8 بیماری شایع در خانه سالمندان

خانه سالمندان هر چقدر هم که امن و بهداشتی باشد، مکانی است که تعداد زیادی از افرادی که سن بالا دارند در آن ساکن‌اند. سالمندان به توجه و مراقبت زیادی نیاز دارند و کوتاهی در این زمینه می‌تواند تاثیر زیادی در شیوع بیماری‌های عفونی و گسترش آن بین جمعیت سالمندان داشته باشد.

تا سال 2050 تعداد سالمندان جهان به 2میلیارد نفر می‌رسد و علت این افزایش عمدتا بهبود وضعیت بهداشت و درمان است پس باید به بیماری‌های دوره سالمندی توجه بیشتری داشته باشیم.

به گزارش «بهپو»، خانه سالمندان هر چقدر هم که امن و بهداشتی باشد، مکانی است که تعداد زیادی از افرادی که عمدتا بالای 65-60 سال سن دارند، در آن ساکن‌اند. سیستم ایمنی در این سن ضعیف می‌شود، عملکرد فیزیولوژیک به هم می‌خورد؛ مثلا سرفه تغییر می‌کند، دستگاه گردش خون ضعیف عمل می‌کند و مراقبت‌های بهداشتی هم ممکن است به خوبی انجام نگیرد. این موارد سلامت سالمند را تهدید می‌کنند. سالمندان به توجه و مراقبت زیادی نیاز دارند و کوتاهی در این زمینه می‌تواند تاثیر زیادی در شیوع بیماری‌های عفونی و گسترش آن بین جمعیت سالمندان داشته باشد.

همان‌طور که می‌دانید امید به زندگی بالا رفته است. در سال 1900 میلادی جمعیت سالمند بالای 65 سال 15 میلیون نفر بود که حدود یک درصد از جمعیت کل دنیا را تشکیل می‌داد. در سال 2000 این جمعیت به 605 میلیون نفر یعنی 10 درصد کل جمعیت دنیا رسید و تخمین زده می‌شود تا سال 2050 میلادی این تعداد به 2 میلیارد نفر برسد که حدود 22 درصد کل جمعیت جهان است. علت افزایش رشد جمعیت سالمند، بهبود وضعیت بهداشتی و درمانی است. وقتی امید به زندگی بالا برود، طبیعی است که افراد به علت کهولت سن بیشتر بیمار شوند و به مراقبت‌های پزشکی بیشتری نیاز داشته باشند، حتی ممکن است بیشتر سر از مراکز سالمندان دربیاورند. به همین دلیل شناخت بیماری‌های عفونی در افراد بالای 65 سال به‌خصوص در مراکز نگهداری از سالمندان بسیار ضروری است.

در ادامه این مطلب به بیماری‌هایی می‌پردازیم که در سالمندانی که کنار خانواده زندگی می‌کنند نیز دیده می‌شود ولی در خانه سالمندان شیوع بیشتری دارد.

1- عفونت‌های ادراری

یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها در خانم‌های سالمند چه آنهایی که در مراکز نگهداری زندگی می‌کنند و چه آنهایی که منزل شخصی دارند، عفونت دستگاه ادراری است. عفونت‌های باکتریایی بدون علامت در خانه سالمندان حدود 8-7 درصد است، اما نکته مهم این است که عفونت باکتریایی بدون علامت سیستم ادراری به درمان خاصی نیاز ندارد و فقط باید بیمار را تحت‌نظر گرفت. در صورتی که عفونت با علائمی مانند سوزش و تکرر ادرار و تغییر در رنگ و بوی ادرار و تب و لرز شدید همراه شود، درمان نیز آغاز خواهدشد. عفونت ادراری به 2 شکل سیستیت یا عفونت مثانه و پیلونفریت یا عفونت کلیه و مجاری ادراری بروز ‌می‌کند. همچنین ممکن است سالمندان به دلیل نداشتن کنترل ادراری از سوند فولی استفاده کنند. تعویض نکردن به موقع سوند فولی و رعایت نکردن بهداشت هم می‌تواند باعث عفونت ادراری شود. عفونت‌های ادراری گاهی باعث می‌شوند سالمند در بیمارستان بستری شود. نکته مهم دیگر این است که شاید سالمندان علائم مبهمی در این موارد داشته باشند که وظیفه پزشک سالمندان و پرستار دوره دیده در امور سالمندان است که مشکل را تشخیص دهند و زودتر نسبت به آن اقدام کنند.

