آسپرین، خوب یا بد؟

آسپیرین، دارویی موثر در تخفیف درد بوده و با کاهش خطر تعدادی از بیماری‌ها، مانند حمله قلبی، سکته مغزی و سرطان مرتبط است. اما آیا واقعا آسپیرین، داروی شگفت‌انگیزی است، همانطور که بسیاری از متخصصان سلامت ادعا می‌کنند؟

اوایل ماه اکتبر، محققان انگلیسی در بیانیه‌ای رسمی اعلام کردند، بزرگترین کارآزمایی بالینی را در مورد آسپیرین که تا کنون انجام شده، آغاز خواهند کرد، یعنی فاز 3 کارآزمایی Add-Aspirin، و محققان به دنبال آن هستند که ببینند آیا داروی آسپیرین برای پیشگیری از عود سرطان موثر است یا خیر. در این مطالعه، نزدیک به 11 هزار نفر وارد شده‌اند.
این اعلامیه، هیجان زیادی را در دنیای پزشکی برانگیخته است. بسیاری از متخصصان سلامت مدعی هستند که این کارآزمایی می‌تواند نوعی «تغییر بازی» باشد، اگر ثابت شود که دارو موثر است و استراتژی ارزان‌قیمتی را برای ارتقای بقای بیماران مبتلا به سرطان پیشنهاد می‌کند.
سرطان، فقط یکی از بیماری‌هایی است که آسپیرین ممکن است با آن به مبارزه برخیزد. اما در میان مزایای بالقوه آن در ارتقای سلامت، خطراتی را هم پیش‌روی بیمار قرار می‌دهد، واقعیتی که بعضی از متخصصان معتقدند اغلب نادیده گرفته می‌شود.
پروفسور پیتر ویسبرگ، از بنیاد قلب بریتانیا می‌گوید: «این نادیده گرفته شدن، شاید به این دلیل است که مدت زمان زیادی است افراد فکر می‌کنند آسپیرین باید ایمن باشد و خطری را متوجه مصرف‌کنندگان نمی‌کند. افراد آسپیرین را فقط در موارد خاص مصرف می‌کنند، اما باید بدانند که آسپیرین خطرناک‌تر از بسیاری دیگر از داروها است که افراد در مورد آنها نگرانند، مانند استاتین‌ها.»
در این نوشتار، قصدمان برآن است تا نگاهی عمیق‌تر و نزدیک‌تر به مزایای بالقوه آسپیرین، همچنین خطرات مرتبط با آن بیندازیم.

آسپیرین، یکی از داروهای پرمصرف دنیا

آسپیرین، دارویی است که در سال 1897، بوسیله محقق آلمانی، فلیکس هوفمن Felix Hoffman، در کمپانی دارویی بایر، کشف شد. هافمن، آسپیرین را با ارتقای روند سنتز استیل سالیسیلیک اسید (ASA)، ماده‌ای مشتق شده از یک ترکیب به نام سالیسین، به دست آورد که به‌طور طبیعی در گیاهانی مانند درخت بید وجود دارد. در کارآزمایی‌های ابتدایی که روی آسپیرین انجام شد، محققان دریافتند که آسپیرین در درمان تب و التهاب موثر است. عقیده بر آن است که این دارو اثرات خود را با مهار تولید مواد شیمیایی تولید کننده درد، به نام پروستاگلندین‌ها، اعمال می‌کند. به این ترتیب، آسپیرین اغلب برای تخفیف سردرد، دردهای عضلانی، درد دندان و سرماخوردگی، همچنین تورم موجود در آرتریت، تجویز و استفاده می‌شود.
اخیرا، محققان دریافته‌اند که آسپیرین ممکن است با مهار سنتز و تولید یک پروستاگلندین، به نام ترومبوکسان که نقش کلیدی در لخته شدن خون دارد، در رقیق کردن خون و پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون در شریان‌ها هم موثر باشد. با این اوصاف، نتایج مطالعات متعددی حاکی از آن هستند که درمان روزانه با آسپیرین ممکن است خطر بروز حمله قلبی و سکته مغزی را کاهش دهد و اغلب مصرف آن برای بزرگسالانی که در معرض خطر این شرایط قرار دارند، توصیه می‌شود.

