تداخلات غذا با دارو

نه تنها مصرف همزمان داروها با هم ممکن است اثر تداخلی ایجاد کند بلکه مصرف داروها با برخی مواد غذایی نیز ممکن است بر متابولیسم دارو اثر بگذارد و یا اینکه حتی متابولیسم همان ماده خوراکی را تغییر دهد.

در دو مطلب پیش از این تداخلات دارو با غذا و غذا با دارو و همچنین تداخلات داروها با نوشیدنی ها در خصوص برخی تداخلات صحبت کرده ایم. در ادامه همراه ما باشید تا آخرین این مطالب از این سلسله با شما در میان بگذاریم.
نه تنها مصرف همزمان داروها با هم ممکن است اثر تداخلی ایجاد کند بلکه مصرف داروها با برخی مواد غذایی نیز ممکن است بر متابولیسم دارو اثر بگذارد و یا اینکه حتی متابولیسم همان ماده خوراکی را تغییر دهد. افزایش یا کاهش اثر دارو از جمله تاثیرات این تداخلات است که ممکن است صدمات جبران ناپذیری بر بیمار بگذارد.

کافئین

نه تنها غذاها متابولیسم داروها را تحت تاثیر قرار می دهد، بلکه در برخی موارد تداخل می کنند و متابولیسم افزودنی های غذایی از قبیل کافئین را تغییر می دهند.
درحالیکه در نظر گرفتن کافئین به عنوان دارو به جای یک افزودنی غذایی مناسب است، برخی بیماران ممکن است از این واقعیت که محتوای بالای کافئین در قهوه، چای، نوشابه های غیر الکلی و دیگر غذاها و نوشیدنی های انرژی زا یافت می شود، چشم پوشی می کنند.
بسیاری از داروهای معمول با متابولیسم کافئین تداخل می کنند که منجر به افزایشسطوح کافئین در خون می گردند. مصرف نوشیدنی های کافئینه در آخر شب، در ترکیب با این داروها ممکن است منجر به بی خوابی شبانه شود. بعلاوه، این مساله ممکن است اثر دیورتیک کافئین را بالا ببرد.
سیپروفلوکساسین متابولیسم کافئین را مهار می کند، منجر به افزایش اثرات کافئین می گردد. فلوروکینولون های دیگر به نظر نمی رسد که متابولیسم کافئین را تحت تاثیر قرار دهند و بنابراین ممکن است به عنوان جانشین برای بیمارانی که مقادیر زیادی کافئین در طول روز مصرف می کنند، باشد.
سایمتیدین نیز سطوح کافئین را افزایش می دهد، بنابراین یک آنتاگونیست H2 متفاوت (بعنوان مثال رانی تیدین، فاموتیدین) باید در مصرف کنندگان کافئین تجویز شود.
ضد بارداری های خوراکی و پردنیزولون نیز، سطوح کافئین را بواسطه مهار متابولیسم کافئین افزایش می دهند.
بالعکس، کافئین متابولیسم تئوفیلین را مهار می کند و می تواند غلظت های تئوفیلین را افزایش دهد. داروسازان باید به بیمارانی که تئوفیلین مصرف می کنند هشدار دهند که نوشیدنی های حاوی کافئین ممکن است بیماران را به اثرات جانبی وابسته به تئوفیلین، از قبیل عصبانیت، بی خوابی و آریتمی قلبی مستعد کنند. هرگز نباید داروهای ضد آسم مثل تئوفیلین را با نوشیدنی های حاوی کافئین خورد.
کافئین موجود در قهوه، چای یا نوشیدنی های کولادار، میزان جذب استامینوفن را افزایش می دهد و دوز بالای این ترکیب باعث آسیب های کبدی می شود.
مصرف برخی داروها با نوشیدنی های کافئین دار نیز می تواند علایمی مانند لرزش، تعریق و لکنت در فرد ایجاد کند.
به طور کلی اگر دارو مصرف می کنید، خوردن چای، قهوه و نوشیدنی های کولادار را به یک فنجان تا یک لیوان در روز کاهش دهید و بین ساعت های مصرف دارو و این نوشیدنی ها فاصله ای طولانی در نظر بگیرید.

