پزشکان از رنگ ادرار چه می فهمند؟

اغلب تغییر رنگ ادرار بی‌ضرر و گذراست. گاهی تغییر رنگ می‌تواند در اثر مصرف برخی موادغذایی خاص، رنگ مو، مکمل‌ها یا داروهای تجویزی به وجودآید. هر چند گاهی رنگ ادرار غیرعادی نشان‌دهنده عفونت یا بیماری جدی است.

رنگ طبیعی ادرار، از زرد کمرنگ تا زرد تیره کهربایی متفاوت است. این رنگ با میزان غلظت رنگدانه‌ای به نام یوروکروم رابطه مستقیم دارد، اما رنگ ادرار همیشه طبیعی نیست. گروه ویتامین «B» می‌تواند رنگ ادرار را به سبز تغییر دهد به طوری که حتی با چشم نیز قابل‌تشخیص باشد. آب هویج ادرار را به رنگ نارنجی درمی‌‌آورد و نام بیماری پورفریا (بیماری ژنتیکی که روی پوست و سیستم اعصاب اثر دارد) نیز نام خود را از تغییر رنگ ادرار به شراب‌پورت گرفته است.

به گزارش «بهپو»، اغلب تغییر رنگ ادرار بی‌ضرر و گذراست. گاهی تغییر رنگ می‌تواند در اثر مصرف برخی موادغذایی خاص، رنگ مو، مکمل‌ها یا داروهای تجویزی به وجودآید. هر چند گاهی رنگ ادرار غیرعادی نشان‌دهنده عفونت یا بیماری جدی است.

بیشتر بخوانید: آنچه که آزمایش ادرار به شما می گوید

ادرار نارنجی

غذاها و مکمل‌ها: سر دسته متهمان این تغییر رنگ، موادغذایی حاوی ویتامین C، هویج و آب آن و برخی سبزی‌ها هستند. این مواد علاوه بر نارنجی کردن ادرار، می‌توانند کف دست و پا را بی‌رنگ کنند.
داروها: برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند ریفامپین، وارفارین و فنازوپریدین رنگ ادرار را نارنجی می‌کنند. برخی داروها می‌توانند عوارض جانبی روی دستگاه‌ ادراری داشته باشند مثل برخی مسهل‌ها و داروهای شیمی‌درمانی، از دست دادن آب (عرق، استفراغ، اسهال) و نوشیدن کم‌مایعات نیز باعث غلظت یوروکروم می‌شود و رنگ ادرار را تیره می‌کند.

ادرار قرمز یا صورتی

رایج‌ترین عواملی که باعث ادرار خونی -هماچوری می‌شوند، عبارتند از: عفونت‌های ادراری‌ یا تناسلی، بزرگی خوش‌خیم پروستات، تومورهای سرطانی، کیست‌های کلیوی، دویدن در مسافت‌های طولانی و سنگ کلیه یا مثانه.

مصرف برخی مواد غذایی مانند چغندر، تمشک و ریواس نیز می‌تواند رنگ ادرار را قرمز یا صورتی کند.

ریفامپین، آنتی‌بیوتیکی که اغلب برای بیماران سل تجویز می‌شود، می‌تواند رنگ ادرار را نارنجی مایل به قرمز کند.

فنازوپوریدین هم دارویی است که می‌تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود.

ادرار نارنجی می‌تواند مشکلی را در کبد یا مجاری صفراوی شما نشان دهد، به‌خصوص اگر رنگ مدفوع شما نیز روشن شده باشد. ادرار نارنجی می‌تواند نشانه کمبود آب بدن نیز باشد که ادرار را غلیظ و پررنگ می‌کند.

بیشتر بخوانید: علت وجود خون در ادرار چیست؟

ادرار سبز یا آبی

می‌تواند در نتیجه غذا و دارو باشد. مثلا مارچوبه رنگ ادرار را مایل به سبز می‌کند و بوی مخصوصی به ادرار می‌دهد که کاملا قابل‌تشخیص است. داروهایی که می‌توانند رنگ ادرار را آبی تا سبز کنند، آمی تریپتیلین، ایندومتاسین، سایمتدین و داروهای ضدتهوع و چند مولتی‌ویتامین هستند. در برخی داروها رنگی مورداستفاده قرار می‌گیرد که علاوه بر آبی‌کردن رنگ ادرار باعث درد در هنگام دفع ادرار نیز می‌شوند. برخی بیماری‌های ارثی نادر مثل هیپوکلسمی، رنگ ادرار را آبی می‌کنند. این بیماری ارثی گاهی به نام «نشانگان پوشک آبی» نیز نامیده می‌شود که به دلیل رنگ آبی ادرار کودکان مبتلاست.

