توصیه های تغذیه ای و درمانی در مبتلایان به اسید اوریک بالا

اسیداوریک در نتیجه متابولیسم ترکیب‌های پروتئینی و ازته تولید می‌شود، باید مصرف تمام ترکیب‌های پروتئینی به‌خصوص پروتئین‌های حیوانی و گیاهی محدود شود.

اسیداوریک بالا یکی از عوامل مهم بروز بیماری نقرس است که باعث درد پا و ورم مفاصل به‌خصوص مفاصل اندام تحتاتی و شست پا می‌شود. بالا رفتن میزان کریستال‌های اسیدی در خون علاوه بر تاثیر روی مفاصل، ممکن است سنگ‌کلیه ایجاد کند.

نگاه اول
دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی

رژیم غذایی وقتی اسید اوریک تان بالاست

از آنجا که اسیداوریک در نتیجه متابولیسم ترکیب‌های پروتئینی و ازته تولید می‌شود، باید مصرف تمام ترکیب‌های پروتئینی به‌خصوص پروتئین‌های حیوانی و گیاهی محدود شود. البته با توجه به نقش بسیار مهم پروتئین‌ها، این محدودیت به معنی حذف کاملشان نیست و فقط مصرف منابع پروتئین‌های حیوانی و گیاهی باید نسبت به قبل کمتر شود. افرادی که دچار این اختلال هستند، معمولا دچار اضافه‌وزن و چاقی نیز می‌شوند و به همین دلیل توصیه کلی این است که دریافت کالری‌شان هم کاهش پیدا کند. این افراد برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش و متابولیسم بدن، باید مقدار دریافت فیبر غذایی و آنتی‌اکسیدان را که در سبزی‌ها و میوه‌ها وجود دارد، افزایش دهند. توصیه دیگر، افزایش فعالیت فیزیکی و ورزش است که کمک می‌کند عوارض ناشی از سنتز این ترکیب‌ها در بدن کمتر شود.

بیشتر بخوانید: 8 علت بالا رفتن اسید اوریک خون

چه غذاهایی باعث افزایش اسیداوریک خون می‌شود؟

پتانسیل تولید اسیداوریک برخی ترکیب‌های پروتئینی بالاست. اسیداوریک از بازهای پورین و پیریمیدین که در منابع پروتئینی وجود دارند، ساخته می‌شود و اگر دانسیته این ترکیب‌ها در ماده پروتئینی بیشتر باشد، به این معنی است که در وزن مشابه ماده پروتئینی، تولید اسیداوریک بالاتر است. به‌طور مثال، میزان پورین و پیریمیدین در گوشت قرمز در مقایسه با انواع گوشت‌ سفید و در حبوباتی مانند لوبیا، عدس و ماش نسبت به غلاتی مانند گندم، ذرت و جو بیشتر است. در نتیجه تولید اسیداوریک نیز با مصرف این مواد بالاتر خواهد بود.
ترکیب‌های احشایی مانند دل، جگر و قلوه، حتی بیشتر از گوشت قرمز و حبوبات از پورین و پیریمیدین غنی هستند بنابراین حتما مصرف این خوراکی‌ها در بروز این عارضه تاثیر دارند و باید مصرف این خوراکی‌ها را برای مدت طولانی به حداقل و حتی صفر برسد تا مشکل کاملا حل شود. افراد مبتلا به اسید اوریک بالا باید از مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس که اغلب در تهیه‌شان از گوشت قرمز استفاده می‌شود تا حد ممکن بپرهیزند و پروتئین موردنیاز بدنشان را بیشتر از پروتئین‌های گیاهی و پروتئین‌های حیوانی مانند ماهی، میگو یا مرغ تامین کنند و با توجه به شرایطشان مقدار محدود آنها را به مصرف برسانند.
فردی که اسیداوریک خونش بالاست،خونش کمی اسیدی می‌شود و این اسیدی‌شدن در رسوب املاح اورات در کلیه و دستگاه دفع ادرار تاثیر دارد. پرهیزهای تغذیه‌ای که برای کنترل و پیشگیری از بالا بودن اسیداوریک انجام می‌شود، در پیشگیری از عود مجدد سنگ‌کلیه هم مفید است اما معمولا بیشتر افراد مبتلا به این مشکلات، دچار اضافه‌وزن و چاقی هم هستند و باید فعالیتشان را هم افزایش دهند، آب زیاد مصرف کنند و نوشیدن نوشیدنی‌هایی مانند قهوه و نسکافه که منجر به کم‌آبی و دفع آب از بدن می‌شوند، به حداقل مقدار ممکن برسانند. نوشابه‌های کولادار برای این افراد سم است و اصلا نباید آن را مصرف کنند، حتی ماءالشعیر هم باید کمتر بخورند، آبمیوه را حذف کنند و فقط میوه تازه را در رژیمشان بگنجانند. به زبان ساده، بهترین نوشیدنی برای این افراد آب است که باید به‌طور مکرر در فاصله بین وعده‌های غذایی و به مقدار جزئی هنگام مصرف غذا، آن را بنوشند.
مصرف بیش از اندازه پروتئین‌ها، غذاهای شور و پرچرب، کم‌تحرکی (کم‌تحرکی باعث چاقی می‌شود و چاقی می‌تواند زمینه‌ساز این مشکل شود)، زمینه‌های ارثی و ژنتیکی و مصرف خوراکی‌هایی که باعث اسیدی یا قلیایی‌شدن بیش از اندازه خون می‌شوند همه می‌توانند احتمال ابتلا به سنگ‌کلیه را افزایش دهند. البته بیشتر افراد دچار این مشکل، صرف‌نظر از شیوه زندگی و الگوی غذایی، سابقه ژنتیکی ابتلا به این بیماری را هم دارند.
آخرین توصیه تغذیه ای ما به چنین بیمارانی این است که حتما با یک متخصص تغذیه مشاوره داشته باشند تا با توجه به نتایج آزمایش‌ها و شرایط متابولیکشان، برنامه غذایی مناسبی برایشان تنظیم شود. تغذیه، علم تعادل است. این ‌افراد نباید به‌طورکلی مصرف پروتئین حیوانی را قطع کنند چون میزان هضم، جذب و دسترسی پروتئین‌های حیوانی بیشتر است و بدن برای انجام اعمال حیاتی‌اش روزانه به پروتئین نیاز دارد. به‌علاوه، پروتئین حیوانی منبع انحصاری خیلی از ریزمغذی‌ها مانند روی، آهن و ویتامین‌های مهم مانند ویتامینB12 هستند که اگر مقدارشان در برنامه روزانه به صفر برسد، ممکن است فرد در معرض کمبود موادمغذی کلیدی قرار گیرد که خود می‌تواند عوارض ناخوشایند متابولیکی ایجاد کند.

