روش های غربالگری سرطان کولون

سرطان کولون یا روده بزرگ یکی از شایع ترین سرطان ها در دنیا و ایران است. اما نکته قابل توجه در مورد این سرطان این است که اگر زود شناخته شود قابل درمان است. درمان مراحل پیشرفته آن هزینه های مالی، جسمی و روانی زیادی به بیمار، خانواده او و جامعه تحمیل می کند. بنا بر این غربالگری و تشخیص زودرس سرطان کولن برای نجات جان بیمار و حفظ روحیه او و همچنین منابع مالی اهمیت ویژه ای دارد.

«سرطان روده بزرگ» یا کولون جزو سرطان‌های شایع در دنیا و ایران است. این سرطان در مردان سومین و در زنان چهارمین علت مرگ و میر در غرب محسوب می‌شود. سرطان کولون در کشور ما هم شیوع دارد و نکته مهم اینکه اگر زود شناخته شود، قابل‌درمان است، ولی در مراحل پیشرفته هزینه مالی، جسمانی و روانی زیادی به بیمار، خانواده و اجتماع وارد می‌کند، بنابراین غربالگری برای تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ و حتی پیشگیری از آن برای نجات جان بیمار اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

به گزارش «بهپو»، سرطان روده بزرگ با توجه به عادت‌های زندگی در جامعه ما مانند تغییر رژیم غذایی از سنتی به غذاهای آماده و مصرف فست‌فودها و افزایش مصرف گوشت قرمز و چربی به‌خصوص در جوان‌ها طی 30 سال اخیر روندی صعودی پیدا کرده و سن ابتلا کاهش‌یافته و حتی به کمتر از 30 سال رسیده است. البته در کشور ما ژنتیک در بروز سرطان روده بزرگ نقش عمده‌ای دارد و فقط نباید علت بروز آن را به شیوه جدید زندگی نسبت داد.

سرطان روده بزرگ قابل‌پیشگیری و ‌توقف است

بعضی از ضایعات در روده بزرگ هستند که «ضایعات پیش‌سرطانی» نام دارند، یعنی در آینده به سرطان تبدیل خواهند شد و اگر این ضایعات در همان مراحل ابتدایی تشخیص و برداشته شوند، بیمار چند سال بعد به سرطان کولون مبتلا نخواهد شد یا در صورتی که زود تشخیص داده شود، از تبدیل شدن سرطان در مراحل اولیه به سرطان پیشرفته جلوگیری خواهد شد. غربالگری مرگ و میر را به نحو قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. روش‌های مختلفی برای غربالگری پیشنهاد شده است.

آزمایش خون در مدفوع

ساده‌ترین روش آزمایش خون مخفی در مدفوع و معاینه بالینی است. آزمایش خون در مدفوع، آزمایش بسیار ساده‌ای است که در 3 نوبت انجام می‌شود، اما این آزمایش 2 مشکل اساسی دارد؛ بسیاری از بیمارانی که ضایعاتی مانند پولیپ روده بزرگ دارند یا به سرطان مبتلا هستند، خونریزی دایمی از روده ندارند بنابراین ممکن است جواب آزمایش در یک زمان مثبت و در زمانی دیگر منفی باشد، بنابراین با منفی شدن جواب آزمایش نمی‌توان به طور قطعی گفت سرطان یا پولیپ وجود ندارد. اشکال دیگر آزمایش، این است که مثبت شدن جواب آزمایش هم به معنای ابتلا به سرطان نیست چون گاهی خونریزی از کولون در اثر یک عارضه خوش‌خیم است، پس این آزمایش دقت کافی ندارد.

معاینه از روی شکم و مقعد

افرادی که مشکوک به سرطان روده بزرگ هستند باید از روی شکم و مقعد، معاینه شوند. این روش تشخیصی هم مشکلاتی دارد؛ از روی شکم نمی‌توان به وجود توده در روده پی برد و در معاینه مقعدی هم فقط بخش انتهایی روده را می‌توان لمس کرد و بیشتر توده‌ها در بالاتر از 10 سانتیمتری مقعد رشد می‌کنند پس با معاینه ممکن است تشخیص داده نشوند.

عکسبرداری

روش بعدی عکسبرداری با ماده‌ای به نام باریم است. این روش نسبتا غیرتهاجمی است. در این روش ابتدا روده تخلیه و ماده حاجب از طریق مقعد وارد روده می‌شود و در چند مرحله از کل روده عکسبرداری خواهد شد. این روش هم چند سال مورد استفاده بود ولی مشکلاتی هم دارد و آن خطای آزمون است یعنی دقت آن در بهترین شرایط حداکثر 76 درصد است.

