آشنایی با بیماری لنفادنیت، علل بروز و مسیر درمان

غدد لنفاوی هنگام بیماری یا التهاب، به حالت آماده‌باش در می‌آیند و این همان زمانی است که بزرگ شدن غدد لنفاوی یا لنفادنیت رخ می‌دهد. سیستم لنفاوی بدن از سلول‌های مختلف، عروق و ارگان‌هایی مثل طحال تشکیل شده است اما اصلی‌ترین قسمت این سیستم غدد لنفاوی هستند که حداقل تعداد آنها 600 عدد است.

حتما درباره سیستم ایمنی بدن زیاد شنیده‌اید؛ سلول‌های لنفاوی مختلف که در سراسر بدن گردش می‌کنند و علیه عفونت‌ها و بیماری‌ها مبارزه می‌کنند. بلعیدن باکتری‌ها، واکنش علیه ویروس‌ها، ترشح مواد تب‌زا هم از فعالیت‌های اعضای سیستم ایمنی است. می‌شود این‌طور مثال زد که سیستم ایمنی بدن، ارتش و نیروی نظامی بدن است که با تهاجم بیگانگان مبارزه می‌کند. با این حساب درست مثل ارتش، این سیستم ایمنی هم باید پادگان‌هایی داشته باشد که در سرتاسر بدن سربازان خود را جمع کند. آنها را پرورش دهد و در هنگام صلح آنها را نگهداری کند. این پادگان‌ها همان غدد لنفاوی هستند که در نقاط مختلف بدن پراکنده‌اند و همان‌طور که هنگام بحران در کشور پادگان‌ها به حالت آماده‌‌باش درمی‌آیند، این غدد لنفاوی هم هنگام بیماری یا التهاب، به حالت آماده‌باش در می‌آیند و این همان زمانی است که بزرگ شدن غدد لنفاوی یا لنفادنیت رخ می‌دهد.
سیستم لنفاوی بدن از سلول‌های مختلف، عروق و ارگان‌هایی مثل طحال تشکیل شده است اما اصلی‌ترین قسمت این سیستم غدد لنفاوی هستند که حداقل تعداد آنها 600 عدد است.
بیشتر این غدد لنفاوی در ناحیه سر و گردن و بعد در زیر بغل‌ها و کشاله ران تجمع پیدا کرده‌اند. در هنگام مواجهه با عفونت‌های باکتریایی و ویروسی و یا حتی در هنگام التهاب ناشی از بعضی بیماری‌ها از جمله سرطان، این غدد لنفاوی متورم می‌شوند.

علایم و نشانه‌ها

بسته به علت تورم غدد لنفاوی، علایم گوناگونی ممکن است همراه با این اتفاق به وجود بیایند که می‌توان به اینها اشاره کرد:

بزرگ شدن یک غده لنفاوی بیش از یک سانتی‌متر
دردناک و حساس شدن غدد لنفاوی
آبریزش بینی، گلودرد و بقیه علایم عفونت دستگاه تنفسی
بزرگ شدن سراسری تمام غدد لنفاوی در بدن که ممکن است به خاطر یک عفونت شدید و یا آلودگی با ویروس HIV باشد.
تورم اندام‌ها به خاطر بزرگ شدن غدد لنفاوی و جلوگیری از تخلیه طبیعی خون و لنف اندام
قرمز و ملتهب و دردناک شدن پوست روی غدد لنفاوی متورم

هرکدام از علایم فوق همراه با بزرگ شدن غدد لنفاوی می‌توانند نشان‌دهنده بیماری خاصی باشند. گاهی اوقات هم این تورم‌ها زودگذر وخوش‌خیم هستند و خودشان بهبود پیدا می‌کنند اما به طور کلی باید در صورت داشتن تورم غیرطبیعی غدد لنفاوی حتما به پزشک مراجعه کرد.

