حقایقی تلخ درباره قند های رژیمی و مصنوعی

انجمن قلب و انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کنند در مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی برای مبارزه با چاقی، سندرم متابولیک و دیابت نوع2 احتیاط شود چون همه این بیماری‌ها عوامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی هستند. وقتی می‌گوییم «احتیاط» منظورمان مصرف هر از گاهی است، نه مصرف روتین و مداوم؛ یعنی مصرف گه‌گدار مواد غذایی حاوی قندهای مصنوعی برای کم کردن کالری دریافتی اشکال ندارد ولی مصرف مداوم آن ها سلامت انسان را به خطر می‌اندازد.

قند، نوشابه، پولکی، آبنبات و شکلات های بدون قند –بدون گلوکز- همیشه توجه ما را به خود جلب می کنند. چه بهتر از این که هر چه می خواهی بخوری، قند خونت هم بالا نرود؛ به ویژه اگر درگیر دیابت و دردسر هایش هم باشی. در این مقاله به این سوال پاسخ خواهیم داد که «آیا مصرف بی حد و مرز این شیرینی های رژیمی کار عاقلانه ای است؟» برای یافتن پاسخ با ما همراه شوید.

به گزارش «بهپو»، مواد و ترکیب‌های شیمیایی‌ که به نام «قند مصنوعی»، «سنتزی» یا «شبه قند» می‌شناسیم در واقع از لحاظ شیمیایی و فرمولی، قند و کربوهیدرات نیستند و هیچ کالری‌ای ندارند. این قندها مانند آسپارتام، ساخارین سدیم، زایلیتول و ... در بدن انسان هضم و جذب نمی‌شوند، ولی مزه آن ها در دهان ما شیرین است.

این مواد نوعی شیرین‌کننده محسوب می‌شوند؛ شیرینی دارند اما کالری و ارزش تغذیه‌ای ندارند بنابراین مربا، نوشابه، آبمیوه و... را برای کسانی که می‌خواهند رژیم بگیرند یا بیماری‌هایی مثل دیابت دارند، با این قندهای مصنوعی یا شبه قند درست می‌کنند یا به آن ها می‌گویند چای و قهوه را با این نوع قندها شیرین کنید.

مصرف دایمی قندهای مصنوعی خطرناک است

شیرینی‌های مصنوعی به علت اینکه کالری ندارند و قندخون را بالا نمی‌برند، مورد توجه قرار گرفته‌اند، مثلا یک نوشابه کوچک کولا که در حد 330 سی‌سی است، 10 قاشق چای‌خوری شکر دارد که معادل 150 کیلوکالری می‌شود، در حالی که در نوشابه‌های رژیمی، این کالری وجود ندارد.

با توجه به این ویژگی، بیشتر افرادی که می‌خواهند وزنشان کم شود و مبتلایان به دیابت، فراورده‌هایی مانند انواع شیرینی‌ها، نان های شیرین، نوشابه‌ها و دیگر نوشیدنی‌هایی که با این قندهای مصنوعی درست شده‌اند، مصرف می‌کنند، در حالی که استفاده طولانی‌مدت و زیاد این شیرین‌کننده‌ها اثرهای سوء بر سلامت دارد. بنابراین این تفکر که قند این مواد غذایی جذب نمی‌شود و کالری ندارد پس مجاز هستیم هر چقدر دلمان خواست از آن ها مصرف کنیم، اشتباه است.

انجمن قلب و انجمن دیابت آمریکا هم توصیه می‌کنند در مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی برای مبارزه با چاقی، سندرم متابولیک و دیابت نوع2 احتیاط شود چون همه این بیماری‌ها عوامل خطر بیماری‌های قلبی- عروقی هستند. وقتی می‌گوییم «احتیاط» منظورمان مصرف هر از گاهی است، نه مصرف روتین و مداوم؛ یعنی مصرف گه‌گدار مواد غذایی حاوی قندهای مصنوعی برای کم کردن کالری دریافتی اشکال ندارد ولی مصرف مداوم آن ها سلامت انسان را به خطر می‌اندازد. در ادامه به 7 مورد از خطرهای مصرف مداوم شیرین‌کننده‌های مصنوعی و علت اینکه چرا باید آن ها را کنار بگذاریم، می‌پردازیم.

