داروهای مهارکننده پمپ پروتون خطر دمانس در سالمندان را افزایش می دهد

نتایج یک مطالعه جدید ارتباط میان داروهای مهارکننده پمپ پروتونی (PPIs) را که برای درمان سوزش سر دل، زخم‌های پپتیک و دیگر اختلالات مرتبط با اسید دستگاه گوارش فوقانی تجویز می‌شوند، و افزایش خطر دمانس را در بیماران مسن تائید کرده است.
البته نتایج یک مطالعه که پیش از این بوسیله همین گروه تحقیقاتی منتشر شده بود، ارتباط مشابهی را میان داروهای مهارکننده پمپ پروتونی و خطر دمانس یافته بود، اما مطالعه جدید بزرگ‌تر و براساس اطلاعات به دست آمده از بانک داده‌ای یک شرکت دارویی، به جای سوابق پزشکی بیماران است. مطالعه پیشین به داده‌های قبلی بیماران اکتفا کرده بود.
به گزارش Medscape، مطالعه جدید که بوسیله محققان آلمانی مرکز بیماری‌های نورودژنراتیو انجام و به تازگی در JAMA Neurology منتشر شده، بسیار حائز اهمیت است، زیرا داروهای مهارکننده پمپ پروتونی در میان پرمصرف‌ترین داروهای تجویزی است و استفاده از آنها به سرعت نیز در حال افزایش است، خصوصا در میان افراد مسن. متاسفانه، تجویز بیش از اندازه داروهای مهارکننده پمپ پروتونی به کرات گزارش می‌شود. به بیان دیگر، براساس نتایج مطالعات مشابه، تا 70 درصد از همه تجویزهای داروهای مهارکننده پمپ پروتونی بی‌مورد است. در مجموع، پزشکان باید گایدلاین‌های تجویز داروهای مهارکننده پمپ پروتونی را برای پیشگیری از تجویز بیش از اندازه و استفاده نامناسب از آنها دنبال کنند.
این مطالعه از داده‌های بزرگترین بیمه بهداشت عمومی اجباری در آلمان استفاده کرده که یک سوم جمعیت کلی و 50 درصد جمعیت مسن آلمان را تحت پوشش خود دارد. این بانک داده‌ای دربرگیرنده اطلاعات تشخیص و داروهای تجویز شده است.
در آنالیز انجام شده، اطلاعات 73 هزار و 679 فرد 75 سال و بالاتر گنجانده شده که در ابتدا مبتلا به دمانس نبوده‌اند. در طول مدت مطالعه (2011 – 2004)، 29 هزار و 510 فرد مبتلا به دمانس تشخیص داده شدند. بیش از نیمی از این افراد با تشخیص حداقل 2 نوع متفاوت دمانس روبرو شده بودند.
محققان این مطالعه، به طور اختصاصی روی مصرف منظم داروهای مهارکننده پمپ پروتونی به مدت حداقل 18 ماه تمرکز کردند. مصرف منظم داروهای مهارکننده پمپ پروتونی به صورت حداقل مصرف یک دارو در هر سه ماه در دوره‌های مورد بررسی تعریف شدند. داروهای مورد نظر هم عبارت بودند از اومپرازول، پنتوپرازول، لانزوپرازول، اسموپرازول یا رابپرازول.
نتایج نهایی حاکی از آن بودند که 2950 بیمار به‌طور منظم از داروهای مهارکننده پمپ پروتونی استفاده می‌کردند. این افراد به‌طور قابل توجهی با افزایش خطر دمانس، در مقایسه با افرادی که از این دسته از داروها به‌طور منظم استفاده نمی‌کردند، مواجه بودند (نسبت خطر: 44/1).

افسردگی و استروک

بسیاری از فاکتورهای مخدوش کننده به‌طور قابل توجه و معنی‌داری از نظر آمار با این افزایش خطر مرتبط بوده‌اند، مانند دپرسیون (نسبت خطر: 28/1) و استروک (نسبت خطر: 37/1). ابتلا به دیابت و مصرف 5 دارو یا بیشتر، به جز داروهای مهارکننده پمپ پروتونی (که به عنوان پلی‌فارماسی تعریف می‌شوند) نیز باعث افزایش معنی‌دار خطر دمانس می‌شوند. به بیان دیگر، در آنالیزهای انجام شده، پلی‌فارماسی خطر افزایش یافته بروز دمانس را تا 16 درصد بیشتر می‌کند.
محققان در ادامه بررسی‌های خود، 3 مورد از پرمصرف‌ترین داروهای مهارکننده پمپ پروتونی را که شامل اومپرازول، پنتوپرازول و اسموپرازول می‌شد، انتخاب و با آنالیزهای زیرگروهی به نتایج مشابه قبل رسیدند.
به منظور بررسی اثر طول مدت مصرف داروهای مهارکننده پمپ پروتونی، محققان استفاده گاه به گاه را از این داروها نیز مدنظر قرار دادند. استفاده گاه به گاه به صورت تجویز و مصرف کمتر از 6 دوره 3 ماه در طول هر دوره مصرف تعریف شد. آنها دریافتند که استفاده گاه به گاه با نسبت خطر کمتر (16/1) در بروز دمانس همراه است.
نکته مهم دیگر آن است که خطر دمانس با مصرف داروهای مهارکننده پمپ پروتونی به تدریج با افزایش سن کاهش می‌یابد، به‌طوریکه بیشترین نسبت خطر در گروه سنی 75 تا 79 سال دیده می‌شود. افسردگی و استروک نیز با افزایش سن، اثر کمتری بر افزایش خطر دمانس می‌گذارند.
این نتایج به دست آمده ممکن است نشانه‌ای باشند از کاهش نفوذ عوامل داخلی و خارجی بر بروز دمانس با افزایش سن و احتمالا با توجه به روند آغاز بیماری.
محققان در این مطالعه به روشنی توضیح نداده‌اند که چگونه داروهای مهارکننده پمپ پروتونی می‌توانند خطر بروز دمانس را بالا ببرند. شواهد موجود پیشنهاد می‌کنند که بعضی از داروهای مهارکننده پمپ پروتونی ممکن است از سد خونی ـ مغزی عبور کرده و با آنزیم‌های مغزی تداخل ایجاد کنند. همین امر احتمالا سطح بتا آمیلوئیدها را در مغز افزایش می‌دهند. هرچند مطالعه حاضر دربرگیرنده سطح ویتامین B12 نبوده، دیگر تحقیقات انجام شده ارتباط مصرف داروهای مهارکننده پمپ پروتونی را با کاهش ویتامین B12 نشان داده‌اند، ارتباطی که ثابت شده با نواقص شناختی همراه است.
محققان در پایان متذکر می‌شوند که روش‌های درمانی مختلف و جایگزینی برای اختلالات گوارشی در افراد مسن به جای داروهای مهارکننده پمپ پروتونی وجود دارد، مانند آنتاگونیست‌های گیرنده هیستامین H2، پروستاگلندین‌ها و آنتی‌اسیدها./