بایدها و نبایدهای هورمون درمانی در زنان یائسه

استفاده از «هورمون درمانی» برای تسکین علایم «یائسگی» یکی از روش های درمانی معمول بوده و هست؛ اما آزمایش های بالینی بزرگ نشان دادند که این روش درمانی دارای عوارض و خطراتی است.

استفاده از «هورمون درمانی» برای تسکین علایم «یائسگی» یکی از روش های درمانی معمول بوده و هست؛ اما آزمایش های بالینی بزرگ نشان دادند که این روش درمانی دارای عوارض و خطراتی است.
به گزارش «بهپو»، گر گرفتگی و تعریق شبانه از جمله آزاردهنده ترین عوارض یائسگی است که فرد را وادار می کند به هر وسیله ممکن کمی از شدت آن بکاهد و آرام گیرد. از بین درمان های موجود، درمان جایگزینی هورمون –داروهایی که دارای هورمون های زنان هستند و جایگزین هورمون هایی می شوند که به دلیل یائسگی دیگر در بدن ساخته نمی شوند- یکی از روش های استاندارد برای کاهش علایم یائسگی است. به نظر می رسید این روش درمانی دارای سودمندی هایی برای سلامت عمومی بدن همچون پیشگیری از بیماری های قلبی و زوال عقل هم باشد؛ اما نتایج یک آزمایش بالینی بزرگ نشان داد که خطرات یکی از انواع هورمون درمانی بیش از فواید آن است؛ به ویژه وقتی در زنان یائسه مسن تر استفاده می شود.
با افزایش نگرانی ها درباره خطرات هورمون درمانی برای سلامت بدن، پزشکان تمایل کمتری برای استفاده از این روش درمانی نشان می دهند. هم اکنون هورمون درمانی برای پیشگیری از بیماری هایی چون بیماری های قلبی یا زوال عقل توصیه نمی شود. با این حال مطالعات مروری آزمایشات بالینی و یک مشاهده جدید نشان داد که ممکن است هورمون درمانی برای برخی از زنان، بسته به فاکتورهای خطری که در آنها وجود دارد، مفید باشد.

درمان جایگزینی هورمون

در طول یائسگی سطح استروژن افت می کند. برخی از زنان دچار علایم ناخوشایندی مثل گرگرفتگی و خشکی واژن می شوند. درمان جایگزینی هورمون –که با نام های هورمون درمانی، هورمون درمانی یائسگی و درمان جایگزینی استروژن شناخته می شود- بهترین راه درمان نشانه های یائسگی است.

1-استروژن درمانی

عموما پزشک ها به زنانی که هیسترکتومی انجام دادند، دوز پایینی از استروژن تجویز می کنند -عمل جراحی خارج کردن رحم هیسترکتومی نام دارد. استروژن در اشکال مختلفی وجود دارد. قرص و برچسب روزانه کاربرد بیشتری دارند اما اشکال واژنی، حلقه ای، ژل یا اسپری هم وجود دارند.

قرص های استروژن: قرص رایج ترین روش درمان نشانه های یائسگی است. درمیان انبوه قرص های موجود در بازار استروژن های کونژوگه یا بازدوکسیفن کاربرد بیشتری دارند. در مصرف دوز ها همیشه باید از دستور پزشک پیروی کنید. بیشتر قرص های استروژن روزی یک بار و مستقل از غذا مصرف می شوند. برخی دیگر زمان بندی پیچیده تری دارند. استرودیول همان استروژنی است که قبل از یائسگی به وسیله تخمدان تولید می شود. ذکر این نکته ضروری است که این قرص ها هر دو هورمون استروژن و پروژستین را با هم دارند.
پچ یا چسب استروژنی: چسب روی پوست شکم چسبانده می شود. با توجه به دوزی که باید مصرف شود، هر چند روز یک بار تعویض می شود. حتی ممکن است یک چسب تا یک هفته روی پوست بماند. بعضی چسب ها ترکیبی از استروژن و پروژستین هستند.
استروژن موضعی: کرم، ژل و اسپری روش های دیگر انتقال استروژن به بدن هستند. این دارو ها مانند چسب های استروژنی از طریق پوست جذب و مستقیما وارد رگ می شوند. روش مصرف کرم ها متفاوت است اما معمولا روزانه یک بار باید از آن ها استفاده کرد.
استروژن واژنی: استروژن واژنی هم به شکل های کرم، حلقه واژنی یا قرص واژنی موجود است. به طور کلی این درمان به زنانی تجویز می شود که دچار خشکی واژن، خارش، سوزش و درد به هنگام مقاربت هستند. برنامه مصرف دوز ها در هر کدام متفاوت است. بیشتر حلقه های واژنی می بایست هر سه ماه یک بار تعویض شوند. قرص ها به مدت چند هفته روزانه مصرف می شوند و پس از آن دو بار در هفته در واژن قرار داده می شوند. مصرف کرم ها می تواند روزانه، چند بار در هفته یا مطابق با برنامه زمانی ویژه ای باشد.