1- درصد شیرینی بالا

درصد شیرینی قندهای مصنوعی بسیار بالاست و آستانه حس چشایی را برای حس طعم مواد شیرین بسیار بالا می‌برد. بین این شیرین‌کننده‌ها، درصد شیرینی آسپارتام که از انواع دیگر کمتر است، 180 برابر، ساخارین300 برابر، سوکرالوز 600 برابر و درصد شیرینی نیوتامین 8 هزار برابر قند و شکر است. البته چگونگی پاسخ بدن انسان و مغز به مصرف این مواد بسیار پیچیده است.

2- اثر سرطان‌زا در موش‌های آزمایشگاهی

نتایج آزمایش و تحقیقات روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داده مصرف طولانی‌مدت شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث ابتلای این حیوانات به سرطان مثانه می‌شود، اما مطالعات انسانی در این باره هنوز کافی نیست و به همین دلیل نمی‌توان قضاوت دقیقی درباره این تاثیر در انسان داشت، اما اثر سرطان‌زایی در حیوانات به اثبات رسیده، بنابراین بر «محدودیت مصرف» در انسان تاکید می‌شود.

3- افزایش احتمال ابتلا به سندرم متابولیک

مصرف روزانه نوشابه‌های رژیمی، 36 درصد خطر ابتلا به سندرم متابولیک و 67 درصد خطر ابتلا به دیابت نوع2 را افزایش می‌دهد. نشانگان متابولیک مجموعه‌ای از علایم شامل افزایش همزمان فشارخون، قندخون، چربی بدن مخصوصا در دور کمر و شکم و کلسترول غیرطبیعی خون است و باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی و سکته می‌شود.

نتایج مطالعاتی که درباره خطر ابتلا به سندرم متابولیک انجام شده، نشان داده این خطر در مصرف‌کننده‌های نوشابه‌های غیررژیمی در مقایسه با مصرف‌کنندگان نوشابه‌های رژیمی یکسان است؛ یعنی آن افزایش خطر 36 درصدی در مقایسه با کسانی بود که نوشابه‌ مصرف نمی‌کردند و این اثر مساوی در کسانی است که نوشابه رژیمی و غیررژیمی استفاده کرده بودند.

4- افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع2

نتایج مطالعات نشان داده، خطر ابتلا به دیابت در کسانی که به مقدار زیاد محصولات رژیمی استفاده می‌کردند، 2 برابر بیشتر از کسانی است که این محصولات را مصرف نمی‌کنند، اما احتمال این خطر در کسانی که محصولات حاوی قند غیررژیمی و رژیمی مصرف می‌کردند، یکسان بود. پس چه نوشابه رژیمی بنوشیم، چه غیررژیمی، احتمال ابتلای ما به دیابت نوع2 یکسان است و توصیه برخی متخصصان به بیماران دیابتی که از قندهای رژیمی استفاده کنند، کاملا اشتباه است. به جای آن باید به بیماران سفارش شود به متخصص تغذیه مراجعه کنند تا کالری دریافتی‌شان تنظیم شود. در غیر این صورت، بیمار با خیال بی‌ضرر بودن شیرین‌کننده‌های رژیمی مدام از آن ها استفاده می‌کند، قندش بالا می‌رود، پزشک در هر ویزیت دوز دارو را بالا می‌برد و درنهایت عوارض خطرناک ابتلا به دیابت گریبانگیر فرد مبتلا می‌شود. اگر بیمار خیلی به خوراکی‌های شیرین علاقه دارد، مصرف هر از گاهی آن ها اشکال ندارد، اما لازم است بدانیم مواد شیرین جزو مواد مغذی روزانه و لازم نیست و توصیه سازمان جهانی بهداشت برای مصرف مواد قندی در روز، از صفر تا 15 درصد کالری دریافتی است؛ یعنی اگر اصلا مصرف نشوند هم هیچ مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌شود.

5- افزایش فشار خون

محققان دریافته‌اند در خانم‌هایی که روزانه دو بطری نوشابه یا بیشتر می‌نوشند؛ چه رژیمی باشد و چه غیررژیمی، خطر ابتلا به پرفشاری خون و مشکلات عروقی مانند سکته بالاست.

6- کنار گذاشتن مصرف مواد سالم و مغذی

برای بررسی علت و مکانیسم‌هایی که باعث می‌شوند فرد با مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی دچار مشکلاتی مانند افزایش وزن، نشانگان متابولیک و بیماری قلبی- عروقی و دیابت نوع2 شود و درباره بدن انسان و پاسخ مغز به مصرف این مواد، مطالعاتی انجام گرفته است. البته نحوه پاسخ مغز بسیار پیچیده است، اما نتایج مطالعه‌ها نشان داده تحریک زیاد گیرنده‌های شکر و قند با مصرف این نوع مواد، ممکن است آستانه درک طعم‌ها را محدود کند، به طوری که افرادی که به طور مداوم قندهای مصنوعی مصرف می‌کنند، ممکن است به مصرف مواد غذایی با شیرینی طبیعی مثل میوه‌ها بی‌رغبت شوند چون آستانه چشایی‌شان بسیار بالا رفته و میوه به اندازه کافی برایشان شیرین نیست. حتی غذاهای غیرشیرین مثل سبزی‌ها را که مفید و سرشار از آنتی‌اکسیدان، مواد معدنی و فیبر هستند، کنار می‌گذارند چون به نظرشان کاملا بی‌مزه می‌رسد بنابراین مواد مغذی و سالم لازم کمتر مصرف می‌کنند و سلامتشان به خطر می‌افتد.

7- اعتیاد به مصرف مواد شیرین

افرادی که مواد غذایی حاوی قندهای مصنوعی زیاد مصرف می‌کنند، اشتیاق و رغبت بیشتری برای مصرف مواد شیرین پیدا می‌کنند. در مطالعاتی که درباره اعتیاد به مواد شیرین روی حیوانات انجام شد، به موش‌هایی که به کوکایین معتاد بودند، بین مصرف کوکایین تزریقی و ساخارین خوراکی حق انتخاب دادند. نتیجه آزمایش این بود که موش‌ها ساخارین را انتخاب کردند. پس قندهای مصنوعی اعتیادآور هم هستند و کنار گذاشتن آن ها اصلا آسان نیست.

در واقع، مصرف این نوع مواد با پاسخ‌های یادگیری و توانایی عادی بدن برای تنظیم گلوکز یا قند و انرژی دریافتی و ایجاد توازن داخلی، تداخل دارد. مصرف مکرر آن ها اثرهای حسی ذاتی و طبیعی و متابولیسم را مختل می‌کند و الگوی فعال‌سازی در مرکز درک طعم لذیذ در مغز در پاسخ به طعم شیرین تغییر خواهد‌ کرد و ممکن است بعدها این مواد هم برای ارضای حس شیرینی کافی نباشد و فرد برای احساس رضایت، به مصرف مواد شیرین و شیرین‌تر روبیاورد.

نتایج مطالعات آزمایشگاهی دیگر روی حیوانات نشان داده مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی، پاسخ فیزیولوژیک بدن آن ها به طعم شیرین را تغییر می‌دهد و باعث افراط در مصرف غذاهایی با طعم شیرین و افزایش وزن می‌شود.

نکته آخر

به گزارش «بهپو»، به نقل از «هفته نامه سلامت»، با مرور آثار مخرب سلامت با مصرف طولانی‌مدت شیرین‌کننده‌های مصنوعی، به این نتیجه می‌رسیم که به‌هیچ وجه نباید و نمی‌توان این مواد را آزادانه و به مقدار دلخواه مصرف کرد و مصرفشان باید کاملا محدود و هرازگاهی باشد. بهتر است افرادی که رژیم غذایی یا دیابت دارند، منابع قندی رژیم غذایی خود را از منابع طبیعی در حد محدود دریافت کنند؛ مثلا روزانه 4-3 خرما یا 3 قاشق مرباخوری عسل یا 3 قاشق غذاخوری شکر یا 2 قاشق غذاخوری توت یا کشمش در فواصل زمانی روز -و نه یکجا- بخورند./