عوارض جانبی که پرتودرمانی از خود به جا می گذارد

«پرتو درمانی» با استفاده از امواج پر انرژی، سلول های تومور سرطانی را می کشد. پرتودرمانی عوارض جانبی خواهد داشت، اما این عوارض برای همه یکسان نیست. عوارض به نوع تابش، میزان دریافت تابش، ناحیه تحت درمان و میزان سلامت عمومی بیمار بستگی دارد.

«پرتو درمانی» با استفاده از امواج پر انرژی، سلول های تومور سرطانی را می کشد. هدف این درمان از بین بردن یا صدمه زدن به سلول های سرطانی با حداقل آسیب به سلول های سالم است.

پرتودرمانی عوارض جانبی خواهد داشت، اما این عوارض برای همه یکسان نیست. عوارض به نوع تابش، میزان دریافت تابش، ناحیه تحت درمان و میزان سلامت عمومی بیمار بستگی دارد.

به گزارش «بهپو»، هیچ راهی برای پیش بینی اینکه پرتو درمانی چطور و تا چه اندازه شما را تحت تاثیر قرار می دهد وجود ندارد. ممکن است عوارض جانبی کم یا متوسط باشند؛ یا اینکه متعدد یا حتی شدید و جدی باشند.

هنگامی که تحت پرتودرمانی قرار می گیرید، یک پزشک متخصص در کنار شماست. بهتر است در مورد اینکه پرتودرمانی چه عوارضی برای شما دارد و چه کاری می توانید انجام دهید تا احساس بهتری داشته باشید با او صحبت کنید. اگر درمان باعث ناراحتی شما می شود، این مطلب را به اطلاع او برسانید. اینکه اطلاعات لازم از احوالات خود را به تیم پزشکی تان بدهید به درمان شما کمک بیشتری می کند.

زمان بروز عوارض پرتودرمانی

دو نوع عوارض جانبی وجود دارد: عوارض اولیه و عوارض ثانویه. بروز عوارض جانبی اولیه مانند حالت تهوع و خستگی معمولا زیاد طول نمی کشد. این عوارض در طول درمان یا پس از آن آغاز می شوند و چند هفته بعد از آن به پایان می رسند، اما پس از یک دوره کوتاه بهبود می یابند. عوارض جانبی ثانویه، مانند مشکلات ریه و قلب، ممکن است سال ها طول بکشد تا بروز کنند و در صورت بروز، اغلب دایمی و ماندگارند.

از جمله شایع ترین عوارض جانبی اولیه می توان خستگی و مشکلات پوستی را نام برد. ممکن است تعدادی از بیماران، ریزش مو و حالت تهوع را هم تجربه کنند؛ البته این بستگی به ناحیه ای دارد که تحت پرتودرمانی قرار گرفته است.

مدیریت خستگی ناشی از پرتو درمانی

خستگی ناشی از سرطان و پرتودرمانی متفاوت از حالتی است که یک انسان سالم خسته می شود. این خستگی با استراحت بهتر نمی شود و شما را از انجام کارهای روزمره، مانند رفتن به محل کار یا صرف وقت با خانواده و دوستان باز می دارد. خستگی ناشی از پرتو درمانی هر روزش با روز دیگر متفاوت است و برنامه ریزی را برای بیمار سخت می کند. حتی روی پیگیری برنامه درمانی او هم تاثیر می گذارد.

اگر دچار خستگی می شوید حتما وضعیت خود را به پزشک اطلاع دهید. او می تواند به شما کمک کند. در این زمینه به نکاتی اشاره می کنیم که با به کارگیری آنها احساس بهتری را تجربه خواهید کرد:

مراقب سلامتی خود باشید. مطمئن شوید داروهایتان را آنطور که باید مصرف می کنید. زیاد استراحت کنید، هرچقدر که می توانید فعالیت کنید و غذاهای مناسب بخورید.
با مشاور خود همکاری کنید یا به کلاس های آموزشی سرطان بروید تا راه های حفظ انرژی، کاهش استرس و تمرکز بر خستگی را بیاموزید.
انرژی خود را برای مهم ترین فعالیت هایتان ذخیره کنید. زمانی که احساس آمادگی برای کاری می کنید آن را انجام دهید.
بین استراحت و فعالیت تعادل را حفظ کنید. استراحت بیش از اندازه باعث خستگی بیشتر می شود، اما توجه داشته باشید برنامه روزانه فشرده ای نداشته باشید و برای استراحتتان وقت کافی بگذارید.
از خانواده و دوستان کمک بخواهید. اگر خستگی مزاحم کار کردنتان است با رییستان صحبت کنید و از او بخواهید زمان کاری تان را کم کند.
به یاد داشته باشید که خستگی ناشی از پرتودرمانی طی چند هفته پس از پایان درمان برطرف خواهد شد.