مراجعه به پزشک

خیلی از اوقات تورم غدد لنفاوی به خصوص غدد لنفاوی گردن چندان شدید نیست و بعد از مدتی با برطرف شدن علت زمینه‌ای بیماری مثل سرماخوردگی یا گلودرد، خودبه‌خود برطرف می‌شود اما در صورت نگرانی خودتان و یا داشتن هر کدام از حالات زیر بهتر است سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. متخصص بیماری‌های عفونی یا متخصص داخلی، بهترین گزینه‌ها برای مراجعه اولیه هستند. این پزشکان بعد از تشخیص و در صورت لزوم می‌توانند شما را به پزشکان دیگری مثل جراحی یا متخصص خون ارجاع دهند.
بزرگ شدن یک یا چند غده لنفاوی بدون دلیل خاص، بزرگ شدن مداوم یک غده یا بزرگ ماندن آن بیش از دو هفته، سفت بودن غده و غیرمتحرک بودن آن، همراهی آن با تب، تعریق شبانه یا کاهش وزن بدون دلیل، همراهی آن با گلودرد شدید و اختلال در تنفس یا بلع غذا و گرم و قرمز و دردناک بودن یک غده لنفاوی متورم، علایمی هستند که باید به خاطر آنها به پزشک مراجعه کرد.

این تورم از کجا می‌آید؟

شایع‌ترین علت بزرگ شدن غدد لنفاوی عفونت است؛ به خصوص عفونت ویروسی. اگر چه انواع دیگر عفونت هم می‌توانند بسته به محل درگیری باعث بزرگ شدن غدد لنفاوی شوند، گلودرد چرکی، اوریون، سرخک، عفونت گوش، دندان عفونی و آبسه کرده، مونونوکلئوز عفونی، عفونت پوست و محل زخم و عفونت‌های شدیدتری مثل سل و بعضی انواع بیماری‌های مقاربتی از شایع‌ترین دلایل عفونی لنفادنیت هستند. عفونت ناشی از چنگ زدن گربه و همچنین بیماری توکسوپلاسموز هم تورم چند غده لنفاوی را به دنبال دارند.
به غیر از این بیماری‌های عفونی، بیماری‌های التهابی مثل لوپوس یا آرتریت روماتویید و یا آلودگی با HIV و همچنین سرطان‌هایی مثل لمفوما و لوسمی (سرطان خون) و همچنین گسترش یا متاستاز هر نوع سرطان پیشرفته‌ای هم می‌تواند تورم غدد لنفاوی را موجب شود.
بزرگ شدن غدد لنفاوی به خودی خود یک علامت و نشانه است و فقط نشان‌دهنده این است که بدن در حال مبارزه با یک بیماری است اما گاهی خود این لنفادنیت هم می‌تواند مشکل‌زا شده و عوارضی را در پی داشته باشد. به وجود آمدن آبسه‌های عفونی و یا گسترش عفونت در خون (باکتریمی یا سپتی سمی) ممکن است به دنبال تورم شدید غدد لنفاوی به وجود بیاید.

آزمایش‌های تشخیصی

پزشک معمولا بعد از معاینه عمومی و گرفتن شرح حال بیماری از شما غدد لنفاوی‌تان را از نظر اندازه، قوام، متحرک بودن و یا حساس بودن معاینه می‌کند و سپس بسته به تشخیص اولیه ممکن است آزمایش‌هایی را درخواست کند. آزمایش خون، متداول‌‌ترین آزمایش است که بسته به تشخیص دکتر ممکن است انواع خاصی از آن مانند کشت خون یا بررسی دقیق آن در زیر میکروسکوپ هم درخواست شود.
تصویربرداری‌های مختلفی مثل رادیوگرافی ساده از قفسه سینه (مثلا برای رد کردن بیماری سل)، سی‌تی‌اسکن برای تشخیص منبع عفونت یا التهاب و یا یک تومور هم ممکن است انجام شوند. کشت از محل زخم برای تشخیص نوع عفونت و سپس بیوپسی از غدد لنفاوی به وسیله سوزن (FNA) هم از دیگر آزمایش‌های شایع است.
گاهی ممکن است پزشک بخواهد به جای FNA و خارج کردن بخشی از غدد لنفاوی، همه غده به طور کامل خارج شده و زیر میکروسکوپ بررسی شود. سونوگرافی هم یک آزمایش بی‌خطر است که گاهی در مورد بعضی بیماری‌ها هنگام تورم غدد لنفاوی انجام می‌شود.

