آشنایی با ویتامین C

ویتامین C یکی از ریز مغذی های حیاتی برای بدن انسان است که به شکل طبیعی در بدن ساخته نمی شود و باید از منابع خارجی تامین شود. کمبود این ویتامین باعث بروز مشکلات زیادی در بدن شده و حتی می تواند مرگ را به دنبال داشته باشد.

کشف ویتامین C

یکی از ویتامینهای محلول در آب، ویتامین C یا اسید آسکوربیک می باشد. تعریف کمبود این ویتامین را می توان در تبس Thebus (شهری در مصر) از 1500 سال قبل از میلاد مسیح یافت. حدود 400 سال پیش از میلاد مسیح، بقراط عوارض کمبود آن را شرح داده است و در حکایات و داستانهای قدیمی نیز شرحی از علایم این بیماری دیده شده است. جیمز لیند در سال 1753م (1132ش). بر مبنای مطالعات خود گزارش می کند که از دویست سال قبل به تأثیر مرکبات در رفع عوارض کمبود این ویتامین پی برده بودند. مطالعات او به وسیله دانشمند دیگری ادامه یافت و او توانست به کمک مرکبات، اسکوربوت (نام بیماری کمبود ویتامین) شایع شده در بین ملوانان را ریشه کن سازد. با این وجود به علت بی توجهی به این تحقیقات و یافته های حاصل از آنها، در سال 1912 طی مسافرتی که کاپیتان Scottبه سواحل جنوبی قطب انجام داد، ملوانان خود را از هر گونه منبع ویتامین C محروم نمود که خود فاجعه ای در تاریخ بود. اولین بار برای کشف ویتامین C در سال 1907 (1286ش) بر روی خوکچه هندی که همانند انسان نسبت به کمبود اسیدآسکوربیک حساس است، مطالعاتی انجام شد.

ویتامین C از غده فوق کلیوی، پرتقال و کلم استخراج گردید، البته بدون اینکه خصوصیات ویتامینی آن مشخص شود. در سال 1932 گلن کینگ ویتامین C را از لیموترش استخراج نمود و دو دانشمند دیگر ساختمان شیمیایی آن را کشف و بدین وسیله ساخت این ویتامین عملی گردید. ویتامینC در واکنشهای شیمیایی بدن به عنوان یک حمل کننده الکترون عمل می کند، این ویتامین مهمترین آنتی اکسیدان محلول در آب است. آنتی اکسیدان به موادی گفته می شود که با حرکت در خون، مواد شیمیایی را که به بافتها لطمه می رسانند را خنثی می کنند. به این دلیل است که ویتامینC در جلوگیری از بروز یا بهبود بسیاری از بیماری های مزمن دوران کهنسالی مؤثر است.

خصوصیات شیمیایی ویتامین C

ویتامین C در حقیقت قندی ساده است که به صورت کریستالی سفید رنگ بوده و به صورت خشک، پایدار است. به آسانی با اکسیژن هوا ترکیب می شود خصوصا در برابر گرما. این اکسیداسیون با حضور مس، آهن و محیط قلیایی بالا می رود. این ویتامین حساسترین ماده آلی موجود در طبیعت است و به جز اسیدها، هر عامل دیگری آن را تخریب می کند. مثلاً اگر در ظروف مسی، آهنی غذا طبخ کنیم، به غذا حرارت شدید و طولانی بدهیم و به آن جوش شیرین بیفزاییم، ویتامین C غذا از بین می رود. همچنین له شدن، پوست کندن و ... در میوه جات و گیاهان سبب از بین رفتن ویتامین C آنها می گردد. به علت محلول بودن این ویتامین در آب، اغلب در آب پخت، دور ریخته می شود. بهتر است میوه ها و سبزیها را به صورت تازه مصرف کنیم و در صورت نیاز به پخت، با سرعت و در آب کم و در ظرف دربسته طبخ را انجام دهیم.

هنگامی که سبزیجات تهیه شده و 24 ساعت در یخچال نگهداری شوند 45% ویتامین C خود و در محصولات منجمد 52% آن را از دست می دهند. افرادی که در خارج از منزل غذا مصرف می کنند بایستی به این نکات توجه زیادی کنند (مثل سالادهایی که از قبل تهیه و در یخچال رستورانها به مدت طولانی نگهداری می شوند).
انسان، میمون، خوکچه هندی، خفاش هندی، بلبل و ماهی قزل آلا وابسته به منابع غذایی ویتامین Cهستند و قادر به ساخت آن در بدن خود نمی باشند. در گیاهان در طول مدت رسیدن ویتامین C در میوه جمع می شود و احتمالاً در گیاهان این ویتامین از قند طبیعی میوه ساخته می شود.

بیشتر بخوانید: کدام خوراکی ها ویتامین C بیشتری دارند؟

وظایف ویتامین C

این ویتامین همان طور که می دانیم نقش مهمی در حفظ سلامتی انسان دارد. ویتامین C در مقایسه با سایر ویتامینهای محلول در آب، مستقیما در واکنش رهاسازی انرژی از مواد مغذی عمل نمی کند. این ویتامین فعالیت سلول سالم را حفظ می کند. سلولها را در کنار یکدیگر نگه می دارد. استخوانها و دندانها را قوی می سازد. اندامهای قلبی، عروقی، سیستم عصبی و گوارشی را تشکیل داده و حفاظت می کند.
ویتامین C در حفظ سلامت سیستم ایمنی در مقابله با عفونتها و بیماریها نقش دارد و داروها و آلاینده های محیطی را غیر سمی می کند. این ویتامین سبب حفاظت ویتامینهای A و E و اسیدهای چرب در بدن می شود. ویتامین C جذب کلسیم و آهن موجود در منابع گیاهی را افزایش می دهد. باید گفت ویتامین C معجزه می کند.