ارتباط پرتو درمانی با عوارض پوستی

تاثیر پرتودرمانی خارجی روی پوست شبیه قرار گیری طولانی مدت زیر نور خورشید است و عوارضی چون قرمزی، سوختگی یا برنزه شدن پوست را به همراه دارد. همچنین ممکن است دچار تورم یا زخم شوید. خشکی، پوسته پوسته شدن، کنده شدن پوست یا خارش از جمله عوارض دیگری است که پرتودرمانی به بیمار تحمیل می کند. با پوستتان رفتار ملایمی داشته باشید:

در ناحیه تحت درمان لباس های تنگ نپوشید.
پوست خود را لایه برداری نکنید یا مالش ندهید. برای تمیز کردن آن، از یک صابون بدون اسانس استفاده کنید و آب ولرم را روی محل شستشو باز کنید تا نرم و آهسته شسته شود.
اگر پزشک به شما نگفته باشد خودتان هرگز چیز داغ یا سردی روی پوستتان نگذارید.
قبل از استفاده از هر نوع پماد، روغن، لوسیون، یا پودر از پزشک خود مشورت بگیرید.
اگر می خواهید از نشاسته ذرت برای کمک به تسکین خارش استفاده کنید، پیش از آن با پزشک مشورت کنید.
تا آنجا که می توانید از نور مستقیم آفتاب دوری کنید. با پوشیدن لباس یا کلاه از مناطق تحت درمان پرتو درمانی محافظت کنید. اگر در خارج از منزل هستید، از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.
اگر برای سرطان سینه تحت پرتودرمانی قرار دارید، سینه بند نپوشید. اگر این امکان برایتان وجود ندارد، نوع نرم، پنبه ای و بدون فنر آن را انتخاب کنید.
نوارچسب، گاز یا باند روی پوستتان قرار ندهید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه کرده باشد. پوستتان چند هفته بعد از پایان درمان بهتر می شود. اما ممکن است رنگ آن تیره تر شود. حتی پس از پرتو درمانی هم باید خود را از نور خورشید محافظت کنید.

ارتباط پرتودرمانی با ریزش مو

فقط افرادی که دچار سرطان پوست یا مغز هستند دچار ریزش مو می شوند. دیگران چنین مشکلی پیدا نمی کنند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، معمولا ناگهانی و به صورت لکه ای رخ می دهد. در بیشتر موارد، موها پس از قطع درمان دوباره رشد می کنند، اما ممکن است نازک تر و یا با بافتی متفاوت باشند.

بعضی افراد ترجیح می دهند قبل از شروع درمان موهایشان را کوتاه نگه دارند تا فشار و وزن کمتری به شفت مو وارد شود. اگر موی سرتان ریخت حتما با یک کلاه یا روسری پوست سرتان را از نور خورشید محافظت کنید. اگر تصمیم به خرید کلاه گیس دارید، با پزشک در این زمینه مشورت کنید.

سایر عوارض جانبی اولیه در پرتودرمانی

دیگر عوارض اولیه به جایی بستگی دارد که تحت پرتودرمانی قرار می گیرد:

اشکال در خوردن

پرتودرمانی سر، گردن، یا بخشی از دستگاه گوارش گاهی باعث کاهش اشتها می شود، اما داشتن یک رژیم سالم در زمان درمان بسیار ضروری است، زیرا بدن را برای پذیرش درمان، قوی نگه می دارد.

سعی کنید به جای سه وعده بزرگ، پنج شش وعده غذایی کوچک را امتحان کنید.

غذاهای متنوعی را امتحان کنید.

تنقلات سالم در دسترس داشته باشید. این کار به شما کمک می کند که وقتی گرسنه می شوید غذا بخورید نه اینکه منتظر غذا بمانید و گاهی اشتهای خود را از دست بدهید.

مشکلات دهان

قبل از شروع پرتودرمانی سر و گردن، به دندانپزشک مراجعه کنید تا یک معاینه کامل روی شما صورت گیرد. پرتودرمانی باعث بروز مشکلات دهانی می شود. این مشکلات به صورت های زیر بروز می کنند:

زخم های دهانی -برش ها یا زخم های کوچک
کمبود بزاق
بزاق غلیظ
مشکل بلع
سفت شدن چانه

اگر هر کدام از این علایم را داشتید به تیم درمانی خود اطلاع دهید تا در صورت امکان به شما کمک کنند و در جهت بهبود احساس سلامتی شما را یاری کنند. برای کمک به مدیریت این عوارض نکات زیر را به کار بگیرید:

از مصرف غذاهای تند و اسیدی اجتناب کنید.
از کشیدن سیگار، جویدن تنباکو یا مصرف الکل پرهیز کنید.
دندان هایتان را با خمیر دندان فلوراید و برس نرم مسواک بزنید.