فراورده های لبنی/کلسیم

برخلاف کافئین و عصاره گریپفروت، کاربرد فراورده های لبنی حاوی کلسیم ممکن است یک تداخل شیمیایی ایجاد کند.
کلسیم با دارو شلات تشکیل می دهد و ممکن است جذب آن را کاهش دهد. عصاره پرتقال، نان و دیگر غذاهای غنی شدهبا کلسیم می توانند منجر به نوع مشابه تداخلات دیده شده با آنتی اسیدهای حاوی کلسیم و فراورده های لبنی شوند.
نوشیدن شیر همراه برخی داروها به پوست و مجاری ادراری آسیب می زند، زیرا کلسیم شیر تاثیر برخی داروها به خصوص آنتی بیوتیک هایی که برای مقابله با عفونت های پوستی و ادراری تجویز می شوند را کاهش می دهد.
اگر پزشک برای درمان بیماری پوستی شما آنتی بیوتیک تتراسایکلین یا آنتی بیوتیک های مورد استفاده در عفونت های مجاری ادراری تجویز کرده است، آن را همراه شیر یا بلافاصله بعد از مصرف شیر نخورید. تتراسایکلین ها با تجویز همزمان کلسیم و یا فراورده های لبنی با کلسیم بالا، تداخل می کنند.
شیر حتی می تواند آسپیرین را هم کاهش دهد زیرا مصرف زیاد آن میزان اسیدیته ادرار را تغییر می دهد و باعث دفع بیشتر دارو می شود. بهتر است بین مصرف محصولات لبنی به خصوص شیر و این داروها 2 ساعت فاصله بیندازید.
سیپروفلوکساسین و لووفلوکساسین ممکن است هنگامیکه همزمان با فراورده های لبنی یا مکمل کلسیم مصرف شوند، بی اثر شوند. بیشتر سازندگان به حداقل رساندن این تداخل را با تجویز یک کینولون خوراکی حداقل 2 ساعت قبل یا شش ساعت پس از دوز یک مکمل کلسیم خوراکی یا غذای غنی از کلسیم پیشنهاد می کنند.
بیوفسفوناتها (مانند آلندرونات)، فراهمی زیستی پایینی دارند و هنگامیکه با هر نوع غذا یا آشامیدنی غیر از آب مصرف شوند، داروی کمی جذب می شود. این مساله بخصوص با فراورده های لبنی مشکل ساز است.
سطوح سفوروکسیم، یک آنتی بیوتیک سفالوسپورینی، هنگامی که با فراورده های لبنی مصرف می شود، کاهش می یابد.
سطوح متوترکسات با مصرف غذاهای غنی از شیر کاهش می یابد.
به صورت یک قانون عمومی، تجویز فراورده های لبنی و یا مکمل های کلسیم باید از داروی مورد تداخل به اندازه حداقل دو تا چهار ساعت فاصله داشته باشد.
داروهای ضدافسردگی با هیچ یک از انواع پنیرها، سازگاری ندارند. برخی از پنیرها از جمله موزارلا، حاوی ترکیبات شیمیایی به نام تیرامین هستند. مصرف زیاد تیرامین با داروهای ضد افسردگی می تواند باعث افزایش شدید فشار خون شود. پس اگر تحت درمان با داروهای ضد افسردگی هستید، مصرف پنیر را کاهش دهید. فراموش نکنید سس سویا و ماء الشعیر هم سرشار از تیرامین هستند.

غذاهای غنی از پروتئین

غذاهای غنی از پروتئین می توانند با داروها تداخل کنند یا جذب داروهای مختلفی را تقویت کنند. مصرف یک وعده غذایی با پروتئین بالا و مصرف پروپرانولول به صورت همزمان می تواند فراهمی زیستی بتابلاکر را افزایش دهد. هنگایکه پروپرانولول با غذاهای غنی از پروتئین داده می شود، افزایش متوسطی در فراهمی زیستی آن به وجود می آید. مصرف همزمان پروتئین و پروپرانولول ممکن است عوارض جانبی از قبیل برادی کاردی، هیپوتانسیون و به واسطه غیر انتخابی بودن برای گیرنده های بتا، انقباض برونش را افزایش می دهد.
رژیم های غذایی با پروتئین بالا می تواند غلظت و اثربخشی کاربی دوپا/لوودوپا و تئوفیلین را کاهش دهد که منجر به سطوح دوز در حالی کمتر و تشدید بیماری ها شود.