درمان لنفادنیت

همان‌طور که می‌توان حدس زد اصلی‌ترین درمان لنفادنیت، درمان علت به وجود آورنده آن است. در مورد عفونت‌های باکتریایی، آنتی‌بیوتیک‌ها اصلی‌ترین درمان هستند. بسته به نوع و میزان عفونت، آنتی‌بیوتیک ممکن است به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز شود.
در مورد عفونت‌های ویروسی مصرف آنتی‌بیوتیک به هیچ وجه صحیح نیست و با پایان دوره بیماری، معمولا غدد لنفاوی پس از مدتی به اندازه طبیعی خود باز می‌گردند.
در مواقع بیماری‌هایی مثل لوپوس و آرتریت روماتویید هم باید تورم غدد لنفاوی را با برطرف کردن التهاب بیماری به وسیله کورتون درمان کرد. لنفادنیت‌های ناشی از سرطان هم اغلب فقط با درمان کامل سرطان بهبود می‌یابند.
اگرچه گاهی اوقات لازم است که برای جلوگیری از گسترش سرطان، این غدد لنفاوی را از بدن تخلیه کرد؛ مثل کاری که در مورد غدد لنفاوی زیر بغل، موقع درمان سرطان پستان انجام می‌شود.
درمان‌های خانگی لنفادنیت را می‌توان با کمپرس گرم روی محل تورم و مصرف مسکن‌هایی مثل ایبوبروفن، آسپرین و استامینوفن انجام داد. آسپرین و بروفن خود ضد التهاب هم هستند و علاوه بر برطرف کردن درد، کمی التهاب و تورم غدد لنفاوی را نیز کاهش می‌دهند. استراحت به میزان کافی هم در کاهش تورم غدد لنفاوی موثر است.

تورم خوب، تورم بد

هر بزرگ شدن غدد لنفاوی نباید باعث نگرانی شما شود. همان‌طور که می‌دانید علت اکثر این لنفادنیت‌ها می‌تواند یک عفونت ساده باشد. دو راه ساده برای تشخیص اینکه یک لنفادنیت خطرناک است یا معمولی وجود دارد: یکی اینکه این غده در کجا قرار دارد و دیگر اینکه چه احساسی دارد؛ مثلا بزرگ شدن غده لنفاوی در جلوی گردن همراه با گلودرد خیلی نگران‌کننده نیست. اما تورم پشت گردن می‌تواند کمی نگران‌کننده باشد.به طور کلی در تورم خوش‌خیم غدد لنفاوی معمولا این غده‌ها کوچک با حاشیه کاملا مشخص و با قوام خمیری هستند و اغلب متحرک‌اند یعنی از زیر انگشت حرکت می‌کنند.
غدد لنفاوی‌ای که حاشیه مشخص ندارند و پهن‌اند، بیش از اندازه بزرگ‌اند(حداقل بزرگ‌تر از یک سانت)، بیشتر از دو هفته باقی مانده‌اند و متحرک نیستند و قوام سفت و سختی دارند، معمولا برای پزشکان نگران‌کننده‌ترند. همچنین دیدن غدد لنفاوی در جاهایی که معمولا غدد لنفاوی دیده نمی‌شوند مثل روی زانو، روی آرنج، پشت گردن توجه بیشتری را می‌طلبند در حالی که تورم غدد لنفاوی زیر گردن، کشاله ران و زیر بغل چندان غیرطبیعی نیست.

