افسانه‌ای به‌نام داروهای افزایش حافظه

«مواد محرک هوشمند»، معمولا برای درمان اختلالات کمبود توجه (ADD) و کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) تجویز می‌شوند. مصرف این داروها بدون تجویز پزشک، نه‌تنها غیرقانونی است، بلکه می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد و حتی به مرگ فرد منجر شود.

تابه‌حال در شرایط بحرانی قرار گرفته‌اید؟ گرد‌همایی‌های دانشجویی که تا پاسی از شب به طول می‌انجامند، مسابقات ورزشی بین دانشگاهی، ثبت‌نام دریک دوره کارآموزی سخت و فشرده تابستانی چون وقت درس خواندن در دانشگاه را ندارید، دانشجو هستید و به مشکلات فراوان فرصت درس خواندن برای امتحان فردا صبح را ندارید...، همه اینها مشکلاتی هستند که اکثر دانشجویان کم‌وبیش با آن مواجه‌اند. آنها برای حل این مشکلات، یک راه حال پرخطر را انتخاب کرده‌اند: دانشجویان به‌طور بی‌‌رویه«داروهای افزایش حافظه» مانند آدرال و ریتالین را که به‌اصطلاح به آنها«داروهای محرک مطالعه» می‌گویند، برای افزایش تمرکز ذهنی و تقویت قوای فکری مصرف می‌کنند. این به‌اصطلاح«مواد محرک هوشمند»، معمولا برای درمان اختلالات کمبود توجه (ADD) و کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) تجویز می‌شوند. مصرف این داروها بدون تجویز پزشک، نه‌تنها غیرقانونی است، بلکه می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد و حتی به مرگ فرد منجر شود. آمار نشان می‌دهد که ازهر 5 دانشجو، یک نفر ازاین‌گونه داروها استفاده می‌کند.

یک مشکل رو به رشد

آماندا، دانشجوی دانشگاه آبرن، از زندگی دانشجویی پراسترس خود می‌گوید:« یک شب، تصمیم گرفتم، آدرال را امتحان کنم تا ببینم آیا به تمرکزم کمک خواهد کرد یا نه. فردای آن روز یک امتحان مهم داشتم. نیمه‌شب بود و هنوز فرصت نکرده بودم حتی یک کلمه هم بخوانم. توانستم، بدون نسخه پزشک، به‌راحتی این قرص را از طریق دوستانم در دانشگاه تهیه کنم.15دقیقه بعد از مصرف دارو، احساس کردم که تمرکزم بالا می‌رود. ناگهان حس کردم تمایل دارم یک جا بنشینم و درسم را تمام کنم». آماندا مثل خیلی از دانشجویان دیگر برای بیدار ماندن در شب‌های امتحان معمولاً از قهوه استفاده می‌کرد، اما به گفته او قهوه فقط او را عصبی می‌کند اما آدرال تمرکزش را افزایش می‌دهد. آماندا تنها یکی از آن دسته از دانشجویانی است که برای افزایش تمرکز و بهره‌وری فکری به مصرف داروهای محرک مطالعه روی آورده‌اند. به گفته اداره خدمات بهداشت و درمان دانشگاه تگزاس، هرچند 87درصد از دانشجویان می‌گویند که از این مواد استفاده نمی‌کنند، اما به‌هرحال، این معضلی رو به رشد است. بر اساس تخمین وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا در سال2011، 5درصد از افراد18تا25 ساله از داروهای روان‌درمانی مثل آدرال و ریتالین استفاده کرده‌اند. اگرچه این 5درصد ممکن است عدد قابل‌توجهی به نظر نرسد، اما میزان آن بسیار بالاتر از تعداد افرادی است که به‌صورت غیرقانونی از کوکایین و داروهای توهم‌زا مانند ال‌اس‌دی استفاده می‌کنند. ناتالی ریچ، کارشناس الکل و مواد مخدر در دانشگاه کارولینای شمالی می‌گوید:«اغلب دانشجویان تصور می‌کنند که این داروها ایمن‌تر از مواد مخدر خیابانی هستند، اما در حقیقت اثرات آنها مشابه یکدیگراست و می‌تواند بسیار اعتیادآور باشد.»

