افسردگی محصول پیری نیست – تشخیص و درمان افسردگی در سالمندان

مشکلات سلامت، کاهش درآمد و مرگ همسر، فقط بعضی از مسایلی است که پیش‌روی افراد مسن قرار می‌گیرند. با داشتن این نکته‌ها در ذهن، شاید جای تعجب نباشد که میلیون‌‌ها فرد مسن 65 سال و بالاتر، از بعضی اشکال افسردگی رنج می‌برند. تعجب اینجاست که افسردگی در میان سالمندان اغلب نادیده گرفته شده و بدون درمان رها می‌شوند.
براساس گزارش اتحاد ملی بیماری‌های روانی (NAMI)، افسردگی در افراد مسن بیشتر از آن دیده می‌شود که به عنوان جزء طبیعی افزایش سن محسوب شود. به عبارت دیگر، افراد از افسردگی به عنوان واکنش طبیعی به بیوه شدن، بیماری مزمن یا دیگرچالش‌ها نام می‌برند که در اواخر دوره زندگی اغلب روی می‌دهند.
افکار عمومی، بر این است که اگر فرد مسنی نتواند حرکت کند یا قدرت دید یا شنوایی خود را از دست بدهد یا بیوه شود، طبیعی است که با افزایش سن افسرده شود، اما این عقیده لزوما صحیح نیست.
در یک تحقیق که وضعیت سلامت روان بزرگسالان 65 سال و مسن‌تر در آمریکا بررسی شد، محققان دریافتند که فقط 38 درصد از سالمندان معتقد بودند افسردگی یک مشکل سلامت است و 58 درصد نیز فکر می‌کردند، افسرده شدن در دوران سالمندی طبیعی است!
به عنوان یک نتیجه، اغلب افراد مسن مبتلا به افسردگی، هیچ‌گونه درمانی برای این وضعیت دریافت نمی‌کنند. افسردگی درمان نشده می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به دیگر بیماری‌ها شده و به شدت کیفیت زندگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد. به‌طور مثال، در اوایل سال 2015، گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد علایم افسردگی با افزایش خطر خودکشی مرتبط است. میزان خودکشی در میان بزرگسالان 75 سال و بالاتر آمریکایی در بالاترین حد خود قرار دارد، یعنی 3/16 مورد در هر 100 هزار نفر، در مقایسه با 3/11 مورد خودکشی در هر 100 هزار نفر از جمعیت عمومی.
در این مقاله سعی داریم به علل بالقوه افسردگی میان بزرگسالان مسن، بعضی علایم شایع این وضعیت، چگونگی درمان آن بپردازیم و اینکه چگونه افراد مسن و خانواده‌ها و دوستانشان می‌توانند برای رفع افسردگی کمک‌کننده باشند.

عوامل خطر افسردگی در اواخر دوره زندگی

همانطور که قبلا ذکر شد، بزرگسالان اغلب با وضعیت‌های پراسترس و روانی زیادی در اواخر دوره زندگی خود روبرو می‌شوند که می‌توانند آنها را در ورطه مشکلات سلامت روان بیندازند. به‌طور مثال، از دست دادن همسر، یکی از شایع‌ترین اتفاقاتی است که در این دوران رخ می‌دهد و یک‌سوم زنان یا مردان بیوه شده، در عرض یک ماه پس از مرگ همسر، معیارهای افسردگی بالینی را نشان می‌دهند. از این افراد، 50 درصد آنها تا یک سال بعد هم افسرده باقی می‌مانند.
بیماری‌های مختلفی که در سنین بالاتر شایع هستند، مانند بیماری‌های آلزایمر، پارکینسون، قلبی و آرتریت هم خطر افسردگی را در سنین بالا بیشتر می‌کنند.
افراد مسن، ممکن است تغییرات را روزانه تجربه کنند که همین امر، قدرت تطابق آنها را با مسایل به وجود آورده، با مشکل مواجه می‌کند. نمونه این تغییرات، بازنشستگی است. شاغل بودن، برای فرد احساس ارزشمند بودن، فعالیت فیزیکی و ذهنی، دوستی و احساس تعلق ایجاد می‌کند. از دست دادن دوستی‌ها، یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که پس از بازنشستگی بروز می‌کند. بسیاری از افراد، دوستی‌های خود را در قالب کار و در محل کارشان پیدا کرده‌اند. آنها هرگز برنامه‌ای برای پس از بازنشستگی خود ندارند و حالا که دوران کار به پایان می‌رسد، گویی شبکه‌های اجتماعی خود را از دست داده‌اند.
این مساله ثابت شده که نداشتن ارتباط اجتماعی، می‌تواند یک عامل خطر بزرگ در ابتلا به افسردگی در میان افراد مسن باشد. اخیرا مقاله‌ای در نشریه The American Geriatrics Society به چاپ رسیده که نشان می‌دهد، سالمندانی که به ندرت دوستان و خانواده‌شان را ملاقات می‌کنند، 2 برابر بیشتر احتمال دارد که به افسردگی مبتلا شوند. نکته جالب توجه آنکه، صرف‌نظر از اینکه سالمندان هر چند وقت یکبار با دوستان یا فامیل‌شان تلفنی صحبت می‌کنند یا ارتباط نوشتاری دارند، این خطر باقی می‌ماند.
افسرده شدن در اواخر دوره زندگی، فقط وابسته به تغییرات زندگی و وضعیت‌های پراسترس نیست. افرادی که در اعضای خانواده‌شان افسردگی دیده می‌شود، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این وضعیت قرار دارند. بعضی داروهای خاص، مثلا داروهایی که برای درمان پرفشاری خون استفاده می‌شوند، هم خطر افسردگی را بالا می‌برند.
اگر فردی در اوایل دوره زندگی خود به افسردگی مبتلا شده باشد، بیشتر احتمال دارد در اواخر عمر هم افسردگی را تجربه کند.