2-درمان با استروژن، پروژسترون و پروژستین

معمولا این درمان به صورت ترکیبی انجام می گیرد و استروژن و پروژستین در دوزهای معین با هم ترکیب می شوند. پروژستین نوع مصنوعی پروژسترون است. این درمان برای زنانی کاربرد دارد که رحم خود را از دست نداده اند. مصرف استروژن با پروژسترون خطر سرطان اندومتر –غشای پوششی رحم- را کاهش می دهد.

داروهای پروژسترون عموما به شکل قرص های ضد بارداری عرضه می شوند ولی کاربرد وسیعی در درمان علامت های یائسگی مثل گرگرفتگی دارند.
پروژستین خوراکی: قرص های پروژستین مثل مدروکسی پروژسترون استات و پروژستین های مصنوعی خوراکی هستند. بسیاری از متخصصان ترجیح می دهند بیشتر بیماران را با پروژسترون طبیعی درمان کنند نه پروژستین مصنوعی. پروژسترون طبیعی تاثیر منفی روی سلول های چربی ندارد و انتخاب خوبی برای مبتلایان به کلسترول بالاست. علاوه بر این اگر پروژسترون طبیعی به همراه مدروکسی پروژسترون استات مصرف شود فواید دیگری هم خواهد داشت.
پروژستین داخل رحمی: دستگاه آی یو دی (IUD) دارای دوز پایین لوونورژسترول در داروخانه ها به فروش می رسد. اگر قبل از ورود به دوره پیش یائسگی از آی یو دی استفاده کردید، احتمالا پزشک به شما می گوید تا تکمیل دوره یائسگی آن را حفظ کنید.

بیشتر بخوانید: عدم تعادل هورمونی در زنان چه عوارضی به دنبال دارد؟

خطرات هورمون درمانی

نتایج بزرگترین آزمایش بالینی که تاکنون انجام شده نشان داد که قرص استروژن-پروژسترون ترکیبی، باعث افزایش خطر برخی بیماری ها در زنان می شود؛ از جمله:

بیماری قلبی
سکته مغزی
لخته شدن خون
سرطان پستان

یک آزمایش بالینی که استفاده از استروژن را به تنهایی در زنانی که پیش از این عمل هیسترکتومی –برداشتن رحم- انجام داده بودند مورد ارزیابی قرار داده بود نشان داد که خطر «سرطان پستان» یا بیماری قلبی افزایش نمی یابد. خطرات سکته مغزی و لخته شدن خون با نتایج درمان هورمون ترکیبی، مشابه بود.
هورمون درمانی به ویژه ترکیب استروژن و پروژستین باعث می شود که پستان ها در ماموگرامی متراکم تر دیده شوند و در نتیجه سرطان پستان به سختی تشخیص داده می شود. همچنین نتایج چند مطالعه با انواع ترکیب های هورمونی مختلف و نه فقط قرص استروژن-پروژستین نشان دادند زمانی که هورمون درمانی بیش از چند سال ادامه پیدا کند خطر سرطان پستان افزایش می یابد.
خطر هورمون درمانی بسته به اینکه استروژن به تنهایی تجویز شده یا در ترکیب با پروژستین و بسته به سن شما و سنی که یائسه شدید، دوز و نوع استروژن و سایر فاکتورهای خطر در شما مثل بیماری های قلب و عروق، سرطان و سابقه بیماری ها در خانواده شما، فرق خواهد کرد.
پزشک پیش از تجویز هورمون درمانی به همه این فاکتورها توجه می کند.