تاثیر ویتامین C بر پوست

ویتامین C در سلامت پوست و لایه های محافظتی بدن مؤثر است. این ویتامین در ساخت کلاژن نقش دارد، در نتیجه کمبود آن باعث عدم تکامل کلاژن و سستی بافت پیوندی می شود. بنابراین عجیب نیست که ویتامین C پوست انسان را با طراوت نگاه می دارد و موجب جوانی پوست می شود؛ به همین دلیل است که به مخلوط یک قاشق آب لیموی تازه و یک قاشق عسل در یک لیوان آب سرد که صبحگاه خورده شود، اکسیر جوانی می گویند. ویتامینC موجب حفظ پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید می شود از اینرو کسانی که در معرض نور مستقیم خورشید هستند بهتر است برای حفاظت از پوستشان ویتامینC بیشتری مصرف کنند .

با کمبود مصرف ویتامین Cپوست خشک می شود و در زیر آن، خون مردگی هایی به صورت دانه دانه مشاهده می شود. لثه زخم شده و دهان خشک می شود، در واقع یکی از بارزترین علائم کمبود ویتامینC این است که اگر بازو یا ران فرد را لمس کنید پوست او دانه دانه و بر جسته احساس می شود .

تاثیر ویتامین C بر سیستم ایمنی

ویتامین C باعث افزایش ایمنی بدن در برابر بیماری ها می شود، به فعالیت مناسب هورمونی بدن کمک می کند. یکی از نکاتی که در مورد این ویتامین قابل ذکر می باشد، این است که طی تحقیقاتی که آخرین آنها در سال 92 صورت گرفت مصرف ویتامین Cاز بروز سرماخوردگی جلوگیری نمی کند بلکه به تخفیف عوارض آن کمک می نماید از اینرو توصیه می شوددرطول مدت سرماخوردگی، مواد غنی ازویتامینC به وفور مصرف شود. از تأثیرات دیگر این ویتامین، افزایش جذب آهن موجود در غذا است؛ از اینرو توصیه می شود به عنوان پیش غذا سالادهای حاوی سبزیجات خورده شود تا ویتامینC موجود درآن جذب آهن غذا را افزایش دهد. کسانی که مبتلا به کم خونی هستند و رژیم غنی از آهن و اسید فولیک دارند، با مصرف ویتامینC می توانند به افزایش جذب آهن کمک کنند.

بیشتر بخوانید: آیا ویتامین C سرماخوردگی را درمان می کند؟

ویتامین C و سرطان

نقش ویتامین C در پیشگیری از سرطان کاملاً قابل تفکر است. اطلاعات محدودی در مورد اثر محافظتی این ویتامین در برابر برخی از انواع سرطانها شامل سرطان مری و معده وجود دارد. همچنین این ویتامین در پیشگیری از سرطان مثانه و روده بزرگ نقش دارد. لذا اثرات محافظتی میوه ها و سبزیجات علیه بسیاری از بدخیمی ها تأیید می شود. این ویتامین سبب مهار تشکیل مواد سرطان زا در دستگاه گوارش می شود. در برخی مطالعات اثر حفاظتی ویتامین C در برابر سرطان، به همراه مصرف توأم آن با ویتامین E مشاهده شده است.

عوارض کمبود ویتامین C در بدن

عوارض کمبود ویتامینC، زمانی ظاهر می شود که بیش از یک ماه ویتامین بسیار کم دریافت شود؛ در این زمان بیماری اسکروی با عوارضی که گفته شد ظاهر شده و در اثر عدم درمان منجر به مرگ فرد می شود. کمبود این ویتامین حتی در نوزادان هم دیده می شود، کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی کنند و این ویتامین را از منابع دیگر نیز دریافت نمی کنند، لثه های زخمی و خون آلود دارند که علامت کمبود ویتامین است .

برخی از علائم هشداردهنده که نشان می‌دهد شما مقدار کافی ویتامین C دریافت نمی‌کنید، اینها هستند:

خشکی شدید موها و به راحتی دوشاخه‌شدن موها در انتها
پوست خشک،خشن و پوسته‌ریز
خونریزی از لثه‌های ملتهب
زخم‌هایی که به کندی بهبود پیدا می‌کنند، دچار عفونت مکرر می‌شوند و به آسانی کبود می‌شوند
خونریزی‌های مکرر بینی
درد و تورم در مفاصل
کم‌خونی
ضعیف ‌شدن مینای دندان

مصرف 4 ـ 2 واحد میوه (هر واحد تقریبا 1 میوه متوسط ترجیحا از مرکبات) و 5 ـ 3 واحد سبزی (هر واحد 1 لیوان خردشده به صورت خام یا 21 لیوان به صورت پخته می باشد) جهت اطمینان از دریافت کافی ویتامین C به طور روزانه توصیه می شود. از میان منابع حیوانی شیر و جگر را می توان نام برد ولی نمی توانیم به این منابع متکی باشیم. خوب است بدانیم که بهترین روش طبخ سبزیجات پختن آن در آبی است که ابتدا جوش آورده ایم و به مدت 30 ـ 20 دقیقه بپزیم تا ویتامین C آن تا حدودی حفظ شود. میزان ویتامین C مورد نیاز بدن در یک فرد بالغ روزانه 60 میلی گرم است که در بارداری و شیر دهی نیاز بدن به آن افزایش می یابد./