ریسک در مقابل پاداش

داروهای محرک مطالعه شاید بتوانند تمرکز و انگیزه فرد را برای درس خواندن بهبود ببخشند، اما منافع کوتاه‌مدت این مواد بدون ریسک هم نیست. ریچ توضیح می‌دهد:«برای افراد مبتلا به بیش فعالی، این داروها اثر آرام‌بخش دارند، زیرا مقدار دوپامین بدن را افزایش می‌دهند و اعتقاد بر این است که بیماران ADD یا ADHD از کمبود دوپامین رنج می‌برند. برای افراد سالم که درواقع دوپامین کافی در بدن خود دارند، این داروها باعث سرخوشی می‌شوند، چراکه مقدار دوپامین بدن را از حد طبیعی بالاتر می‌برد. افرادی که این داروها را به‌طور مقطعی برای درس خواندن مصرف می‌کنند، به‌محض از بین رفتن اثر دارو احتمال دارد، دچار افت ناگهانی انرژی، خستگی شدید و افسردگی بشوند، زیرا ذخیره انرژی و دوپامین بدنشان کاملاً مصرف شده است.» داروهای محرک مطالعه علاوه بر افزایش تمرکز ذهنی، دارای عوارض و اثرات جانبی کوتاه‌مدت نیز هستند، مانند افزایش فشارخون، افزایش ضربان قلب، اختلالات عصبی ، بی‌خوابی، توهم، فقدان بصیرت (پارانویا) و تحریک‌پذیری. اینها تنها چند مورد از اثرات مخرب جانبی هستند که به‌احتمال‌زیاد به کمک امتحانات نهایی نخواهند آمد! علاوه بر آن، مصرف این مواد می‌تواند پیامدهای قانونی مانند جریمه، حبس و محرومیت از تحصیل را نیز برای دانشجویان در پی داشته باشد، البته نگران‌کننده‌ترین خطر جدی ناشی از مصرف این داروها، پتانسیل آنها برای وابستگی و اعتیاد است که حتی می‌تواند منجر به مرگ هم بشود. متأسفانه، علی‌رغم عواقب خطرناک این داروها، مصرف آن در محیط‌های دانشگاهی هنوز بسیار شایع است. حتی آماندا که تجربه شخصی استفاده از این داروها را دارد، می‌گوید که در آینده نیز اگر لازم شود از این دارو (آدرال) استفاده خواهد کرد. او تمرکز خود در شب‌های امتحان را مدیون این دارو می‌داند. مطالعه‌ای که در دانشگاه تگزاس انجام شد، نشان داد که دانشجویانی که در رشته‌های سخت و رقابتی تحصیل می‌کنند و آنهایی که از توانایی مالی مطلوبی برخوردار هستند، بیشتر در معرض سوءمصرف مواد محرک مطالعه قراردادند. این دانشجویان، مطمئناً اگر فشار بیش از حد برای موفقیت در امتحان به آنها وارد نمی‌شد، هیچ‌وقت به این داروها متوسل نمی‌شدند. اگرچه اعمال فشار می‌تواند محرک مؤثری برای موفقیت باشد، اما بار سنگینی که بر روی دوش دانشجویان امروزه می‌گذارد، ممکن است آنها را برای دستیابی به نمرات بهتر به مسیرهای خطرناکی سوق دهد.

دانشجویان چگونه این داروها را تهیه می‌کنند؟

در اکثر دانشگاه‌ها این داروها به‌راحتی قابل‌دسترس هستند. اداره خدمات بهداشتی دانشگاه تگزاس می‌گوید که ??درصد از دانشجویان این داروها را از همسالان خود تهیه می‌کنند. آماندا می‌گوید:«بسیاری از دانشجویان سعی می‌کنند آدرال بفروشند تا بتوانند از این طریق هزینه زندگی‌شان را تأمین کنند. تهیه نسخه نیز از مراکز بهداشتی دانشگاه آسان است. فقط با پر کردن یک فرم کوتاه در کمتر از 10 دقیقه، می‌توانید با یک نسخه داروی آدرال از درمانگاه دانشگاه خارج شوید.»

جایگزین‌های سالم‌تر برای داروهای محرک مطالعه

این قبیل داروها پاسخ مناسبی برای یک زندگی موفق دانشجویی نیستند. در حقیقت، چه کسی از عوارض جانبی خطرناک و پیامدهای قانونی آن خوشش می‌آید؟ ازآنجاکه عدم‌تمرکز در کار یک تمایل طبیعی در انسان‌ها است، این مهم است که به یاد داشته باشیم که همیشه راه‌های جایگزین برای تقویت انرژی، بدون استفاده از داروهای محرک نیز وجود دارد. کلی اوربان، متخصص تغذیه از دانشگاه کارولینای شمالی، از چندین استراتژی مقابله با استرس‌های دوران تحصیل می‌گوید:«استراحت‌های کوتاه در حین مطالعه، گپ زدن با دوستان، پرهیز از تلفن و اینترنت، داشتن رژیم غذایی متعادل و سالم، محدود کردن مصرف کافئین، استفاده از تکنیک‌های تمدد اعصاب مثل یوگا، راه‌های خوبی برای تجدید قوای فکری هستند.»/