مروری بر بیماری های مادرزادی قلب نوزاد

بیماری مادرزادی قلبی به دسته‌ای از ناراحتی‌های قلبی گفته می‌شود که به‌دلیل ناهنجاری در ساختمان قلب از زمان تولد رخ می‌دهد. شدت این بیماری‌ها متغیر است و می‌تواند از ناراحتی‌های خفیف تا مشکلات بسیار جدی و نیاز به درمان‌های مستمر را دربرگیرد.

بیماری مادرزادی قلبی به دسته‌ای از ناراحتی‌های قلبی گفته می‌شود که به‌دلیل ناهنجاری در ساختمان قلب از زمان تولد رخ می‌دهد. شدت این بیماری‌ها متغیر است و می‌تواند از ناراحتی‌های خفیف تا مشکلات بسیار جدی و نیاز به درمان‌های مستمر را دربرگیرد. ناهنجاری‌ها ممکن است عضله قلب، دیواره‌‌ها، دریچه‌ها و عروق اصلی قلب را درگیر کند و این قسمت‌ها پیش از تولد به رشد و تکامل موردانتظار نمی‌رسد.

به گزارش «بهپو»، خوشبختانه در حال‌حاضر اقدامات درمانی موثر برای این بیماری وجود دارد و از هر 10 کودک که با نوعی از ناهنجاری‌های قلبی متولد می‌شود، 9 نفر به سنین بزرگسالی می‌رسد.

بیشتر بخوانید: نقص قلبی مادرزادی در کودکان

انواع بیماری های مادرزادی قلب

قلب ممکن است به‌شکل‌های مختلف پیش از تولد تحت‌تاثیر قرار گیرد و بیماری‌های گوناگون در این عضو حیاتی بروز پیدا کند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

● وجود حفره در دیواره‌‌های قلب: زمانی که کودکی با حفره یا سوراخ در دیواره‌ بین بطن‌ها و دهلیزها متولد شود، خون به‌جای گردش صحیح و طبیعی در عروق و انتقال به اندام‌های مختلف، بین بطن‌ها و دهلیزها مخلوط شده که این حالت می‌تواند باعث بزرگ‌شدن قلب ‌شود.

● انسداد جریان خون: گاهی ناهنجاری قلب طوری است که عامل تنگی یا انسداد دریچه‌ها، سیاهرگ‌ها یا سرخرگ‌ها می‌شود که در نتیجه جریان خون دچار مشکل خواهدبود.

● مجرای شریانی پایدار: طی دوران جنینی، مجرای کوچکی وجود دارد که شریان ریوی و آئورت را به هم متصل می‌‌کند. به‌طور معمول، مدت کوتاهی پس از تولد این مجرا برطرف می‌شود اما زمانی که همچنان باقی بماند با عملکرد قلب تداخل پیدا می‌کند و در طولانی‌مدت می‌تواند باعث فشارخون شریانی ریوی شود.

● تترالوژی‌فالوت: تترالوژی‌فالوت یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مادرزادی قلب است که چهار نقص مهم قلبی-عروقی همزمان در نوزاد وجود دارد. در این وضعیت نوزاد دچار حفره در دیواره‌های میان دو بطن، تنگی دریچه شریان ریوی، هایپرتروفی (بزرگی) بطن راست قلب و قرارگرفتن آئورت در محل غیرطبیعی است.

● جابجایی عروق اصلی: در این ناهنجاری قلبی، وارونگی عروق ریوی و آئورت قلب وجود دارد.

چرا ناهنجاری قلب اتفاق می‌افتد؟

همان‌طور که اشاره شد، بیماری‌های مادرزادی قلب به‌دلیل ناهنجاری طی روند رشد و تکامل قلب در دوران جنینی اتفاق می‌افتد. این ناهنجاری‌ها می‌تواند تحت‌تاثیر اختلالات کروموزومی معمولا نشانگان ‌داون یا نشانگان ترنر باشد. همچنین ابتلا مادر به بعضی عفونت‌ها، مواجه با بعضی ترکیبات سمی و ابتلا به دیابت، سرخجه، تب شدید و بعضی اختلالات متابولیکی، مصرف الکل و استعمال دخانیات طی دوران بارداری نیز از عوامل خطر در این زمینه محسوب می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که رژیم غذایی سرشار از اسیدفولیک، ویتامین B2 و B3 (نیکوتینامید) به محافظت از جنین در برابر ناهنجاری‌های قلبی کمک می‌کند.