نگاه دوم
دکتر آریا جنابی/ نفرولوژیست، عضوهیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

اسیداوریک بالا و باقی قضایا

اسیداوریک بالا (بالاتر از 7 میلی گرم در دسی لیتر) یکی از عوامل مهم بروز بیماری نقرس است که باعث درد پا و ورم مفاصل به‌خصوص مفاصل اندام تحتاتی و شست پا می‌شود. بالا رفتن میزان کریستال‌های اسیدی در خون علاوه بر تاثیر روی مفاصل، ممکن است سنگ‌کلیه ایجاد کند، چون میزان دفع اسیداوریک از طریق ادرار بالا می‌رود و کریستال‌ها به هم متصل می‌شوند و می‌توانند هسته مرکزی سنگ‌های کلسیمی ‌باشند یا سنگ‌های اسیداوریکی ایجاد کنند.
سنگ‌های اسیداوریکی می‌توانند انسداد و علایم سنگ‌کلیه در فرد ایجاد کنند یا ممکن است تعداد سنگ‌ها زیاد شوند. نکته مهم این است که این موضوع قابل پیشگیری است و اگر بدانیم اسیداوریک بالاست و آن را درمان کنیم، می‌توانیم جلوی تشکیل سنگ‌ها را در آینده بگیریم.
مساله‌ دیگری که وجود دارد این است که ممکن است همه افراد دچار اسیداوریک بالا به سنگ‌کلیه مبتلا نشوند، گاهی کریستال‌ها از طریق ادرار دفع می‌شوند و در ادرار خون دیده می‌شود یا سوزش و تکرر ادرار فرد را آزار می‌دهد که با درمان آلوپرینول علایم کنترل می‌شوند. حتی توصیه می‌شود همزمان با مصرف این دارو که اسیداوریک خون را پایین می‌آورد، از پودرهایی مانند سیترات پتاسیم که ادرار را قلیایی می‌کنند، استفاده شود تا سنگ‌ها و کریستال‌های اولیه زودهنگام حل شوند و از تشکیل سنگ‌های متعدد بعدی پیشگیری شود.
مشکل افرادی که اسیداوریک خونشان بالاست، فقط سنگ‌کلیه و نقرس نیست بلکه ممکن است به دلیل تغییراتی که در ضخامت جدار رگ‌های بدن رخ می‌دهد، در آینده به فشارخون بالا مبتلا شوند. اسیداوریک بالا می‌تواند زمینه ابتلا به فشار خون بالا را فراهم کند و در نتیجه فردی که فشار خون بالا ندارد به دلیل اسیداوریک بالای مزمن دچار بیماری فشارخون شود.
اگر اسیداوریک طولانی‌مدت و به میزان قابل‌توجه بالا باشد و درمان نشود، می‌تواند به بافت کلیه آسیب برساند و نارسایی کلیه ایجاد کند، بنابراین حتما باید به‌طور جدی درمان شود و رژیم غذایی فرد مورد بازنگری قرار گیرد. افرادی که کباب، گوشت قرمز، دل، جگر و قلوه یا کله‌پاچه زیاد مصرف می‌کنند، به‌خصوص اگر همزمان زمینه ارثی هم داشته باشند، مستعد ابتلا به این بیماری هستند و باید در رژیم غذایی‌شان پروتئین حیوانی کمتر شود و بیشتر از ماهی، میوه و سبزی استفاده کنند. البته پس از رفع مشکل می‌توان به‌تدریج گوشت را اضافه کرد. با توجه به اینکه این آقا زمینه خانوادگی دارند، باید همیشه رژیم غذایی‌شان را رعایت و مرتب به متخصص کلیه مراجعه کنند چون با قطع دارو ممکن است دوباره دچار این مشکل و در آینده مستعد تشکیل سنگ‌های کریستالی شوند.