وعده های غذایی غنی از چربی

فارماکوکینتیک بسیاری از داروها توسط غذاهای چرب تغییر کرده اند. بیشتر مونوگراف های دارو ذکر می کنند که غلظت حداکثر کاهش می یابد، اما جذب کل یکسان باقی می ماند.
فارماکوکینتیک برخی داروها براساس محتوای چربی وعده های غذایی تغییر کرده اند. به عنوان مثال گریزئوفولوین هنگامی که با غذا به خصوص یک وعده غذایی با چربی بالا مصرف می شود، افزایش جذب قابل توجهی دارد. بنابراین توصیه می شود گریزئوفولوین با وعده غذایی چرب داده شود که از این تداخل سود برده شود. هرچند این عمل باید بر یک پایه منسجم انجام شود و فرمولایون های خاص طولانی اثر ممکن است با وعده های غذایی چرب افزایش آزادسازی دوز نشان دهند، درحالیکه دیگر فرمولاسیون ها این کار را نمی کنند.

فیبر

فیبر با اتصال به داروها بسیار شبیه به کلسیم عمل می کند و مجر به کاهش غلظت داروها می شود.
به عنوان مثال، بیماران مبتلا به دیابت که تلاش می کنند سطوح کلسترول خود را با خوردن بلغور جو دو سر پس از مصرف متفورمین کاهش دهند، ممکن است کنترل دیابت خود را بدتر کنند.
سطوح خونی متفورمین هنگامیکه با فیبر مصرف شود، تغییر می کند.
دیگوکسین و پنی سیلین نیز با این تداخل غذا-دارو تحت تاثیر قرار می گیرند. هرچند آنتی بیوتیک های دیگر در دسته پنی سیلین، بنظر نمی رسد که با مصرف فیبر رژیم غذایی تغییر کنند.

عصاره میوه

حداکثر جذب آمفتامین در محیط قلیایی روده رخ می دهد. غذاها یا عصاره های اسیدی که به صورت همزمان با این دارو مصرف می شوند، ممکن است جذب گوارشی آن را مختل کنند.
غذاهایی که ادرار را اسیدی می کنند، ممکن است کلیرانس کلیوی آمفتامین را افزایش دهند و منجر به کاهش سطوح دارو شوند. بعلاوه سطوح فکسوفنادین، هنگامی که با عصاره های میوه مصرف می شود، کاش می یابد.
دیگر آنتی هیستامین های نسل دوم از قبیل ستیریزین و لوراتادین، ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند اما نه به میزان مشابه با فکسوفنادین.
یکی از بزرگترین گروه های مصرف کننده این دارو یعنی کودکان (برای اختلال بیش فعالی با نقص توجه)، باید از این داروها با عصاره سیب یا پرتقال در صبح اجتناب کرد.

غذاهای حاوی تیرامین

تیرامین یک ماده شیمیایی است که در غذاها و نوشیدنی هایی از قبلی پنیر یافت می شود. این ترکیب یک تداخل مهم با مهارکننده های مونوآمینواکسیداز مانند ترانیل سیپرامین دارد. این داروها اغلب مصرف نمی شوند اما گاه گاهی جهت درمان افسردگی، مصرف می شوند.
ایزونیازید، یک عامل اصلی در درمان سل نیز نباید با غذاهای حاوی تیرامین مصرف شود.

شیرین بیان

شیرین بیان به علت داشتن ترکیبات خاصی که دارد و با مهار سدیم و دفع پتاسیم، فشار خون را بالا می برد. به همین دلیل مصرف آن عوارض ثانویه کورتن ها (مثل پوکی استخوان، ورم و آب سیاه) را بالا می برد.
مصرف این دارو با ادرار آورها نیز ممنوع است؛ زیرا باعث دفع پتاسیم می شود و کمبود پتاسیم عامل بروز مشکلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد.
توصیه می شود اگر تحت درمان های دارویی هستید، بیش از 10 گرم گیاه شیرین بیان به شکل پاستیل، شکلات و چای یا سایر نوشیدنی ها، مصرف نکنید.