علائم هشدار ابتلای نوزاد به بیماری‌ قلبی

متخصص نوزادان در زمان تولد سلامت نوزاد را بررسی می‌کند و در صورت بروز علائم زیر تشخیص ابتلا به بیماری قلبی را جدی‌تر دنبال می‌کند. البته این علائم ممکن است به‌تدریج و در ماه‌های بعد نیز ظاهر شود که لزوم هوشیاری خانواده و مشورت به‌موقع با پزشک را می‌طلبد:

● صداهای غیرمعمول قلب

● نبض سریع و نامنظم

● ریتم نامنظم قلب (آریتمی قلبی)

● کبودشدن پوست، لب‌ها و ناخن‌ها

● سردشدن پوست

● تنفس سریع

● اختلال در نفس‌کشیدن

● غش و بی‌حالی

● عدم‌توانایی در مکیدن زیرا نوزاد مبتلا به بیماری قلبی خیلی زود خسته می‌شود

● عدم‌وزن‌‌گیری مناسب

● خستگی کودک حین انجام فعالیت جسمانی

● تحریک‌پذیری یا گریه‌های مداوم

● گردشدن غیرطبیعی بستر ناخن

● بروز سکته در عروق مغز

روند تشخیص و درمان ناهنجاری‌‌های مادرزادی قلب

بعضی از بیماری‌های مادرزادی قلب را امروزه می‌توان از طریق سونوگرافی و غربالگری‌هایی که طی هفته‌های خاصی از بارداری توصیه می‌شود، تشخیص داد اما ممکن است بیماری تا زمان تولد مشخص نشود و با توجه به علائم بالینی نوزاد و آزمایش‌های تخصصی تشخیص داده‌شود.

در صورتی که متخصص نوزادان به وضعیت نوزاد در زمان تولد مشکوک شود و شرایط را طبیعی نبیند، معمولا بررسی‌هایی مانند عکس‌برداری از قلب یا بررسی ضربان قلب را ضروری می‌داند. همچنین در شرایط پیچیده‌تر اقدامات تخصصی توسط متخصص قلب و عروق نوزادان با واردکردن لوله‌ای نازک به‌نام کاتتر به شریان ران یا بازو می‌تواند وضعیت قلب، عروق و ناهنجاری‌های این قسمت‌ها را ارزیابی کند. البته این روش به‌عنوان راهکار درمانی نیز کاربرد دارد.

مسلما انتخاب روش درمانی در وهله اول باید متناسب با نوع ناهنجاری باشد. در بعضی موارد خفیف ممکن است پزشک اقدام درمانی خاصی را لازم نداند و فقط به والدین توصیه کند تا کودک به‌طور منظم تحت‌‌معاینه قرار گیرد یا پس از مدتی که کودک بزرگ‌تر شد، جراحی صورت گیرد. گاهی نیز ممکن است اقدامات فوری مانند جراحی حتی در بدو تولد ضروری باشد. مصرف دارو نیز معمولا متناسب با نوع بیماری تجویز می‌شود که به بهبود عملکرد قلب کمک می‌کند.

لذت زندگی با وجود ابتلا به بیماری قلبی

گرچه ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند ناهنجاری‌های قلبی-عروقی بر کیفیت زندگی تاثیر می‌گذارد اما به‌معنای ناامیدی از شیرینی‌های زندگی و سیاه‌دیدن آینده نیست. خوشبختانه امروزه پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه پزشکی دیده می‌شود که بسیاری از مشکلات را می‌توان با معاینات دوره‌ای و مراقبت‌های پزشکی به‌خوبی کنترل کرد.

مسلما زمانی که والدین پس از چند ماه انتظار متوجه ابتلا فرزند خود به چنین بیماری می‌شوند، اندوه عمیقی را تجربه می‌کنند اما ناامیدی حتما شرایط زندگی را برای آنها و فرزندشان دردناک‌تر می‌کند. در بسیاری موارد می‌توان با تشخیص به‌‌موقع و اقدامات درمانی فوری وضعیت کودک را به شرایط مطلوب رساند و با مصرف دارو یا جراحی شرایط سلامت به حالت ثبات می‌رسد.

نکته قابل‌توجه در مورد مبتلایان به بیماری‌های قلبی اینکه حتما به سبک زندگی سالم توجه کنند و اصول تغذیه صحیح را جدی بگیرند. همچنین تحت‌نظر پزشک معالج خود به فعالیت‌های جسمانی متناسب با وضعیت سلامت بپردازند و هرگز اجازه ندهند که بی‌تحرکی و رخوت وجود آنها را فراگیرد. کمک‌گرفتن از روش‌های کنترل استرس مانند شرکت در مراسم معنوی، انجام کارهای خیرخواهانه، شرکت در کلاس‌‌های هنری، گردش در طبیعت و... را حتما جزو لاینفک زندگی خود بدانند تا بتوانند قوای بدن برای مقابله با بیماری را تقویت کنند.

این افراد لازم است حتما در زمان ازدواج مشاوره پزشکی را جدی بگیرند و توصیه‌های ضروری برای فرزندآوری را پیش از اقدام به بارداری رعایت کنند.

مراجعه به روان‌شناس یا مشاور خانواده نیز می‌تواند در بهبود وضعیت روانی خانواده‌ها پس از اطلاع بیماری فرزندشان موثر باشد تا بتوانند با گام‌های استوار روند درمان فرزند را آغاز کنند و ادامه دهند. حتی متخصصان روان‌شناسی کودک و نوجوان نیز در این زمینه می‌توانند راهکار‌های سازنده‌ای به بچه‌های بیمار و خانواده آنها ارائه کنند. باید توجه داشت که بیماری هرگز نباید نقطه‌ضعف و عامل تضعیف اعتمادبه‌نفس شود؛ چه بسیارند افرادی که به‌رغم محدودیت‌های مختلف جسمی توانسته‌اند به موفقیت‌های چشمگیر و ارزشمند در عرصه‌های مختلف دست یابند./