مشکلات شنوایی

پرتو درمانی سر گاهی اوقات باعث بروز مشکلات شنوایی می شود. از عوامل دیگر کم شنوایی، سخت شدن موم گوش است. اگر دچار مشکل شنوایی هستید به پزشک خود اطلاع دهید تا علت را شناسایی کند و در جهت کاهش نشانه ها شما را یاری کند.

حالت تهوع

گاهی پرتو درمانی سر، گردن و بعضی قسمت های دستگاه گوارش باعث تهوع و استفراغ می شود. اگر دچار چنین مشکلاتی شدید، به پزشک اطلاع دهید. او به شما دارو می دهد تا تهوعتان را کنترل کنید. همچنین می توانید تکنیک های آرامش و بیوفیدبک را بیاموزید تا تهوع را مدیریت کنید و کاهش دهید.

اسهال

پرتو درمانی شکم گاهی باعث اسهال می شود؛ این عارضه معمولا چند هفته پس از آغاز درمان شروع می شود. احتمالا پزشک دارو هایی برای کمک به کنترل تهوع تجویز می کند. او گاهی تغییراتی در رژیم غذاییتان ایجاد می کند، تغییراتی از جمله خوردن وعده های غذایی کم حجم به تعداد زیاد، اجتناب از مصرف غذا های پرفیبر و دریافت پتاسیم کافی.

باروری و مشکلات جنسی

پرتو درمانی لگن، روی میل جنسی بیمار و توانایی او برای داشتن نوزاد تاثیر می گذارد. اگر می خواهید بچه دار شوید، حتما قبل از شروع درمان در مورد تاثیر درمان بر میزان باروری تان با پزشک صحبت کنید.

زنان نباید در طول پرتودرمانی باردار شوند، زیرا امکان دارد جنین صدمه ببیند. حتی ممکن است عادت های ماهانه آنها متوقف شود و نشانه هایی از یائسگی مشاهده کنند.

در مردان، پرتودرمانی بیضه ها میزان اسپرم و نحوه عملکرد آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. این لزوما به این معنی نیست که نمی توانند پدر شوند، اما اگر می خواهید بعدا بچه دار شوید، باید با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا قبل از شروع درمان باید اسپرم خود را ذخیره کنید یا خیر.

پرتو درمانی لگن رابطه جنسی دردناکی را برای برخی از زنان ایجاد می کند، همچنین گاهی باعث زخم واژن می شود و کشیده شدن دیواره واژن را با درد همراه می کند. پرتودرمانی در مردان، گاهی روی اعصاب و عروق خونی کنترل کننده نعوظ اثر می گذارد. پزشک به شما کمک می کند تا بفهمید چه اتفاقی در بدنتان افتاده است و چگونه می توانید این مشکل را کنترل کنید.

این کاملا طبیعی است که در طول درمان سرطان میل جنسی کاهش پیدا کند. اما پس از توقف درمان، اغلب میل جنسی به حالت اول برمی گردد. با همسر خود در این باره به صراحت صحبت کنید تا به همراه هم به نتیجه ای برسید که چگونه می توانید از کنار هم بودن لذت ببرید. به او اطمینان دهید که به نگرانی های او توجه دارید.

عوارض جانبی ثانویه ناشی از پرتودرمانی

عوارض جانبی ثانویه پرتودرمانی چند ماه و گاهی چند سال طول می کشد تا بروز کنند و اغلب پایدار هستند و از بین نمی روند، اما همه به چنین عوارضی دچار نمی شوند.

این مشکلات زمانی رخ می دهند که پرتودرمانی به بدنتان آسیب برسانند. به عنوان مثال، بافت اسکار روی نحوه عملکرد قلب و ریه اثر می گذارد. مثانه، روده، باروری و مسائل جنسی از جمله قسمت هایی هستند که پس از پرتودرمانی لگن احتمالا درگیر می شوند.

به گزارش «بهپو» به نقل از «وبمد»، یکی دیگر از اثرات احتمالی، ابتلا به سرطان دوم است. مدت زیادی است که پزشکان می دانند پرتودرمانی امکان بروز سرطان بعدی را بالا می برد. تحقیقات نشان داده اند پرتودرمانی پس از مدتی خطر ابتلا به سرطان های مختلف را بالا می برد. فاکتورهایی که روی این خطر تاثیر می گذارند عبارتند از: میزان تابش و منطقه مورد درمان. با پزشک خود درباره خطرات بالقوه پرتودرمانی و مقایسه فواید و مضرات احتمالی آن صحبت کنید و با مشورت او بهترین راه درمانی را انتخاب کنید./