بیشتر بخوانید: یائسگی و تاثیر آن بر پوست

چه کسانی می توانند از هورمون درمانی استفاده کنند؟

علیرغم خطراتی که هورمون درمانی برای بدن دارد، استفاده از استروژن سیستمیک هنوز موثرترین درمان برای تسکین علایم یائسگی است. اگر بیماری خاصی نداشته باشید و شرایط زیر هم در شما وجود داشته باشد فواید هورمون درمانی بر خطرات آن برتری خواهد داشت:

«گرگرفتگی» متوسط تا شدید یا سایر علایم یائسگی را داشته باشید
با کاهش توده استخوانی روبرو شده اید و درمان های موجود مانع پیشرفت آن نشده است
پیش از سن 40 سالگی با توقف عادت ماهیانه –یائسگی زودرس- یا عملکرد طبیعی تخمدان ها –نارسایی زودرس تخمدان ها- روبرو شده اید.

زنانی که «یائسگی زودرس» داشته اند به ویژه آنهایی که تخمدان هایشان را خارج کرده اند و حداقل تا سن 45 سالگی درمان هورمونی دریافت نکرده اند، خطرات زیر تهدیدشان می کند:

یائسگی زودرس معمولا خطر بیشتر انواع سرطان پستان را افزایش می دهد. در این زنان فواید هورمون درمانی برای سلامت عمومی بدن بیش از خطراتش است.

بیشتر بخوانید: آیا استرس باعث یائسگی زودرس می شود؟

هورمون درمانی برای چه کسانی توصیه نمی شود؟

زنانی که سرطان پستان دارند یا پیش از این سابقه سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان تخمدان، لخته شدن خون در پا یا ریه و سکته مغزی داشته اند نباید تحت درمان هورمونی قرار گیرند. زنانی که هورمون درمانی می شوند نباید سیگار بکشند.
همچنین زنانی که علایم یائسگی آزارشان نمی دهد و پس از 45 سالگی یائسه شده اند هم به هورمون درمانی نیازی ندارند. در عوض می توانید با پزشک خود مشورت کنید تا او به شما روش هایی برای کاهش خطر بیماری هایی چون «پوکی استخوان» و بیماری های قلبی توصیه کند؛ از جمله تغییر سبک زندگی و تجویز داروهای غیر هورمونی.

اگر نتوانید از هورمون درمانی استفاده کنید، چه گزینه های دیگری پیش روی شماست؟

علایم آزاردهنده یائسگی از جمله گر گرفتگی را می توان با پیروی از یک سبک زندگی سالم –کاهش مصرف کافئین و الکل، خنک نگه داشتن خود و انجام تکنیک های آرامش بخش و تنفس- مدیریت کرد. برای مشکلات واژنی –خشکی واژن و مقاریت دردناک- توصیه ما اینست که از یک مرطوب کننده یا روان کننده واژن که در داروخانه ها موجود است، استفاده کنید. داروی «اسپمیفن» هم برای تسکین درد مقاربت توسط پزشک تجویز می شود.
به جای دارو می توان از روش های جایگزین مثل تایچی، یوگا و طب سوزنی هم بهره برد. با پزشکتان همکاری کنید تا بهترین و موثرترین روش را انتخاب کنید.

رد یا تایید هورمون درمانی

به گفته «مایوکلینیک»، «برای اینکه بفهمید هورمون درمانی می تواند یک گزینه درمانی خوب برای شما باشد، درباره علایم خاص خود و خطرات ممکن، با پزشک مشورت کنید. این جلسات مشاوره باید در طول سالهایی که گرفتار یائسگی هستید ادامه یابد.»
هرچه می گذرد محققان چیزهای بیشتری درباره هورمون درمانی و سایر درمان های یائسگی می فهمند و توصیه ها ممکن است تغییر کنند. اگر علایم آزاردهنده یائسگی در شما ادامه یافت، گزینه های درمانی را با پزشک خود بررسی کنید تا بهترین درمان برای شما در نظر گرفته شود./