خطرات احتمالی مصرف آسپیرین

همانند هر داروی دیگری، بروز خطر عوارض جانبی با مصرف منظم این دارو هم دور از انتظار نیست. یکی از جدی‌ترین و شدیدترین این عوارض، خونریزی از دستگاه گوارش است که در اثر بروز زخم‌های معده رخ می‌دهند. اگر فردی مبتلا به زخم معده باشد، مصرف آسپیرین می‌تواند خطر خونریزی را بیشتر کرده و تهدیدکننده بالقوه حیات باشد. آسپیرین، همچنین، می‌تواند با دیگر داروها هم تداخل داشته و خطر خونریزی داخلی را بیشتر کند، خصوصا داروهایی که خواص ضدانعقادی داشته باشند، مانند وارفارین، آپیکسابان apixaba- و دابیگاتران dabigatran. مصرف آسپیرین با برخی از مکمل‌های غذایی، مانند روغن evening primrose و روغن ماهی، هم خطر خون‌ریزی داخلی را افزایش می‌دهد.

بعضی از افراد به آسپیرین آلرژی دارند، خصوصا بیماران مبتلا به آسم بیشتر در معرض خطر هستند. واکنش آلرژیک به دارو ممکن است باعث تورم لب‌ها، دهان یا گلو شود که بیمار را با مشکلات تنفسی روبرو کرده و راش پوستی هم ایجاد می‌شود.
از دیگر عوارض جانبی آسپیرین می‌توان به سردرد، تهوع و استفراغ، وزوز گوش و کبودی پوست اشاره کرد.
بعضی مطالعات به ارتباط مصرف آسپیرین و افزایش خطر دیگر بیماری‌ها اشاره کرده‌اند. به‌طور مثال، در سال 2013، مطالعه‌ای که در JAMA Interna- Medicine منتشر شد، پیشنهاد کرد استفاده طولانی‌مدت از آسپیرین ممکن است خطر دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن را افزایش دهد. این وضعیت، علت اولیه کوری در میان بزرگسالان مسن است. مطالعات قبلی هم ارتباط میان مصرف آسپیرین و خطر بیشتر ابتلا به سندرم ری Reye را نشان داده بودند (یک اختلال نادر که با تورم در مغز و کبد همراه است و اغلب در میان کودکان و نوجوانان دیده می‌شود.) با وجود این خطرات بالقوه، آسپیرین یکی از پرمصرف‌ترین داروهایی است که نیاز به تجویز پزشک ندارد و در سراسر دنیا استفاده می‌شود.سالانه، بیش از 100 میلیون قرص آسپیرین استاندارد تولید می‌شود. اما بیماران، تنها افرادی نیستند که برای رهایی از سردردهای عجیب و غریب یا سرماخوردگی از این دارو استفاده می‌کنند. به‌نظر می‌رسد آسپیرین یکی از داروهای محبوب است که افراد زیادی آن را روزانه و به‌طور منظم دریافت می‌کنند تا از بروز بیماری‌های زیادی پیشگیری کنند، واقعیتی که بسیاری از تحقیقات به آن اشاره کرده و معتقدند آسپیرین در این زمینه داروی موثری است.