وارفارین

غلظت وارفارین در تمام شرایط کلیدی است. شناخته شده ترین تداخل غذا-دارو مرتبط با وارفارین با سبزیجات سبز برگ دار، بواسطه محتوای غنی ویتامین K آنها رخ می دهد. وارفارین با مکانیسم عملش با سنتز فاکتورهای انعقادی مشتق از ویتامین K تداخل می کند. افزایش جذب ویتامین K به فاکتورهای انعقادی بیشتر منجر خواهد شد که اثر بخشی وارفارین را کاهش می دهد.
مصرف بروکلی و کلم برای کسانی که تحت درمان با داروهای ضد انعقاد خوراکی مثل وارفارین هستند، ممنوع است؛ چون این سبزیها حاوی ویتامین K هستند که آثار ضدانعقادی را کاهش می دهند.
اگر فردی که داروهای ضد انعقادی مصرف می کند، بروکلی یا کلم بخورد، احتمال شکل گیری لخته های خونی در او وجود دارد. این مواد غذایی میزان تاثیر استامینوفن را که برای تسکین درد و کاهش تب تجویز می شود، پایین می آورند. اسفناج، آووکادو و کاهو نیز منابع ویتامین K هستند.
برخی مردم به غلط اعتقاد دارند که دریافت کنندگان وارفارین نمی توانند هیچ گونه سبزیجات برگ دار بخورند. هرچند اگر بیماارن مداوم روی دریافت ویتامین K باقی بمانند و دارویشان را همانطور که راهنمایی شده مصرف کنند، تداخل مهم نیست. با این وجود هنگامیکه بیماران گیاهخوار شوند یا از این غذاها پس از مصرف منظم کاملا اجتناب کنند، عوارض جانبی رخ می دهد. شیر سویا، غذاهای گریل شده نیم سوخته و حاوی جلبک دریایی نیز ممکن است اثر وارفارین را کاهش دهند.

تداخلات مهم دیگر

لووتیروکسین نباید با غذاهایی که ممکن است ایجاد گواتر کنند، مصرف شوند.
مصرف بالای سدیم می تواند سطوح دارویی لیتیم را کاهش دهد و مصرف پایین سدیم می تواند سطوح لیتیم را افزایش دهد، بنابراین پیوستگی و تعادل مهم است.
بعلاوه بیماران با فشار خون بالا و افراد با نارسایی قلبی باید تا حد امکان از سدیم اجتناب کنند، چرا که این عامل می تواند علایم هر دو بیماری تشدید کند.
کلشی سین و متفورمین جذب ویتامین B12 را کاهش می دهند که ممکن است در بیماران با انواع خاصی از آنمی تاثیر داشته باشد.
فنوباربیتال و کورتیکواستروئیدها جذب کلسیم را کاهش می دهند. به عنوان یک نتیجه، بیماران روی درمان طولانی مدت کورتیکواستروئید باید سطوح بالایی از مکمل کلسیم همچنین بیوفسفوناتها را برای پیشگیری از پوکی استخوان داشته باشند. در نهایت بیمارانی که یک مهارکننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین یا دیورتیک نگهدارنده پتاسیم (بعنوان مثال اسپیرونولاکتون یا تریامترن) مصرف می کنند، باید از مصرف بسیار زیاد پتاسیم اجتناب کنند، زیرا این داروها از قبل سطوح پتاسیم را در بدن افزایش می دهند.

چگونه جلوی تداخلات دارویی غذایی را بگیریم؟

همانطور که در تمام تداخلات بحث شده نشان داده شد، به نظر می رسد که بی خطرترین چیز جهت مصرف داروها، یک لیوان بزرگ آب است. بهترین کار این است که در هر صورت داروها را فقط با آب ساده بخورید.
رژیم های غذایی مد روز ممکن است تداخلات جدیدی بیاورد که شناخته نشده اند. به عنوان مثال، عصاره انار به شکل فزاینده ای معمول می شود و پیامدهایی مشابه عصاره گریپ فروت نشان داده است. تاکنون، هیچ تداخلات دارویی به صورت مستقیم به آن مربوط نشده است، اما این عصاره باید به عنوان یک مقصر بالقوه در نظر گرفته شود.
هرجا که لازم باشد، داروسازان باید دستورالعمل های تجویز دارو را با هر بیمار بحث کنند. در مواردی که غذاها یا آشامیدنی های خاصی مشخص شده اند که بر درمان تاثیر می گذارند، داروساز باید ارتباط بالینی را اگر چیزی وجود داشته باشد، مشخص و به صورت مناسب به بیماران توصیه کند.
بسیاری از داروها با گیاه درمانی و مکمل های غذایی نیز تداخل می کنند. بنابراین برای داروساز مهم است که یک سابقه رژیم غذایی دقیق را جهت تشخیص اینکه آیا بیماران به مشاوره اضافی در مورد تجویز دارو نیاز دارند یا خیر، به دست آورد.
فراموش نکنید هرگز چند دارو و حتی مکمل ها را هم نباید با یکدیگر مصرف کرد. مخلوط کردن مواد داخل کپسول ها نیز جز با تشخیص پزشک، کار درست و عاقلانه ای نیست./