2- پنومونی (ذات‌الریه)

عفونت دیگری که سالمندان ساکن در مراکز نگهداری را تهدید می‌کند، پنومونی یا سینه‌پهلو است. سر ویلیام اسلر که خودش نیز بر اثر ابتلا به این بیماری فوت کرد، پنومونی را بیماری دوستدار افراد مسن معرفی کرده است. میزان شیوع پنومونی در افراد بالای 70 سال تقریبا 50 برابر افرادی است که در سنین 19-15 سالگی قرار دارند. سینه‌پهلو معمولا منجر به انتقال سالمند به بیمارستان می‌شود، بنابراین باید نشانه‌های بیماری را شناخت و سالمند را هر چه زودتر از جمعیت داخل مرکز نگهداری جدا کرد تا باعث انتقال بیماری نشود. نشانه‌های بیماری شامل سرفه، تب، خلط، تنگی نفس پیشرونده و درد در قفسه سینه است.

3- سل ریوی

بیماری سل ریوی نیز یکی از 5 علت قابل‌توجه بیماری‌های عفونی شایع در افراد بالای 65 سال دنیاست. در سال 2011 در ایالات متحده آمریکا، میزان سل در افراد بالای 65 سال 2 برابر افراد 24-15 سال گزارش شد. نشانه‌های بیماری سل مشابه عفونت‌های ریوی است. بیشتر سالمندان از همان دوران جوانی به این بیماری مبتلا شده‌اند ولی دفاع بدن یک فرد جوان میکروب سل را در بدن محصور می‌کند و وقتی همین افراد به 65 سالگی می‌رسند به دلیل پایین آمدن سطح دفاع ایمنی، عفونت خفته دوباره فعال می‌شود و علائم بیماری سل بروز می‌کند. اگر این بیماری در خانه سالمندان دیده شود، همه افرادی که با بیمار درتماس بوده‌اند، باید از نظر بیماری سل آزمایش شوند زیرا بیمار در عرض یک ماه می‌تواند 5 تا 10 نفر را به این بیماری آلوده کند. ثابت شده یک‌سوم مردم کره زمین با میکروب سل در تماس هستند. حدود 40 درصد مردم ایران نیز در جوانی با این بیماری درگیر می‌شوند. تست جدیدی به نام تی‌بی وجود دارد که اگر پزشک در خانه سالمندان به این بیماری مشکوک شود، مقداری خون از سالمند می‌‌گیرد و بیماری تشخیص داده می‌شود و سالمند درمان خواهد‌شد. مهم‌ترین علامت بیمار بی‌اشتهایی، تعریق شبانه، کاهش وزن، رنگ‌پریدگی و سرفه‌های خشک (بعدها ممکن است به خلط معمولی یا خونی تبدیل شود) است. اگر سالمندی در خانه سالمندان بیش از 4 هفته سرفه بدون علت داشته باشد، حتما باید عکس ‌قفسه‌سینه و تست سل از او گرفته شود. این افراد باید به بیمارستان منتقل و در اتاق ایزوله بستری شوند. 15 روز بعد از شروع درمان خاصیت بیماری‌زایی سل کاملا از بین می‌رود و بیمار می‌تواند به مکان قبلی خود برگردد.

4- عفونت زخم‌بستر

بیماری زخم‌های تماسی نیز در مراکز نگهداری از سالمند زیاد دیده می‌شود. سالمندانی که ناتوانی حرکتی دارند و روی بستر مانده‌اند در معرض خطرند. در مراکز سالمندان شاید به اندازه کافی پرستار وجود نداشته باشد و کسی نباشد که مدام سالمندان را تغییر وضعیت دهد. اگر از زخم‌های ایجاد شده به خوبی مراقبت نشود، عفونی می‌شوند و عفونت ممکن است وارد خون شود. گاهی هم عفونت منجر به مرگ بیمار می‌شود.