کولونوسکوپی

روش دیگر که به عنوان استاندارد طلایی از آن یاد می‌شود، کولونوسکوپی است. این روش در واقع نوعی آندوسکوپی روده بزرگ است. برای انجام کولونوسکوپی 24-12 ساعت قبل از انجام آزمایش، به بیمار ماده ملین داده می‌شود تا روده کاملا از مدفوع پاک شود. -بیماران 24 تا 48 ساعت قبل از کولونوسکوپی فقط باید مایعات مصرف کنند. این روش امتیازات خوبی دارد؛ امتیاز اول این است که در حال حاضر دقیق‌ترین روش است و بیش از 95 درصد سرطان و ضایعات پیش‌سرطانی را تشخیص می‌دهد. امتیاز دیگرش اینکه اگر حین کولونوسکوپی پولیپ دیده شود می‌توان پولیپ را با همین ابزار برداشت و جلوی سرطانی شدن آن را در آینده گرفت. -دوسوم پولیپ‌هایی که در روده دیده می‌شوند، استعداد تبدیل شدن به سرطان طی مدت 7 تا 10 سال را دارند. کولونوسکوپی روش غربالگری است که همزمان می‌تواند کاربرد درمانی هم داشته باشد. اشکال کولونوسکوپی گران و دشوار بودن آن است.

چه کسانی به غربالگری نیاز دارند؟

اما سوال مهمی که همواره برای افراد سالم یا بیماران مطرح است، مربوط به زمان غربالگری است. بیماران نیازمند غربالگری به 2 گروه تقسیم می‌شوند؛ بیماران با خطر متوسط و بیماران با خطر بالای ابتلا، افرادی که احتمال ابتلایشان در حد متوسط است، سابقه سرطان روده بزرگ در خود یا بستگان درجه اولشان وجود ندارد. بر اساس مطالعات غربی، به این افراد توصیه می‌شود غربالگری را از 50 سالگی شروع کنند.

همچنین اگر خونریزی با دفع مدفوع در فردی دیده شود، در صورت جوان بودن فرد کولونوسکوپی کوتاه یا سیگموییدوسکوپی و در صورتی که بیشتر از 40 سال دارد، کولونوسکوپی کامل انجام می‌شود.

بیمارانی که در معرض خطر بالای ابتلا قرار دارند باید از 40 سالگی یا 10 سال زودتر از سن فرد مبتلا در خانواده -بستگان درجه اول- غربالگری را شروع کنند که بهترین غربالگری برای این گروه همان کولونوسکوپی است. افرادی که مبتلا به بیماری‌های خاصی مانند بیماری التهابی روده مثل کولیت اولسراتیو هستند هم در معرض خطرند. اگر کل روده این بیماران مبتلا باشد، بعد 10-8 سال از شروع بیماری باید کولونوسکوپی هر سال یکبار انجام شود.

بعضی از بیماران هم هستند که سابقه بیماری ژنتیکی مشخصی دارند مثلا پولیپوز فامیلی در آنها مطرح است. در این افراد اگر پولیپ دیده شود، احتمال سرطانی شدن پولیپ صددرصد است، بنابراین برای جلوگیری از این وضعیت، کولونوسکوپی از 12 سالگی آغاز می‌شود.

سی‌تی‌کولونوگرافی

تست غربالگری دیگری که در چند سال اخیر اختراع شده، سی‌تی کولونوگرافی است. یعنی سی‌تی اسکنی که به روش چندبعدی می‌تواند کولون را نشان دهد. استفاده از این روش در کشور ما رو به پیشرفت است ولی هنوز چندان جانیفتاده است. برای بیمارانی که نمی‌توانند به دلیل بیماری‌های قلبی‌ ریوی و... کولونوسکوپی انجام دهند، سی‌تی کولونوگرافی انجام می‌شود. این روش دقت بالایی دارد اما به اندازه دقت کولونوسکوپی نیست. اشکال بعدی هم این است که اگر بیمار پولیپ داشته باشد، پزشک مجبور است دوباره او را کولونوسکوپی کند تا از این طریق پولیپ را بردارد.

آزمایش ژنتیک

به گزارش «بهپو» به نقل از «هفته نامه سلامت»، تست‌های ژنتیک از طریق بررسی مدفوع هم طی چند سال اخیر توانسته‌اند وجود زمینه خانوادگی سرطان کولون را اثبات کنند. گرچه این تست‌ها می‌توانند انقلابی در تشخیص سرطان کولون باشند ولی هنوز دقت و کارایی قطعی آنها شناخته نشده است. انتظار می‌رود در چند سال آینده قیمت چنین تستی به حدی برسد که بتوان آن را به عنوان روشی برای غربالگری ارایه داد./