آسپیرین و سلامت قلب

همانطور که پیش از این اشاره شد، یکی از مزایای بی‌شمار آسپیرین، توانایی آن در پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی است. سال گذشته، گزارشی از سوی دانشمندان استرالیایی منتشر شد که دریافته بودند، افراد مبتلا به ترومبوآمبولی وریدی، با 42 درصد کاهش در عود تشکیل لخته‌های خونی، با کمک مصرف روزانه 100 میلی‌گرم آسپیرین، مواجه هستند. این مطالعه و بسیاری مطالعات دیگر، به این نتیجه رسیده‌اند که خواص ضدانعقادی آسپیرین منجر به انتشار توصیه‌هایی شده که افراد در معرض خطر حمله قلبی یا سکته مغزی ممکن است از درمان روزانه آسپیرین منفعت ببرند. انجمن آمریکایی قلب توصیه می‌کند، افرادی که از حمله قلبی جان سالم به دربرده یا دیگرانی که در معرض خطر حمله قلبی قرار دارند، تحت نظر پزشک، روزانه یک عدد آسپیرین با دوز کم مصرف کنند. همچنین، کارگروه خدمات پیشگیرانه ایالات متحده هم در ماه گذشته اعلام کرد، افراد 50 تا 59 سال که در معرض خطر بیشتر بیماری قلبی‌عروقی قرار دارند، روزانه یک عدد آسپیرین با دوز کم مصرف کنند تا از حمله قلبی و سکته مغزی پیشگیری شود. در شماره آینده، دیگر جنبه‌های این داروی شگفت‌آور بررسی خواهد شد.
آسپیرین، دارویی موثر در تخفیف درد بوده و با کاهش خطر تعدادی از بیماری‌ها، مانند حمله قلبی، سکته مغزی و سرطان مرتبط است. اما آیا واقعا آسپیرین، داروی شگفت‌انگیزی است، همانطور که بسیاری از متخصصان سلامت ادعا می‌کنند؟ در شماره گذشته، به این داروهای شگفت‌آور از بعضی جنبه‌ها اشاره شد. در ادامه، در مورد تاثیر آن بر سرطان و بارداری صحبت خواهد شد.
البته این چالش هنوز باقی است که آیا آسپیرین باید برای پیشگیری از بروز اولین حمله قلبی یا سکته مغزی تجویز شود یا خیر و بحث‌ها پیرامون آن ادامه دارد. سال گذشته، سازمان غذا و داروی آمریکا به این نتیجه رسید، در حالی که مصرف روزانه آسپیرین می‌تواند به پیشگیری از بروز حمله قلبی و سکته مغزی در افراد در معرض بالای خطر کمک کند، شواهد موجود برای اثبات مزایای آن به عنوان پیشگیری اولیه ناکافی است. اما علی‌رغم این نتیجه‌گیری سازمان مذکور، گزارشی که در اوایل سال 2015 منتشر شد، نشان می‌داد افراد به‌طور غیرمناسبی، آسپیرین روزانه می‌گیرند تا از بروز اولین حمله قلبی یا سکته مغزی پیشگیری شود. محقق ارشد این گزارش معتقد است یافته‌های به دست آمده نگران کننده هستند، زیرا خطرات مصرف روزانه آسپیرین ممکن است بر مزایای آن در افراد سالم برتری پیدا کند. حوادث بزرگ کرونری بوسیله آسپیرین تا 18 درصد کاهش می‌یابد، اما این موضوع به بهای افزایش 54 درصدی خونریزی‌های اکستراکرانیال تمام می‌شود. نشان داده شده که هر دو حادثه بزرگ کرونری که بوسیله آسپیرین پروفیلاکتیک پیشگیری می‌شود، بهایی معادل یک خونریزی بزرگ اکستراکرانیال دارد، با این وجود، پیشگیری اولیه با آسپیرین به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. از سوی دیگر، بعضی مطالعات هم نشان داده‌اند که مصرف منظم آسپیرین با خطر بیشتر سکته مغزی هموراژیک همراه است.

آسپیرین و سرطان

جای تعجب نیست که آسپیرین، موضوع بزرگترین کارآزمایی باشد که اثرات آن را بر سرطان بسنجند. در حال حاضر، شواهد انکارناپذیری در دست است که مدعی هستند آسپیرین خواص ضدسرطانی دارد.
سال گذشته، گزارشی در نشریه Nationa- Cancer Institute منتشر شده که پیشنهاد می‌کرد، آسپیرین روزانه ممکن است خطر سرطان تخمدان را تا 20 درصد کاهش دهد، همچنین نتایج مطالعه‌ای هم که اخیرا منتشر شده، حاکی از آن است که استفاده طولانی‌مدت از آسپیرین با دوز کم، خطر سرطان کولورکتال یا سرطان روده را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر، مطالعه‌ای که اخیرا در کنگره اروپایی سرطان 2015 در وین مطرح شد، پیشنهاد می‌کند آسپیرین می‌تواند میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان‌های دستگاه گوارشی را دو برابر کند.
این تحقیق، فقط یکی از مطالعات بی‌شماری است که ارتباط استفاده از آسپیرین و کاهش خطر سرطان را نشان داده‌اند. این دسته از تحقیق‌ها باعث ایجاد هیجان بیشتری در دنیای پزشکی شده‌اند و همین امر، سرآغازی بوده برای شروع فاز 3 کارآزمایی Add-Aspirin.
یکی از همکاران اصلی این پروژه معتقد است: «تحقیقات جالب‌توجهی وجود دارند که پیشنهاد می‌کنند آسپیرین می‌تواند سرطان‌ها را در مرحله نخست به تاخیر اندازد یا متوقف کند، اما تا به حال هیچ کارآزمایی بالینی انجام نشده که این ارتباط را به‌طور واضح ثابت کند. این کارآزمایی قصد دارد برای اولین و آخرین بار به این سوال پاسخ دهد. اگر ما در این کارآزمایی به این نتیجه برسیم که آسپیرین بازگشت سرطان‌های مرحله اول را متوقف می‌کند، پس می‌تواند آینده درمان را تغییر دهد و راهی آسان و کم‌هزینه فراهم آورد تا به توقف برگشت سرطان کمک کند و امیدی باشد که افراد بیشتری بقا پیدا می‌کنند.»
هرچند شکی نیست که نتایج مثبت گرفته شده از این کارآزمایی حامل خبرهای خوبی است، بعضی از محققین در مورد استفاده روزانه آسپیرین جهت پیشگیری از سرطان اظهار نگرانی کرده‌اند. برخلاف تحقیقات پیشین، مطالعه‌ای که اوایل سال جاری میلادی در JAMA منتشر شد، پیشنهاد می‌کند که مصرف منظم آسپیرین ممکن است حتی خطر سرطان روده را در بعضی افراد بیشتر کند. این نتیجه‌گیری شاید به دلیل وجود واریانت‌های خاص ژنتیکی در این افراد باشد.نویسندگان این مقاله معتقدند نتایج آنها بیانگر این حقیقت است که باید از ابتدا مشخص شود کدام افراد بیشترین منفعت را از مصرف منظم آسپیرین می‌برند تا خطر سرطان روده در آنها کاهش یابد. در واقع، اعتبارسنجی این یافته‌ها در افراد دیگر هم باید انجام شوند تا اگر تائید شدند، استراتژی‌های هدفمند پیشگیری از سرطان کولورکتال پایه‌گذاری شوند.

