مرگ ناگهانی چیست؟ به چه دلایلی رخ می دهد؟

مرگ ناگهانی غیرمنتظره و بدون سابقه قبلی متوفی به بیماری شناخته‌شده خاصی است. به جز موارد نادر، می‌توان علت خاصی برای این نوع از مرگ‌ها پیدا کرد. علت‌ها متنوع هستند و از قبل وجود داشته‌اند ولی به‌دلیل ماهیتشان علامتی ندارند و فرد از وجود آنها بی‌خبر است.

بنا تعریف رسمی سازمان بهداشت جهانی، مرگ ناگهانی به‌ مرگی‌ گفته می‌شود که‌ طی‌ 24 ساعت‌ پس‌ از شروع‌ علائم رخ‌ دهد ولی‌ از نظر پزشکی‌ قانونی‌، بیشتر چنین مرگ‌هایی‌ ظرف چند دقیقه‌ یا حتی‌ چند ثانیه‌ بعد از شروع‌ علائم اتفاق‌ می‌‌افتند. مرگ ناگهانی همان‌طور که از نامش پیداست، غیرمنتظره و بدون سابقه قبلی متوفی به بیماری شناخته‌شده خاصی است.

به گزارش «بهپو»، مرگ آنقدر به سرعت اتفاق می‌افتد که فرصتی برای ارجاع بیمار به بیمارستان نیست و اگر هم بیمار را به بیمارستان برسانند، فرصتی برای انجام اقدامات تشخیصی و درمان باقی نمانده است. متوفی قبل از مرگ به ظاهر هیچ مشکلی ندارد و کاملا سالم است، ولی سوء‌ظن‌هایی برای خانواده و اطرافیان وجود دارد که دخالت پزشکی قانونی را برای رفع ابهام و گزارش علت اصلی مرگ الزامی می‌کند. به جز در مواقع نادر، تقریبا در بررسی‌های پزشکی قانونی، می‌توان علت خاصی برای این نوع از مرگ‌ها پیدا کرد. علت‌ها متنوع هستند و از قبل وجود داشته‌اند ولی به‌دلیل ماهیتشان علامتی ندارند و فرد از وجود آنها بی‌خبر است و هیچ‌وقت هم به پزشک مراجعه نمی‌کند.

علل مرگ ناگهانی

1- مرگ ناگهانی در اثر اختلالات قلبی: بیشتر مرگ‌های ناگهانی و غیرمنتظره که خیلی هم به سرعت و ظرف مدت چند دقیقه رخ می‌دهند، ریشه در اختلالات قلبی دارند. ایست غیرقابل برگشت قلب به‌عنوان مرگ تلقی می‌شود. البته همیشه اختلالات در خود قلب وجود ندارند و سیستم عروقی دورتر از قلب که مرتبط با آن است نیز ممکن است دچار اختلال شود.

2- نارسایی عروق کرونر: در این اختلال به علت تنگی شریان کرونر قلب، خون کافی به عضله میوکارد قلبی نمی‌رسد. مرگ معمولا هنگام ورزش، خشم و هیجان اتفاق می‌افتد.

3- عوارض آتروم: پلاک‌هایی در دیواره رگ تشکیل می‌شوند که ممکن است پاره شوند و تمام رگ را با کلسترول و چربی پر کنند. انسداد باعث سکته قلبی می‌شود.

4- ترومبوز (لخته) عروق کرونر: یک‌سوم از مرگ‌های ناگهانی به‌دلیل وجود لخته در عروق کرونر و انسداد آن است که به خاطر رکود جریان خون اتفاق می‌افتد.

5- انفارکتوس میوکارد: وقتی یکی از عروق کرونر دچار تنگی یا انسداد کامل می‌شود، خون کافی به عضله قلب نمی‌رسد و عضله بخشی از قلب از بین می‌رود که به آن سکته قلبی می‌گویند.

بیشتر بخوانید: چرا قلب ورزشکاران جوان‌ می‌ایستد؟

6- پارگی قلب: این عارضه معمولا در محل انفارکتوس و 3-2 روز بعد از شروع آن ایجاد می‌شود. این مشکل اغلب در زنان مسن که عضله قلبی سست و نرمی دارند، ایجاد می‌شود. پارگی دیگری هم وجود دارد که در عضله‌ای به نام پاپیلاری قلب دیده می‌شود. این اختلال نیز به دنبال انفارکتوس و از بین رفتن بخشی از بافت قلب ایجاد می‌شود که توام با شل شدن دریچه میترال قلبی است.

