سفری به دنیای ناشناخته آلزایمر در روز جهانی آلزایمر

آلزایمر بیماری استحاله ای مغز است و با اختلال در عملکردهای مغز و تحلیل تدریجی نورون ها ظاهر می شود.اختلالات حافظه کوتاه مدت بارزترین نمود بیماری است.

از سال 1994 میلادی بود که 21 سپتامبر به عنوان «روز جهانی آلزایمر» در تقویم سلامت جهانی جا گرفت تا فرصتی باشد برای شناخت بیشتر نسبت به بیماری و پیامد هایی که زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
به گزارش «بهپو»، به رغم پیشرفت های گسترده در علم پزشکی، بیماری در نیمی از افراد هرگز تشخیص داده نمی شود و برای دو سوم بیماران هیچ اقدام درمانی انجام نمی شود. با توجه به افزایش امید به زندگی و سالمندی در جوامع مختلف، تعداد مبتلایان به بیماری تا سال 2020میلادی 2 برابر خواهد شد و هر خانواده ای درگیر آن خواهد بود.

آشنایی با آلزایمر

«آلزایمر» که بیماری استحاله ای مغز است و با اختلال در عملکردهای مغز و تحلیل تدریجی نورون ها ظاهر می شود، در سال 1906 میلادی توسط آلویز آلزایمر، روانپزشک و عصبشناس آلمانی تشخیص داده شد. اختلالات حافظه کوتاه مدت بارزترین نمود بیماری است، زیرا نورون های موجود در هیپوکامپ مغز که مرکز حافظه شناخته می شوند، نخستین بخشی هستند که از این بیماری آسیب می بینند. به تدریج، دیگر بخش های مغز هم تحت تاثیر قرار می گیرند که تحلیل تدریجی توانایی های موقعیت یابی در زمان و مکان، شناخت اشیاء و اشخاص، استفاده از کلمات، استدلال، تفکر و... را در پی دارد و در نتیجه بیمار کم کم قابلیت های شناختی و استقلال خود را از دست می دهد. معمولا زمانی که راجع به آلزایمر صحبت می شود، «دمانس» هم مطرح خواهد بود. در واقع دمانس را باید تحلیل قابلیت های شناختی جدی تر از روند طبیعی سالمندی دانست که ناشی از بیماری ها و آسیب های مختلف مانند سکته های مغزی است. آلزایمر به عنوان مهم ترین عامل دمانس شناخته می شود چرا که 60 تا 70 درصد موارد را دربر می گیرد.
آلزایمر را باید بیماری سالمندان دانست، زیرا به ندرت و در کمتر از 2 درصد موارد ممکن است پیش از 65 سالگی بروز کند که این آمار جزیی هم اساسا در افرادی خواهد بود که به ندرت از طریق جهش در برخی ژن های خاص این زمینه خانوادگی را پیدا می کنند. پس از 65سالگی، شیوع بیماری در جمعیت عادی از 2درصد به 4 درصد می رسد که با رسیدن به 80سالگی خیلی سریع به 15 درصد افزایش می یابد. به طور کلی بر اساس پژوهش ها، احتمال ابتلا به آلزایمر در خانم ها 2 برابر بیشتر از آقایان است و معمولا پس از 80 سالگی در معرض آن قرار دارند. مصرف برخی داروها در دوران یائسگی می تواند در بروز تغییر در توانایی های ذهنی و شناختی ناشی از آلزایمر نقش داشته باشد. از طرفی به دلیل ارتباط این بیماری با دیابت که غالبا در خانم ها بیشتر است می تواند یکی دیگر از عوامل خطر در این جنس باشد.
مهم ترین علایم هشدار دهنده ابتلا به آلزایمر به طور کلی نشانه هایی که می تواند به عنوان شروع بیماری آلزایمر مطرح باشد، طیف گسترده ای دارد که بارزترین آن ها را می توان چنین برشمرد:

تحلیل حافظه: بیمار معمولا حافظه کوتاه مدت راجع به زندگی شخصی و اطرافیان را فراموش می کند، اما خاطرات و اطلاعات قدیمی را کاملا به خاطر دارد.
مشکل در انجام فعالیت های روزمره: فرد برای انجام کارهای روزمره مانند طبخ غذا، خرید، توجه به زمان نگهداری خوراکی ها و... با مشکل روبروست و نمی تواند مانند قبل کارهای روزمره و معمولی اش را انجام دهد.
اختلالات کلامی: با شروع علایم آلزایمر، بیمار به راحتی نمی تواند کلمات معمول و همیشگی را به کار بگیرد و کم و بیش آن ها را اشتباه به کار می برد.
از دست دادن مفهوم زمان و مکان: در چنین شرایطی بیمار وضعیت خود را در محیط و حتی زمان تا حدی از دست می دهد و به نوعی دچار سرگشتگی است. حتی وضعیت خود را در خانواده فراموش می کند و در درک مفاهیمی مانند فصول دچار اشتباه می شود.
اختلال ادراک استدلالات انتزاعی: فرد مبتلا به آلزایمر نمی تواند مانند گذشته کارهای مالی و اداری، نوشتن چک، تماس تلفنی و... را انجام دهد.
ضعف قدرت تشخیص: در چنین حالتی فرد نمی تواند موقعیت فردی و محیطی را درک کند و به عنوان مثال در فصل تابستان لباس گرم می پوشد، مواد غذایی بسیار بیش از حد نیاز خریداری می کند و...
گم کردن اشیاء: در موارد متعدد ابتلا به آلزایمر، بیمار وسایل خود و حتی اطرافیان را در محلی غیرمتعارف می گذارد که به راحتی نمی توان آن را حدس زد و پیدا کرد.
تغییرات رفتاری: افسردگی یا نشانه هایی از اضطراب، حالت عصبی، زودرنجی و تندخویی از مهم ترین تغییرات رفتاری است که خانواده از بیمار اظهار می کنند.
از دست دادن انگیزه: ابتلا به آلزایمر غالبا انگیزه فرد را برای انجام فعالیت های روزمره حتی کارهایی که بسیار دوست داشته، دچار تحلیل می کند.
نوسانات شخصیتی: در چنین شرایطی شخصیت بیمار کاملا با گذشته و منش همیشگی تفاوت پیدا می کند و رفتارهایی مانند حسادت، وسواس، بدبینی و... دیده می شود.

البته آنچه در این باره کاملا مهم و قابل تاکید است اینکه گرچه ضعف حافظه مهم ترین نمود آلزایمر محسوب می شود، هرنوع فراموشی را نباید آلزایمر دانست. در واقع شکایت از اختلالات حافظه و فراموشی جزو شایع ترین علایم مراجعه افراد به متخصصان اعصاب و روان است، اما در موارد متعددی اختلالات اضطرابی و حتی افسردگی که یکباره بروز کرده و روند فزاینده ای دارند عامل این مشکل هستند و غالبا با رفع این بیماری های روانشناختی، قدرت حافظه هم بهبود می یابد. ابتلا به آلزایمر با روند پیشرونده و تخریب سیستم عصبی مرکزی همراه است، اما در مورد فراموشی ناشی از بیماری ها و اختلالات دیگر این اتفاق برای مغز و سیستم عصبی مرکزی رخ نمی دهد.

پیشگیری و درمان

تاکنون هیچ درمان قطعی که بتواند بر مکانیسم های سلولی بیماری تاثیر داشته باشد، شناخته نشده است. داروهایی که در حال حاضر استفاده می شوند، روند بروز علایم بیماری را به تاخیر می اندازند، اما درمان قطعی نیستند و نمی توانند مانع تحلیل و مرگ نورون ها شوند. تشخیص بیماری در مراحل اولیه با بروز علایم هشدار مانند ضعف حافظه نسبت به گذشته، فراموش کردن نام نزدیکان و... یکی از توصیه هایی است که متخصصان همواره بر آن تاکید دارند، زیرا می تواند با احتمال بیشتری در بهبود روند درمان و کاهش عوارض بیماری نقش داشته باشد.
به گزارش «بهپو» به نقل از «هفته نامه سلامت»، واکسیناسیون در برابر بیماری هم یکی از دغدغه های دانشمندان طی سا ل های اخیر است تا بتوانند سیستم ایمنی بدن را طوری تحریک کنند که ترکیبات پروتیینی عامل بیماری را در مغز نابود کنند، اما مطالعات بسیاری اقدامات پیشگیرانه را در این باره مهم می دانند که گرچه مانع بروز آسیب های مغزی نمی شود، علایم بیماری را به تاخیر می اندازد و کیفیت زندگی فرد را بهبود می بخشد. با توجه به تحقیقات انجام گرفته می توان 6 عامل را در پیشگیری از بیماری موثر دانست؛ کاهش عوامل خطر بروز بیمار ی های قلبی- عروقی مانند پرفشاری خون و استعمال دخانیات، اجتناب از استرس مزمن، انجام فعالیت های ورزشی، تغذیه سالم، افزایش فعالیت های مورد علاقه و برخورداری از روابط اجتماعی./