آسپیرین و بارداری

در سال‌های اخیر، محققان پیشنهاد کرده‌اند که احتمالا ارتباطی میان مصرف روزانه آسپیرین و افزایش شانس بارداری وجود دارد. در سال گذشته، گزارشی در این زمینه در نشریه Lanceمنتشر شد که نشان می‌داد زنان با سابقه سقط یا مرده‌زایی، اگر روزانه یک عدد آسپیرین 81 میلی‌گرمی همراه با فولیک‌اسید دریافت کنند، در مقایسه با زنانی که دارونما دریافت می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که بارداری موفقی داشته باشند.
در قدم دیگر، مطالعه‌ای که چند هفته گذشته، در نشست سالیانه انجمن آمریکایی پزشکی تولید مثل در بالتیمور آمریکا معرفی شد، از این یافته‌ها حمایت می‌کند. در این مطالعه، بیش از 1200 زن با سابقه سقط وارد شدند. نتایج حاکی از آن بود که افراد دریافت کننده آسپیرین 81 میلی‌گرمی روزانه، 17 درصد بیشتر احتمال داشت که باردار شوند و 20 درصد بیشتر احتمال داشت که در مقایسه با افراد دریافت کننده دارونما، زایمان موفقی را پشت سر بگذارند.
البته هنوز دقیقا مشخص نیست که آسپیرین چگونه شانس باردار شدن را افزایش می‌دهد. محققان تصور می‌کنند که دارو التهاب سیستمیک را کاهش می‌دهد، به این ترتیب، رحم محیط امن‌تری را برای رشد جنین فراهم می‌کند. علاوه براین، ممکن است آسپیرین جریان خون را به سوی لگن افزایش داده و لایه رحمی را ضخیم کند. به این ترتیب، جنین راحت‌تر می‌تواند لانه‌گزینی کند. براین اساس، بسیاری از متخصصان مصرف منظم آسپیرین را برای افزایش باروری توصیه می‌کنند.
یکی از متخصصان در این زمینه معتقد است: «آسپیرین داروی هزاره است. زنانی که مایل به باردار شدن هستند، هیچ ضرری از مصرف آسپیرین نخواهند برد. بسیاری از افراد از آن به‌طور روتین استفاده می‌کنند و این کار سال‌هاست که استفاده می‌شود.»
دیگر متخصصان معتقدند خطرات مصرف منظم آسپیرین، مانند خونریزی داخلی، بر مزایای بالقوه آن در افزایش باروری زنان رجحان پیدا کند. بعضی هم می‌گویند، زنانی که مایلند باردار شوند، واقعا نیازی به مصرف منظم آن ندارند. شواهد موجود هم از این نیاز حمایت نمی‌کنند.
نکته آخر آنکه، همه داروها عوارض جانبی خود را دارند که بعضی از آنها قابل پیش‌بینی نیستند، اما بعضی افراد در معرض خطر بیشتر این عوارض قرار دارند، بنابراین باید قبل از شروع به مصرف آن، با پزشک خود مشورت کنند، حتی اگر آن را برای تخفیف درد مصرف می‌کنند./
*به نقل از Medical News Today