7- فیبروز میوکارد: سلول‌های عضله قلب بعد از انفارکتوس قادر به بازسازی و تکثیر نیستند و پلاک‌های بزرگ و سفتی در محل آسیب تشکیل می‌شود که در عملکرد قلب و سیستم هدایتی آن اختلال ایجاد می‌کند. این افراد در معرض مرگ ناگهانی قرار دارند.

8- بزرگی بطن چپ: افزایش فشار خون باعث بیماری قلبی می‌شود. در بیمارانی که فشار خون بالا و کنترل‌نشده دارند، بطن چپ به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شود و ممکن است وزن قلب از 400 گرم به 600 گرم برسد. بزرگی ماهیچه قلب باعث اختلال در عملکرد آن می‌شود.

9- تنگی دریچه آئورت: تنگی دریچه آئورت اغلب در مردان بالای 60 سال دیده می‌شود ولی برخی افراد جوان که به‌طور مادرزادی دچار اختلال دریچه آئورت هستند نیز دچار تنگی دریچه آئورت می‌شوند. این عارضه هم می‌تواند منجر به مرگ ناگهانی فرد شود.

10- بیماری اولیه میوکارد (عضله قلب): در این بیماری عضله قلب در اثر ابتلای فرد به بیماری‌های عفونی مانند دیفتری، عفونت‌های ویروسی مثل آنفلوانزا و سارکوییدوز و... دچار التهاب می‌شود و آسیب‌پذیر خواهد شد. البته این اختلال را امروزه کمتر مشاهده می‌کنیم.

بیشتر بخوانید: چه چیز باعث مرگ ناگهانی در کودکان و جوانان می شود؟

11- مرگ ناگهانی در اثر اختلالات شریانی: بیماری شایع دیگری که معمولا علامتی ندارد و ممکن است باعث مرگ ناگهانی شود، بیماری آنوریسم است. در این بیماری دیواره رگ مشکل دارد. دیواره رگ متسع می‌شود و گاهی به اندازه یک پرتقال هم می‌رسد. آنوریسم در هر جایی از بدن ممکن است ایجاد شود. شایع‌ترین محل تشکیل آن در آئورت شکمی است. (این اختلال در افراد مسن و مذکر شایع‌تر است.)

12- مرگ ناگهانی در اثر ضایعات داخل جمجمه: علت دیگر مرگ ناگهانی، ضایعات عروقی داخل جمجمه است. یکی از علل مرگ نسبتا شایع در مرگ‌های غیرمنتظره، بیماری‌ای به نام آنوریسم بری است که در جوانان و میانسالان شایع است. آنوریسم بری اختلال مادرزادی نیست و کودک با آنوریسم متولد نمی‌شود ولی با رشد فرد در محلی از دوشاخه شدن عروق مغز، دیواره رگ ضعیف می‌شود و آنوریسمی به قطر چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر به صورت منفرد یا چندتایی ایجاد خواهد شد. آنوریسم‌ها در اثر هیجان، افزایش ناگهانی فشار خون و ورزش ممکن است پاره شوند. گاهی گفته می‌شود الکل نیز باعث پارگی آنوریسم می‌شود که در این مورد اختلاف‌نظر وجود دارد. خونریزی‌های مغز در افراد مسن و مبتلایان به فشار خون بالا شایع است. خونریزی مغزی باعث ایجاد لخته در مغز، فشار به بافت مغز و کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و تخریب بافت می‌شود.

13- مرگ ناگهانی در اثر اختلال در سیستم تنفسی: علت عمده مرگ‌های ناگهانی مرتبط با سیستم تنفسی باز هم علل عروقی است. آمبولی ریه شایع‌ترین علت مرگ مرتبط با سیستم تنفسی است. تقریبا در تمامی موارد آمبولی ریه به علت وجود لخته در وریدهای اندام تحتانی بیمار ایجاد می‌شود. آسیب به بافت اندام تحتانی (شکستگی‌ها و جراحی در ناحیه)، بی‌تحرکی و استراحت طولانی‌مدت از موارد مهمی هستند که باعث ایجاد لخته در اندام تحتانی و حرکت آن به سوی ریه و فوت ناگهانی بیمار می‌شوند. البته لخته ممکن است به سوی قلب برود و باعث انفارکتوس قلبی شود. مرگ سریع و غیر ناگهانی در عفونت‎های شدید ریه، تومورهای بدخیم و بیماری‌ای به نام سل حفره‌ای نیز دیده می‌شود.