علایم افسردگی

افسردگی در افراد مسن اغلب بدون تشخیص رها شده و علایم آن، هم به‌وسیله پزشکان و هم خود بیماران، به عنوان حالت طبیعی تلقی می‌شود. از سوی دیگر ممکن است، با وضعیت دیگری همراه شود، مثلا عزاداری برای از دست دادن همسر. اما همانطور که مرکز کنترل بیماری‌ها و پیشگیری آمریکا عنوان می‌کند، «افسردگی یک وضعیت پزشکی واقعی و قابل درمان است، نه یک جزء طبیعی روند افزایش سن.»
علایم افسردگی میان سالمندان بسیار شبیه مواردی است که در افراد جوان و میانسال دیده می‌شود. این عوامل، عبارتند از:

احساس غم، ناامیدی یا بدبینی
احساس بی‌ارزش بودن یا درماندگی
خواب زیاد، بی‌خوابی یا خستگی،
از دست دادن علاقه یا لذت نسبت به فعالیت‌هایی که قبلا برای بیمار لذت‌بخش بوده‌اند
گوشه‌گیری و عدم حضور در اجتماع
خوردن بیش از اندازه یا کمتر از حد طبیعی
دردهایی که به درمان مناسب پاسخ نمی‌دهند
از دست دادن تمرکز، حافظه ضعیف و عدم قدرت در تصمیم‌گیری
تحریک‌پذیری و بی‌قراری
داشتن افکار مرگ و خودکشی

در حالیکه بعضی از این علایم، ممکن است با علایم دیگر بیماری‌ها همپوشانی داشته باشد، موسسه ملی پیری توصیه کرده افراد مسنی که این علایم را دارند، باید به دنبال ارزیابی‌های پزشکی باشند و دوستان و وابستگان فرد مسن، اگر هرگونه علامتی را از افسردگی میان آنها می‌بینند، باید هشدارهای لازم را به ارایه کنندگان خدمات سلامت بدهند.
این موسسه متذکر می‌شود: «علایم هشداردهنده را نادیده نگیرید. اگر این وضعیت بدون درمان رها شود، افسردگی شدید ممکن است منجر به خودکشی شود. اگر فردی در هر سنی درباره افسرده شدن صحبت می‌کند یا می‌گوید دیگران به وی اهمیتی نمی‌دهند، به سخنان او دقیق گوش فرا دهید. این فرد ممکن است واقعا از شما درخواست کمک داشته باشد.»

