنظم قلب -آریتمی

● بی قراری، تحریک پذیری یا در کودکان گریه ای که آرام نمی شود

همانطور که در سایر حشرات گزنده، مانند زنبور عسل و زنبور وحشی هم دیده شده است، امکان بروز حساسیت در افرادی که قبلا هم توسط عقرب گزیده شده اند، وجود دارد و احتمال واکنش آلرژیک در دفعات چندم عقرب زدگی صفر نیست. این ماده بعضی اوقات آنچنان خطرساز است که باعث ایجاد یک وضعیت تهدید کننده حیات به نام «آنافیلاکسی» می شود. علایم و نشانه ها در این موارد شبیه به آنافیلاکسی ناشی از نیش زنبور است و به صورت کهیر، اشکال در تنفس و تهوع و استفراغ بروز می کند.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر کودک گزیده شده بود به سرعت به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

در صورتی که دچار عقرب گزیدگی شده اید و نشانه های سراسری –سیستمیک- در شما بروز کرده است، به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.

عوارض جانبی

احتمال مرگ ناشی از عقرب زدگیِ درمان نشده در سالمندان و کودکان بیشتر است. علت آن هم معمولا نارسایی قلبی یا تنفسی است که چند ساعت پس از گزیدگی رخ می دهد.

یکی دیگر از عوارض احتمالی عقرب زدگی، واکنش آلرژیک شدید -آنافیلاکسی- است که عارضه ای نادر است.

پیشگیری از نیش عقرب

عقرب ها از تماس اجتناب می کنند. اگر در ناحیه ای زندگی می کنید که در آن عقرب فراوان است، با رعایت نکات زیر احتمال عقرب زدگی را کاهش دهید:

● انبوه سنگ یا چوب را از اطراف خانه تان جمع آوری کنید و از انباشتن هیزم مقابل یا داخل خانه پرهیز کنید.

● چمن ها، شاخه های آویزان و بوته ها را کوتاه کنید که راه ورود عقرب به سقف خانه را ببندید.

● ترک ها را پر کنید، شکاف درب ها و پنجره ها را با درزگیر بپوشانید و پارگی پشه بند ها را تعمیر کنید.

● دستکش های باغبانی، چکمه ها و لباس هایی که برای مدتی استفاده نشده اند را کامل وارسی کنید. همیشه کفش بپوشید.

● هنگام کوه نوردی یا کمپینگ، آستین بلند و شلوار بپوشید و قبل از اینکه در کیسه خواب بخوابید آن را کاملا بررسی کنید.

● در زمان مسافرت به مناطقی که عقرب ها فراوان هستند - به ویژه اگر در کمپ یا اقامتگاه های روستایی هستید- قبل از استفاده، لباس، بستر و کوله خود را کاملا تکان دهید. زیر پشه بند بخوابید. اگر می دانید که به نیش حشرات آلرژی دارید، دستگاه تزریق اپی نفرین را به همراه خود داشته باشید.

● اگر در نزدیکی خانه یا کمپتان عقرب پیدا کردید، با انبر آن را بردارید و به آرامی از مردم دور کنید.

درمان عقرب گزیدگی

بیشتر موارد نیش عقرب نیاز به درمان ندارند؛ اما اگر علایم شدید باشد، ممکن است نیاز به مراقبت در بیمارستان داشته باشد. اسپاسم عضلانی با تزریق آرام بخش درمان می شود و از بعضی داروهای تزریقی برای کاهش فشار خون، درد و تحریکات استفاده می شود.

اگر گزیده شدید، خونسرد باشید و حرکت نکنید چون تقلا و حرکت زیاد به پخش سم کمک می‌کند. عضو گزیده شده را پایین‌تر از سطح قلب قرار دهید. بی‌حرکت در اتومبیل بنشینید و فورا خود را به مرکز درمانی برسانید. بستن بالای محل زخم با باند خیلی کمک‌کننده نیست مگر اینکه فاصله تا مرکز درمانی بیش از 20 تا 30 دقیقه باشد. در این شرایط مراقب باشید نبض قطع نشود. کارهایی مثل بریدن، سوزاندن یا مکیدن و یخ گذاشتن محل هم موثر نیست. بی‌جهت با اشیای تیزی که شاید آلوده هم باشند، محل را نبرید. اگر بیمار درد و سوزش دارد و هوشیار است، می‌توان به او مسکن داد اما اگر فرد بد‌حال است و تهوع دارد، نباید هیچ نوشیدنی یا خوراکی‌ای به او داده شود.

استفاده از پادزهر عقرب هنوز مورد تایید همه پزشکان نیست. موثرترین زمان دریافت پادزهر عقرب زمانی است که هنوز علایم بروز نکرده اند. بنابراین معمولا در کودکانی استفاده می شود که به مراکز اورژانس روستایی دورافتاده مراجعه کرده اند و دسترسی به مراکز درمانی و واحدهای مراقبت های ویژه در آن مناطق محدود است. همچنین اگر فرد علایم شدیدتری داشته باشد پزشک از پادزهر استفاده می کند.

درمان به این بستگی دارد که آیا پزشک در شما علایم و نشانه های ناشی از واکنش های آلرژیک مشاهده کرده است و تشخیص داده است که این علایم و نشانه ها از اثرات سم عقرب نیست.

سبک زندگی و درمان خانگی

به گزارش «بهپو»، اگر شما یا فرزندتان دچار عقرب زدگی شدید توصیه های زیر را به کار گیرید. بزرگسالانی که از سلامت عمومی برخوردارند معمولا نیازی به درمان ندارند. با رعایت نکات زیر می توانید تا رسیدن پزشک وضعیت کودکتان را بهبود دهید.

● جای نیش را با صابون و آب بشویید.

● روی ناحیه آسیب دیده به مدت 10 دقیقه کمپرس سرد بگذارید. آن را برای 10 دقیقه بردارید، سپس دوباره روی محل قرار دهید. این کار به کاهش درد و کاهش سرعت انتشار سم در بدن کمک می کند. این تکنیک در دو ساعت اول پس از گزیدگی بیشترین تاثیر را دارد.

● اگر دچار اشکال در بلع شده اید، غذا یا مایعات مصرف نکنید.

● در صورت لزوم، یک مسکن بدون نسخه مصرف کنید. ایبوپروفن مسکن مناسبی است.

● سوابق واکسیناسیون فرزندتان را بررسی کنید تا اطمینان حاصل کنید واکسن کزار دریافت کرده است./