14- مرگ ناگهانی در اثر مشکلات گوارشی: مرگ ناگهانی در اثر عوارض سیستم گوارشی هم می‌تواند در اثر مشکلات عروقی باشد. گاهی خونریزی از زخم معده یا اثنی‌عشر کشنده است. بیماری دیگری به نام انفارکتوس روده، که بر اثر آن بخشی از دستگاه گوارش به علت وجود زخم و پیچ خوردن روده سوراخ می‌شود نیز اگر دیر تشخیص داده شود، باعث مرگ خواهد شد.

15- مرگ ناگهانی در اثر ابتلا به بیماری‌های زنان: هرگاه‌ خانمی در سنین‌ باروری‌ به‌طور ناگهانی‌ فوت کند، عوارض‌ بارداری باید مدنظر قرار گیرد تا رد شود. یکی از احتمالات مرگ، سقط‌ غیرقانونی‌ است. مرگ‌ ممکن است در اثر شوک‌‌، خونریزی‌ و عفونت‌ در اثر استفاده از‌ وسایل‌ آلوده‌ و احتمالا آمبولی‌ هوا حادث‌ شود. بارداری خارج‌ رحمی‌ در لوله رحم و پارگی لوله، بیماری‌ اورژانسی‌ دیگری‌ است‌ که‌ به علت‌ خونریزی‌ داخل‌ صفاقی‌ می‌تواند به‌ مرگ‌ منتهی‌ شود، مگر اینکه‌ بیمار سریعا تحت عمل‌ جراحی‌ قرار گیرد.

16- مرگ ناگهانی در اثر ابتلا به بیماری صرع : افراد مبتلا به صرع حتی در صورتی که بیماری در آنها به خوبی کنترل نشده باشد، ممکن است به‌طور ناگهانی فوت کنند. البته این پدیده نادر است.

17- مرگ ناگهانی ناشی از ابتلا به آسم: در آسم‌ برونشی‌ نیز‌ مرگ‌های‌ ناگهانی‌ بدون‌ علت‌ مشخص‌ حتی‌ در مواردی‌ که‌ حمله‌ پایدار آسمی، یا حمله‌ شدید آسم‌ وجود ندارد، دیده‌ می‌‌شوند. در واقع، مرگ‌ ناگهانی‌ بدون‌ علت‌ قابل‌‌قبول در اثر آسم برونشی دیده‌ می‌‌شود.

18- مرگ ناگهانی حین یا بلافاصله بعد از نزاع و درگیری شدید: گاهی علت مرگ در اثر نزاع مشخص نیست و پزشکی قانونی هیچ ردپایی از اصابت ضربه، مصرف دارو یا ابتلای متوفی به بیماری قلبی و... پیدا نمی‌کند. این نوع مرگ به حادثه خاموش معروف است. در این مواقع، بستگان متوفی به شدت خشمگین هستند و کادر پزشکی، پلیس و... را به قتل عمد متهم می‌کنند. از عوامل مرگ‌های ناگهانی در این موارد می‌توان به افزایش ماده‌ای به نام کاتکول آمین در خون اشاره کرد که باعث افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون و تقاضای بیشتر قلب به اکسیژن می‌شود و اگر قلب نتواند اکسیژن کافی را جبران کند، ممکن است منجر به مرگ فرد شود. مصرف الکل نیز می‌تواند باعث مرگ ناگهانی حین یا بعد از نزاع شود.

19- مرگ ناگهانی در اثر ضربه و بیماری: یکی‌ از مهم‌ترین‌ معضلات‌ پزشکی‌ قانونی‌ مواردی‌ است‌ که‌ فرد دچار بیماری‌ قبلی‌ طبیعی‌ است‌ و در اثر ضربه فوت‌ می‌کند یا پس‌ از ضربه مرگی‌ به‌ ظاهر طبیعی‌ رخ‌ دهد. مثلا مرد مسن به ظاهر سالم حین منازعه دچار صدمه اندکی شده و 2 ساعت بعد دچار فلج نیمی از بدن می‌شود و به‌دلیل خونریزی مغزی فوت می‌کند. نقش فشار روانی و افزایش فشار خون را در ایجاد خونریزی مغزی نمی‌توان کتمان کرد ولی ارتباط آن با ضربه مستقیم باید اثبات شود.

20- مرگ ناشی از مسمومیت: مسمومیت‌های دارویی و مسمومیت ناشی از مصرف مقادیر زیادی مواد مخدر و الکل نیز از جمله مواردی است که می‌تواند موجب مرگ سریع در فرد شود./

بیشتر بخوانید: روش انجام احیای قلبی ریوی و ضرورت آن