به دکترمان چه بگوییم؟

معمولا بسته به علامت بیماری نوع پزشکی که انتخاب می‌کنید، متفاوت است. گاهی به پزشک خانواده و پزشک عمومی مراجعه می‌کنید و گاهی به خاطر شدت بیماری به یک اورژانس؛ اما به هر حال در نظر داشته باشید، دانستن و آماده کردن اینکه به پزشک‌تان چه بگویید، می‌تواند به او و شما در تشخیص و درمان بیماری کمک کند.
علایم بیماری‌تان را بنویسید: انواع، مدت زمان حضور علایم، زمان شروع و هر نوع علایمی که خودتان فکر می‌کنید می‌تواند به بیماری مرتبط باشد. از علایم کوچکی مثل یک سرماخوردگی ساده یا شبه آنفلوآنزا در هفته گذشته هم نگذرید.
لیستی از احتمال آلودگی‌ها و عفونت‌هایی که با آنها در تماس بودید، تهیه کنید. عوض کردن خاک باغچه، چنگ انداختن گربه‌ خانگی، تماس با فرد مبتلا به بیماری، مصرف غذاهای خام یا خوب پخته نشده و یا هر نوع رفتار پرخطری را در این لیست بنویسید.
داروهایی که مصرف می‌کنید و سابقه بیماری‌هایتان را هم از قلم نیندازید. هنگام مراجعه به پزشک سعی کنید یکی از بستگان خود یا یک دوست را هم همراه ببرید.
از پزشک راجع به مسری بودن بیماری‌تان، میزان استراحت لازم، ‌آزمایش‌ها و اقدامات درمانی مورد نیاز و همچنین تاثیر بیماری بر مصرف داروهای دیگرتان هم سوال کنید.

دکتر چه خواهد پرسید؟

به غیر از شرح حال معمول و سوال‌هایی از قبیل علایم بیماری و مدت زمان آنها و زمان شروع، پزشک ممکن است بعضی سوالات دیگر هم بپرسد که دانستن آنها باعث می‌شود شرایط معاینه و شرح‌حال برایتان استرس‌زا نباشد و همچنین آمادگی پاسخگویی آن را داشته باشید.
پزشک ممکن است سوالاتی مانند این بپرسد که، آیا به تازگی وزنتان کاهش شدید پیدا کرده است؟ آیا به تازگی به منطقه خاصی مسافرت کرده‌اید؟ آیا اخیرا شریک جنسی‌تان یا رفتار جنسی‌تان را تغییر داده‌اید؟ آیا رفتار جنسی ایمنی دارید (مثلا از کاندوم استفاده می‌کنید)؟ آیا سیگار می‌کشید؟ آیا کسی در خانواده شما سابقه سرطان دارد؟

بیوپسی از غدد لنفاوی

بیوپسی از غدد لنفاوی برای خارج کردن بخشی از بافت این غده و مشاهده آن زیر میکروسکوپ انجام می‌شود. تشخیص بیماری‌های عفونی و یا سرطان و همچنین آزمایش‌های مختلفی مثل تست ژنتیک، کشت سلول‌ها یا حتی مطالعه سیستم ایمنی هم به وسیله همین بیوپسی یا نمونه‌برداری از غدد لنفاوی انجام می‌شود. این نمونه‌برداری که با سوزن‌های مخصوص و در شرایطی کاملا استریل صورت می‌گیرد FNA نام دارد. FNA را می‌توان در کلینیک تخصصی و یا حتی مطب پزشک هم انجام داد. به غیر از FNA می‌توان به وسیله خارج کردن کل توده و یا بیوپسی با سوزن‌های ضخیم هم نمونه‌برداری انجام داد. قبل از انجام بیوپسی حتما پزشک را از شرایط خودتان مثل داروهایی که مصرف می‌کنید، حساسیت به ماده بی‌حسی، بیماری انعقادی خون و یا شرایط مشابه مطلع کنید.
برای انجام FNA، پزشک ابتدا محل بیوپسی را ضدعفونی می‌کرده و سپس با سوزن معمولی و ماده بی‌حس‌کننده لیدوکائین پوست روی غده لنفاوی را بی‌حس می‌کند و سپس با سوزن مخصوص به غده لنفاوی نفوذ کرده و بخشی از بافت را که در داخل سوزن باقی مانده، خارج می‌کند. FNA خیلی سریع انجام می‌شود (بین 5 تا 15 دقیقه) و معمولا هیچ عارضه‌ای ندارد. بعد از انجام این کار با کمی فشار روی محل نمونه‌گیری و بانداژ جلوی خون‌ریزی گرفته می‌شود.
FNA اگر صحیح انجام نشود می‌تواند باعث گسترش عفونت در محل شود. قرمز و حساس شدن محل نمونه‌گیری، خارج شدن چرک، به وجود آمدن تب و تجمع مایع و کیست از محل نمونه‌گیری می‌تواند نشانه عوارض FNA باشد که البته چندان معمول نیست./