5- باکتری در خون

عفونت دیگر، باکتریمی است؛ یعنی باکتری وارد خون می‌شود. این بیماری معمولا بعد از بیماری عفونی‌ای مانند پنومونی، زخم‌های بستر و بیماری آندوکاردیت عفونی ایجاد می‌شود. بیش از 50 درصد بیماران بالای 60 سال که از خانه سالمندان به بیمارستان منتقل می‌شوند، آندوکاردیت عفونی دارند که بیماری حادی است و خیلی زود باید نسبت به درمان این بیماران و بستری کردن آنها در بیمارستان اقدام کرد.

6- اسهال حاد عفونی

بیماری دیگر اسهال حاد عفونی است. این بیماری یکی از علل عمده مرگ‌ و میر در سالمندان است. مطالعات نشان داده 51 درصد از مرگ‌ و میر سالمندان به علت عفونت‌های روده‌ای یا اسهال حاد عفونی است. بیماران به سرعت آب بدن خود را از دست می‌دهند که بسیار خطرناک است. در اثر ورود میکروب به سیستم گوارشی فرد دچار اسهال می‌شود و خیلی زود بین جمعیت گسترش پیدا می‌کند.

7- مننژیت

مننژیت بیماری دیگری است که شیوع آن نسبت به پنومونی و عفونت ادراری در خانه سالمندان کمتر است ولی به دلیل اینکه مرگ و میر بالایی دارد، حائز اهمیت است. نشانه‌های آن تب، سردرد، تهوع و استفراغ است. در صورتی که مننژیت دیر تشخیص داده شود، ممکن است باعث مرگ سالمند شود.

8- عفونت مفصلی

عفونت‌های مفصل و استخوان نیز شایع است که به صورت آرتریت‌های عفونی است. معمولا مفاصل بزرگ مانند زانو و لگن درگیر هستند که با تب و ناتوانی در راه رفتن، قرمزی و گرمی در مفصل نمایان می‌شود.

مهار عفونت در خانه سالمندان

با توجه به شیوع برخی عفونت‌ها در خانه‌های سالمندان، یکی از سوال‌هایی که زیاد می‌پرسند این است که چگونه می‌توان جلوی بروز این بیماری‌های عفونی رایج را در خانه سالمندان گرفت؟ در پاسخ باید بگویم که در درجه اول، لازمه نگهداری مطلوب از سالمندان، پرستارانی هستند که آگاهی کافی درباره شیوه نگهداری از سالمندان را دارند. وظیفه خانواده‌ها نیز این است که حتما هنگام سپردن سالمند به خانه سالمندان درباره پرستار او هم اطلاعاتی کسب کنند و از تبحرش او در این زمینه مطمئن شوند. خانه‌های سالمندان باید از نظر استانداردهای بهداشتی نیز بررسی شوند. در واقع از سالمندان باید مانند نوزادان مراقبت شود.

خانواده‌ها نیز هنگام عیادت از سالمند باید به تغییرات رفتاری یا جسمی او توجه و درصورت غیرعادی بودن وضعیت حتما پرستاران یا پزشک سالمند را از این موضوع مطلع کنند. یکی دیگر از راه‌های موثر، واکسیناسیون (مخصوصا واکسن هپاتیتB، تب زرد و آنفلوانزا) است. سالمندانی که به بیماری‌های عفونی واگیر مانند سل، آنفلوانزا و سیاه‌سرفه مبتلا شده‌اند نیز باید از دوستان و هم‌اتاقی‌های خود جدا شوند.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، افراد مسن ممکن است دچار مشکلاتی در بلع باشند. یکی از موارد مهمی که این اختلال را تشدید می‌کند، مصرف قرص‌های خواب‌آور است. این اختلال باعث می‌شود فرد ترشحات داخل دهانش را داخل ریه آسپیره کند؛ یعنی اگر ترشحات داخل ریه برگردد، می‌تواند باعث عفونت ریه شود. داروهای خواب‌آور هوشیاری سالمند را کاهش می‌دهند که این مساله می‌تواند باعث زمین خوردن و شکستگی‌های شدید در بدن سالمند شود. برخی سالمندان نیز قدرت حرکت ندارند که برای جلوگیری از زخم‌بستر و عفونت‌های ناشی از آن باید برایشان تشک مواج تهیه کرد./