ادرار سبزرنگ گاهی متعاقب عفونت‌های ادراری ناشی از باکتری سودومونا دیده می‌شود.

قهوه‌ای تیره یا ادرار به رنگ چای

خوردن مقدار زیاد موادغذایی مثل باقلا، ریواس و آلو ادرار را قهوه‌ای تیره می‌کند. داروها و برخی موادمخدر نیز رنگ ادرار را به قهوه‌ای تیره تغییر می‌دهند. از داروها می‌توان به کلروکلین و آنتی‌بیوتیک‌های مترونیدازول و نیترونورانتونین که در عفونت‌های ادراری تجویز می‌شوند، اشاره کرد. مسهل‌های حاوی برگ سنا و کاسکارا و شل‌کننده عضلانی متوکاربامول ادرار را قهوه‌ای تیره می‌کنند. برخی بیماری‌ها به خصوص ناراحتی‌های کبدی مثل هپاتیت و سیروز و بیماری ارثی نادر به اسم tyrosinemia که التهاب گلرومرول‌های کلیوی است، با توانایی کلیه در جذب مایع و مواد زائد تداخل می‌کند.

آسیب عضلانی در اثر ورزش شدید نیز می‌تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود و به کلیه صدمه بزند.

ادرار تیره و کدر

عفونت‌های دستگاه ادراری و سنگ کلیه می‌توانند شکل ظاهری ادرار را کدر و تیره کنند

وقتی ادرار کف‌آلود می‌شود

کف کردن ادرار می‌تواند نشانه دفع پروتئین در حجم بالا بر اثر مشکلات کلیوی مثل گلومرولونفریت‌ ها باشد. البته این حالت یکی از علامت‌های دیررس اختلال کلیوی است. به این معنا که فرد حتما تا قبل از کف‌دار شدن ادرار، به واسطه علائم دیگر مثل ورم پا، پف دور چشم و... متوجه بیماری خود شده و احتمالا تحت بررسی و درمان است.

تغییر رنگ ادرار همیشه نشانه بیماری نیست

رنگ ادرار می‌تواند به دنبال مصرف بعضی از مواد غذایی رنگدانه‌دار و گروهی از داروها و حتی مولتی‌ویتامین‌ها نیز تغییر کند. داروها و متابولیت‌های آنها پس از مصرف به 2 صورت از بدن دفع می‌شوند؛ یکی از این راه‌ها دفع کبدی است که از طریق صفرا و مدفوع انجام می‌شود و راه دیگر دفع کلیوی از طریق ادرار است. خیلی از داروها به‌طور همزمان دفع کبدی و کلیوی دارند. برای مثال یک دارو ممکن است 70 درصد دفع کلیوی و 30 درصد دفع کبدی داشته باشد یا برعکس. هر دارویی که دفع غالب آن از طریق کلیه باشد، ممکن است رنگ ادرار را تغییر دهد. برای مثال فنازوپیریدین یکی از داروهای معروفی است که رنگ ادرار را تیره و قرمز می‌کند. این دارو نوعی مسکن است که به‌طور کوتاه‌مدت برای سوزش ادرار تجویز می‌شود. ریفامپین از دیگر داروهایی است که رنگ ادرار را تغییر می‌دهد. این دارو اغلب برای درمان سل ریوی استفاده می‌شود. در هر صورت پزشکان باید هنگام تجویز این داروها بیمار را از تغییر رنگ ادرار مطلع کنند تا باعث بروز نگرانی بی‌مورد نشود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

تغییر رنگ ادرار می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد؛ از کم‌آبی بدن گرفته تا عفونت‌ها، سنگ یا تومور کلیه، بیماری‌هایی مثل گلومرولونفریت و تب‌های گذرا بر اثر آنفلوانزا‌ همگی می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. در هر صورت این تغییر رنگ همیشه نیاز به بررسی پزشکی و انجام آزمایش ادرار دارد، مگر اینکه فقط ناشی از کم‌آبی بدن باشد./