صفحه جدید

نگاه سوم
دکتر شهرام صادقی/ متخصص طب فیزیکی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

10 دقیقه کار 1 دقیقه استراحت

اسیداوریک معمولا در جایی رسوب می‌کند که دمای بدن کم و معمولا زیر 32درجه باشد بنابراین شایع‌ترین مفصلی که درگیر نقرس می‌شود، مفصل انگشت شست پاست که تقریبا سردترین مفصل بدن است. هرگز اتفاق نمی‌افتد که انگشت شست پا درگیر نشود و مفصلی مانند شانه که خیلی گرم و به مرکز بدن نزدیک است، درگیر شود مگر در مواردی که تمام مفاصل درگیر شده باشند و بیماری به‌تدریج به سمت مرکز بدن پیشروی کند. در مواردی که دردهای اندام فوقانی دیده می‌شود، دو تشخیص عمده وجود دارد؛ یکی فشار روی مهره‌های گردن و دیگری نشانگان تونل کارپال. پیش از هر اقدامی، ‌یک معاینه دقیق فیزیکی از رفلکس‌های گردن و اندام فوقانی و تحتانی و شرح حال دقیق باید برای بیمار انجام و مشخص شود گزگز و مورمور در کدام انگشت‌ها بیشتر است؛ در شست و 2انگشت کناری یا در انگشت حلقه و انگشت کوچک؟ آیا شب و نیمه شب از گزگز دست بیدار می‌شوند و درد از پایین به بالا تیر می‌کشد یا از بالا به پایین؟
اقدام‌های تشخیصی که می‌توان انجام داد، در درجه اول یک نوار عصب است که مشخص می‌کند بیمار به نشانگان تونل کارپال مبتلا هست یا نه. نوار عصب از دقیق‌ترین روش‌های تشخیصی است و بیش از 95 تا 99درصد موارد تونل کارپال را می‌توان با نوار عصب تشخیص داد. اگر فشار روی ریشه‌های گردن باشد، نوار عصب خیلی کمک‌کننده خواهد بود. با توجه به وجود درد در قسمت‌های مختلف دست مانند کتف و شانه، ممکن است علاوه بر نوار عصب به MRI گردن هم نیاز باشد.
درمان براساس تشخیص انجام می‌شود. درمان نشانگان تونل کارپال و فشار روی اعصاب گردن، کاملا تفاوت دارند. اگر مشکل از گردن باشد، باید ورزش‌های گردن را انجام دهند و اگر تشخیص نشانگان تونل کارپ باشد، ورزش‌های مخصوص تا حدودی تاثیر دارد. ورزش در مواردی که مشکل از گردن باشد، موثرتر است. به این بیماران توصیه می شود در فواصل کار، استراحت داشته باشند، مثلا بعد از 10دقیقه کار، یک دقیقه استراحت کنند و از انجام کارهای تکراری بدون وقفه و بدون استراحت بپرهیزند. مراجعه به متخصص طب فیزیکی در این بیماارن می تواند راهگشای بسیاری از مشکلاتشان باشد.

نگاه چهارم
دکتر احمدرضا جمشیدی/ متخصص داخلی و فوق تخصص روماتولوژی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

اسیداوریک بالا به‌تنهایی عامل بروز نقرس نیست و با رعایت نکته‌های تغذیه‌ای و محدودکردن مصرف گوشت، تا حدودی کنترل می‌شود. فقط وقتی اسیداوریک بالا گرفتاری مفصلی ایجاد کند، مفاصل متورم شود یا سنگ‌کلیه اسیداوریکی باشد یا رسوب اسیداوریک در اندام‌های مختلف وجود داشته باشد، تشخیص نقرس است و به درمان نیاز دارد. بنابراین کسانی که اسیداوریک شان بالاست و دست‌درد و خواب‌رفتن دست‌ دارند الزاما مبتلا به نقرس نیستند و در این موارد پزشک عصب میانی دست را بررسی می کند تا احتمال نشانگان تونل کارپال را تایید کند. دردهای مچ دست می‌تواند به شانه و گردن هم انتشار یابد اما اعصاب دست از گردن منشاء می‌گیرند، در طول مسیر دست پایین می‌آیند و به مچ دست عصب می‌دهند. به همین دلیل باید اعصاب گردن هم بررسی شوند./