گزینه‌های درمانی برای افسردگی

موسسه ملی پیری ذکر می‌کند که پذیرش نیاز به درمان برای فرد مسن می‌تواند یک چالش باشد، اما باید درمان این وضعیت در اولین فرصت ممکن انجام شود تا خطر بروز دیگر بیماری‌ها و در موارد شدید، خطر خودکشی کاهش یابد.
اگر یک فرد مسن یا دوستان یا خانواده‌اش مظنون به افسردگی باشند، نخستین کار، تماس با پزشک است تا علل ریشه‌ای علائم افسردگی ارزیابی شده و بهترین گزینه درمانی انتخاب شود.
درمان می‌تواند شامل استفاده از داروهای ضدافسردگی باشد که به بهتر شدن تمرکز، خواب، خلق و خو و اشتها کمک می‌کنند. بعضی از این داروها ممکن است چند هفته طول بکشند تا اثراتشان آغاز شود و بعضی نیز 2 تا 3 ماه. امروزه رژیم‌های دارویی جدیدی برای بیماران مسن افسرده در دسترس قرار دارند. نتایج مطالعه‌ای که اخیرا در نشریه لنست به چاپ رسیده، نشان می‌دهد ترکیب یک داروی ضدافسردگی با یک داروی آنتی‌سایکوتیک، به‌طور قابل توجهی علائم افسردگی را در سالمندان 60 سال و بالاتر کاهش می‌دهند.
سایکوتراپی یا گفتگودرمانی نیز ممکن است درمان موثری برای افسردگی باشد و به‌تنهایی یا همراه با دیگر ضدافسردگی‌ها قابل استفاده است. درمان شناختی رفتاری یا CBT نیز شکلی از سایکوتراپی است که به بیماران کمک می‌کند با افکار منفی که باعث تشدید افسردگی‌شان می‌شود، مبارزه کنند. درمان بین‌شخصی نیز دیگر فرم گفت‌وگودرمانی است که قصد دارد به بیماران کمک کند تا مسائل مرتبطی را که باعث شعله‌ور شدن علائم افسردگی می‌شود، درک کنند و با آنها تعامل کنند. براساس گزارش انجمن سلامت روان آمریکا، بیش از 80 درصد همه افراد مبتلا به افسردگی می‌توانند به کمک دارو، سایکوتراپی یا ترکیبی از آن دو، با موفقیت درمان شوند.
درواقع، برای دوستان یا افراد خانواده که علائم افسردگی را در یک فرد مسن کشف می‌کنند، وادار کردن آنها برای مراجعه به پزشک و دریافت درمان افسردگی می‌تواند کار دشواری باشد. در این موارد، موسسه ملی پیری توصیه می‌کند مزایای درمان برای افراد مبتلا کاملا شرح داده شود. در مواردی که شخص بیمار نمی‌تواند یا مایل نیست به مطب پزشک مراجعه کند، پزشک یا روانشناس می‌توانند درمان را از طریق صحبت تلفنی با فرد بیمار آغاز کنند. البته صحبت تلفنی جایگزین تماس شخصی و روبرو که برای یک بررسی کامل پزشکی مورد نیاز است، نمی‌شود، اما شاید فرد بیمار را تشویق کند تا برای درمان مراجعه کند.

گام‌های ساده برای کاهش خطر افسردگی در سالمندان

پیشگیری از بروز افسردگی همیشه امکان‌پذیر نیست، اما روش‌هایی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به این وضعیت را در افراد مسن کاهش دهد. موسسه ملی پیری توصیه می‌کند، برای تغییرات عمده در زندگی، تا جایی که امکان دارد، خود را آماده کنید. بعضی از این تغییرات، مانند بازنشستگی، اجتناب‌ناپذیر هستند. برنامه‌ریزی برای یادگیری یک مهارت جدید پس از بازنشستگی برای پر کردن وقت و یافتن دوستان جدید یا اشتغال به کارهای داوطلبانه، از جمله این راه‌کارها هستند.
ارتباط مداوم و چهره به چهره با دوستان و فامیل نیز می‌تواند به کاهش خطر افسردگی کمک کند. محققان در یک مطالعه نشان دادند، سالمندانی که حداقل سه بار در هفته با دیگران تماس چهره به چهره دارند، با احتمال بسیار کمتری به افسردگی مبتلا می‌شوند.
پیروی از رژیم غذایی سالم و فعالیت فیزیکی منظم نیز می‌توانند در رفع افسردگی کمک‌کننده باشند. ماه گذشته میلادی، در تحقیقی مشخص شد، رژیم غذایی مدیترانه‌ای ممکن است خطر افسردگی را کم کند. همچنین در مطالعه دیگری در سال 2014 دیده شد، ورزش کردن برای 3 بار در هفته، می‌تواند خطر افسردگی را تا 19 درصد کاهش دهد. هر شکلی از ورزش، مانند باغبانی، راه رفتن در فضای بیرون از خانه و شنا کردن، برای سلامت روان، همچنین سلامت فیزیکی، مفید است. موسسه ملی پیری پیشنهاد می‌کند، ورزش را از 10 تا 15 دقیقه در روز آغاز کرده و به تدریج، به موازات افزایش توانایی، زمان آن را افزایش دهید.

افسردگی، جزء اجتناب‌ناپذیر پیری نیست

در حالی که روند مسن شدن جزء اجتناب‌ناپذیر زندگی است، افسردگی اینگونه نیست. با شناسایی، تشخیص و درمان زودهنگام، افراد مسن می‌توانند از دیگر عوارض روانی و فیزیکی افسردگی به دور باشند.
اگر شما کسی را می‌شناسید که علائم افسردگی را نشان می‌دهد یا حتی خود شما علائم ذکر شده را در خود حس می‌کنید، در اولین فرصت، با پزشک متخصص برای ارزیابی‌های بیشتر مشورت کنید. همانطور که موسسه ملی پیری متذکر می‌شود: «به یاد داشته باشید، با درمان، اغلب افراد احساس بهتری خواهند داشت. انتظار داشته باشید که خلق و خوی شما به آرامی بهبود می‌یابد. احساس بهتر داشتن زمان می‌برد، اما می‌تواند اتفاق افتد.»/

*به نقل از Live Science